Instytut Książki

W kolejnym odcinku „Pojedynków stulecia" starły się postawy dwóch nietuzinkowych postaci polskiej sceny literackiej: Tadeusza Konwickiego i Jarosława Iwaszkiewicza. Program przybliża widzom te postaci, które są najbardziej reprezentatywne dla przełomowych momentów w historii polskiej drogi do wolności.

Kresy w twórczości Konwickiego (ur. 1926) to nieprzemijający lejtmotyw twórczości autora Małej Apokalipsy. Podczas wojny Konwicki walczył w oddziale podziemia niepodległościowego na Wileńszczyźnie. Po rozwiązaniu oddziału na zawsze opuścił swoją małą ojczyznę. Wracał do niej w literaturze, w opisach pełnych chorych pni, krzyży powstańczych i czarnych wód bagiennych. Jego bohaterowie, wyrwani z matecznika, nie potrafią się odnaleźć w powojennej rzeczywistości. Trochę jak sam Konwicki, który najpierw szedł ramię w ramię z socrealizmem (choć warto odnotować, że jego pierwszym poważnym dziełem literackim były Rojsty zatrzymane przez cenzurę na osiem lat), aby w 1966 roku zostać wyrzuconym z partii za list w obronie Leszka Kołakowskiego.

Kresy starszego od Konwickiego o ponad trzydzieści lat Iwaszkiewicza są zupełnie inne. Mimo, że to raczej tradycja ukraińskiego romantyzmu jest pełna powstań i straceńczych walk, urodzony w obwodzie winnickim pisarz ukochał świat dawnych dworków i dystynkcji szlacheckich. Niezależnie od tego czy mowa o Nocy czerwcowej, w której opisywał dylemat między dotrzymaniem rodzinnych, a patriotycznych obowiązków, egzystencjalnych Pannach z Wilka czy Matce Joannie od Aniołów, dla której kanwę stanowiły relacje z opętań w XVII wiecznym francuskim klasztorze rzecz dzieje się w, tak innej od twórczości Konwickiego, kresowej rzeczywistości. W Polsce Ludowej Iwaszkiewicz został prezesem Związku Literatów i od 1952 roku, aż do końca życia (1980) posłem na sejm.

O tym co najważniejsze z ich twórczości pozostało dla kolejnych pokoleń rozmawiali zaproszeni do studia goście.

Zapraszamy do obejrzenia szóstego odcinka „Pojedynków stulecia” na platformie VOD.

Kolejny odcinek będzie można obejrzeć już w przyszły czwartek o godzinie 22.50 na antenie TVP Kultura.