Literatura
Krystyna Kofta
ur. 1942 r. w Poznaniu, pisarka, autorka powieści, opowiadań, tomów autobiograficznych, scenariuszy filmowych i tekstów scenicznych, eseistka, malarka, felietonistka.
Jej dorobek prozatorski, który otwiera książka dla dzieci Mój brat (1973), stanowi przykład twórczości niezwykle różnorodnej, a zarazem bardzo konsekwentnej, ponieważ Kofta od (uznawanej za jej dojrzały debiut) powieści Wizjer z 1978 roku pozostaje autorką utworów stale i rozpoznawalnie nawiązujących do dziedzictwa pisarstwa kobiecego. W latach dziewięćdziesiątych krytyka (nie tylko feministyczna) dostrzegła w tej prozie kontynuację międzywojennego psychologizmu wypracowanego w ramach literatury pisanej przez kobiety. Co ciekawe, u Kofty narracja psychologiczna wiąże się najczęściej z krytyką polskiej obyczajowości, tak dzieje się na przykład w Wiórach (1980, wyd. w wersji ze zdjęciami 2006), powieści zarazem politycznej i inicjacyjnej, uznawanej również za jeden z najlepszych tekstów literackich opisujących wydarzenia z 1956 roku. Poznański Czerwiec został tu ukazany z „perspektywy podwórka”, z perspektywy życia sąsiedzkiej wspólnoty skonfrontowanej z rzeczywistością lat pięćdziesiątych, w ramach której społeczna solidarność budowana na przesądach uniemożliwia opór wobec stalinowskiej władzy.
Bywa, że autorka wykorzystując komponenty powieści popularnej, buduje teksty w konwencji będącej rezultatem połączenia narracji literackiej i poradnikowej, jak ma to miejsce w opublikowanej w 2010 roku Fauście.
Niemniej w każdej z realizowanej przez współczesną pisarkę poetyk odnajdujemy wyraziście opracowane powieściowe „kobiece toposy”, do których należą problematyka ciała i seksualności, komplikacje relacji rodzinnych i związków romansowo-małżeńskich, kwestie przemocy wobec kobiet, czy wreszcie pytania o proces tworzenia i rozterki dotyczące autorstwa, nierzadko odsyłające do nieoficjalnych historii, skrywających intymne, domowe tajemnice. W Złodziejce pamięci (1998) wszystkie te wątki służą nie tyle rekonstrukcji pojedynczej biografii, ile umożliwiają wpisanie indywidualnego doświadczenia w ciągłość kobiecej tradycji, która okazuje się daleka od idealistycznych wyobrażeń, albowiem ciała kobiet oraz ich pamięć stanowią źródło życiowej i tożsamościowej energii, jednocześnie przechowują sekrety traumatyczne, raniące i wyniszczające.
Bardzo ważnym kontekstem i budulcem twórczości Krystyny Kofty jest autobiografizm. W opowieściach fabularnych przybiera on formę gry w szczerość, także poważnej gry w społeczne tabu (Suki 2015), zaś w tomach autobiograficznych – zwłaszcza w zbiorach Lewa, wspomnienie prawej. Z dziennika (2003, wydanie drugie rozszerzone - 2013), Monografia grzechów. Z dziennika 1978-1998 (2006) oraz Kobieta zbuntowana. Autobiografia (2013) – stanowi rodzaj paktu z czytelniczkami, który pomaga zakreślić kobiecą przestrzeń do rozmowy, wymiany doświadczeń.
Zupełnie inne znaczenie zyskuje ów autobiografizm w utworach, które mają charakter poradnika. Tej części swojej pisarskiej aktywności autorka nie wiąże z działalnością literacką, podkreśla raczej jej cele publicystyczne i popularyzatorskie. Chodzi o dzielenie się z czytelniczkami i czytelnikami swoją wiedzą na temat zdrowia i praw kobiet, kryzysów relacji międzyludzkich, współczesnej społecznej kondycji babek, matek i córek. Spośród tekstów nieliterackich pisarki Mała encyklopedia małżeńska (2012) została nominowana do Nagrody Teofrasta za „popularyzację psychologii”. Z kolei jeden z najbardziej znanych poradników Kofty Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę (1992, 2011) jest w istocie – jak powiada pisarka – parodią poradnika, który najczęściej bywa zbiorem wielu stereotypów dotyczących płci.
BIBLIOGRAFIA
- Mój brat, 1973.
- Wizjer, Warszawa: Czytelnik, 1978.
- Wióry, Warszawa: W.A.B., 1980 (wyd. w wersji ze zdjęciami 2006).
- Pawilon małych drapieżców, Warszawa: Czytelnik, 1988.
- Ciało niczyje, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1988.
- Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę, Warszawa: Rosner i Wspólnicy 1992 (Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę. Nowe spojrzenie, Warszawa: W.A.B., 2011).
- Człowiek, który nie umarł, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
- Sekretny dziennik Melanii R., Warszawa: „Twój Styl", 1997.
- Harpie, piranie, anioły, (z Małgorzatą Domagalik), Warszawa: W.A.B., 1997.
- Złodziejka pamięci, Warszawa: W.A.B., 1998.
- Wychowanie seksualne dla klasy wyższej, średniej i niższej, Warszawa: W.A.B., 2000.
- Krótka historia Iwony Tramp (powieść internetowa, 2001).
- Chwała czarownicom, Warszawa: „Twój Styl”, 2002.
- Lewa, wspomnienie prawej, Warszawa: W.A.B., 2003 (wydanie drugie rozszerzone - 2013).
- Wielką miłość tanio sprzedam, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2003.
- Sezon na papierówki, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2003.
- Gdyby zamilkły kobiety, Warszawa: W.A.B., 2005.
- Monografia grzechów: Z dziennika 1978–1989, Warszawa: W.A.B., 2006.
- Kobieta z bagażem, Warszawa: Bonobo, 2009.
- Fausta, Warszawa: W.A.B., 2010.
- Mała encyklopedia małżeńska, Warszawa: W.A.B., 2012.
- Kobieta zbuntowana. Autobiografia, Warszawa: W.A.B., 2013.
- Suki, Warszawa: Świat Książki, 2015.