Instytut Książki

Profesor Andrzej Nowak jest autorem o ogromnym dorobku i trudno byłoby dokładnie określić jakie dziedziny dominują w jego badaniach naukowych. Jest nie tylko historykiem, badającym rozmaite okresy dziejów, znawcą Rosji, ale też publicystą, który spisywał bardzo interesujące wywiady z prominentnymi postaciami kultury, nie tylko polskiej. W październikowym numerze miesięcznika znajdujemy omówienia dwóch jego najnowszych książek; pierwsza – rocznicowa – jest związana ze 100-leciem Bitwy Warszawskiej. Druga, omawiana przez Michała Przepierskiego, to czwarty już tom opus magnum krakowskiego intelektualisty – „Dziejów Polski”.

„Od sześciu lat z żelazną regularnością prezentuje nam kolejne tomy opowieści o polskich dziejach, stanowiące jego autorską interpretację procesów historycznych, w których kształtowała się polskość w szerokim tego słowa znaczeniu. Jest tu miejsce na ukazanie Polski w Europie, na układy geopolityczne, dyplomację czy rozwój gospodarki. Wszystko to ujęte z właściwą autorowi swadą. Powoduje ona, że skomplikowane zjawiska, złożone koligacje czy zmienne polityczne koniunktury łączą się w potoczystą gawędę, która we współczesnej krajowej historiografii nie ma sobie równych” - pisze o autorze autor omówienia.

Jednakże – co chyba w bieżącym numerze najistotniejsze – miesięcznik publikuje rozmowę Michała Przeperskiego i Andrzeja Skalimowskiego z samym autorem „Dziejów Polski”. Wywiad, zatytułowany „Wolność to najtrudniejsza forma wspólnoty”, prezentuje nie tylko ową wielką syntezę polskiej historii, ale także szereg uwag wybitnego badacza na temat metod badania i opisywania dziejów. Ale nie są to jedyne elementy prezentowanej w rozmowie diagnozy, Nowak mówi naszym stosunku do tradycji, do wspólnoty państwowej oraz wolności. Warto także zwrócić uwagę, że prowadzący wywiad nie zmarnowali okazji i wypytali swego rozmówcę także o kwestie związane z sytuacją polityczną naszego regionu, a także o jego opinie na temat polityki historycznej.

Chociaż postać Andrzeja Nowaka zdominowała październikowy numer, to w dziale poświęconym książkom historycznym znajdujemy także recenzje innych, istotnych książek. Rafał Łatka omawia „Chrystofobię” Grzegorza Kucharczyka, zaś Tomasz Danilecki prezentuje przewrotne ujęcie historii rewolucji bolszewickiej, zawarte w „Domu Władzy” Yuriego Slezkine’a. Z kolei Tomasz Siewierski pisze o niszowej publikacji Jerzego Maronia „Znani, nieznani i zapoznani historycy wojskowości z kręgu Władysława Konopczyńskiego i Stanisława Herbsta”.

„Śladowy nakład i ograniczona dystrybucja sprawiły, że publikacja może pozostać szerzej niezauważona. Warto jednak podkreślić spore znacznie książki, która opowiada o twórczości wybranych historyków wojskowości w powojennej Polsce.” – zauważa autor recenzji.

Z kolei – omawiana przez Juliusza Gałkowskiego – książka Rafała Ziemkiewicza „Cham niezbuntowany” jest prawdziwym bestsellerem. Znany i tak zwany „kontrowersyjny” publicysta wydał kolejną książkę, w której miesza swoją wizję historii z diagnozą aktualnej sytuacji społeczno-politycznej.

Czytelnikom zainteresowanym historią z cała pewnością można polecić omówienie piątego tomu „Dzienników” Sándora Máraia. Wojciech Kaliszewski pisząc o ostatniej pozycji z wielkiego cyklu zapisków znanego pisarza, w pewien sposób podsumowuje jego całość:

„Dziennik Máraiego, obejmujący wiele dziesięcioleci, rozpoczęty jeszcze w czasach wojny, stanowi przebogatą kopalnię wiedzy nie tylko na temat losów samego pisarza, ale także świata, który na jego oczach zmieniał swoje kształty, wewnętrzne granice, polityczne podziały i etyczne wzorce. Warto przy tym jeszcze zauważyć, że Dziennik – jak wszystkie dzienniki pisarzy – jest formą pomocniczą, warsztatową, ale nierzadko miejscem narodzin, a później także miejscem uobecniania się pomysłów i tematów twórczych.”

Zupełnie odmienną tematykę ukazuje czytelnikom, omawiana przez Pawła Pstrokońskiego, praca Jacka Karczewskiego „Noc sów. Opowieści z lasu”. Według recenzenta jest to książka, która powinna znaleźć się na półkach wszystkich miłośników sów, ale nie tylko – z pewnością weźmie ją do ręki każdy zainteresowany przyrodą.

Pisma zawierające recenzje z książek stanowią swoisty cicer cum caule, dlatego nie powinno nikogo dziwić, że – obok książki o ptakach – polecamy recenzję znakomitej pozycji Sławomira Iwańskiego „Plakaty=Posters”. Anna Żakiewicz omawia znakomita serię wydawnictwa „Bosz”, która prezentuje czytelnikom dokonania polskiej szkoły plakatu. Z kolei Krystyna Zabawa omawia równie interesującą książkę Barbary Gawryluk poświęconą polskiej szkole ilustracji.

„To przede wszystkim opowieść „o ludzkich losach” – jak zaznacza autorka we wstępie – z obrazami w tle, opowieść o motylkach i smokach, czyli o wyobraźni artystycznej i jej źródłach. Tytuł każdego „portretu” charakteryzuje wybranego artystę, podsumowując jej lub jego drogę twórczą”.

Paweł Chojnacki prezentuje swoisty autoportret Juliusz Mieroszewskiego, postaci która jest – jego zdaniem – warta przypomnienia z powodu wydanej książki „Kroniki angielskie i fragmenty autobiograficzne”. Ale jedynie o przypomnienie chodzi, publicystyka Mieroszewskiego jest raczej przebrzmiała, irytująca i megalomańska. Zatem nie będzie ona początkiem renesansu „Londyńczyka”.

Duża wagę w omawianym numerze miesięcznika mają recenzje poezji. Co prawda, omawiany przez Piotra Szewca, zbiór Jarosława Iwaszkiewicza „Droga i wiersze”, nie jest tomikiem poetyckim, lecz zbiorem wierszy i prozy, ale wedle autora recenzji: „Radosław Romaniuk ma kompetencje, by przedstawić antologię najważniejszych utworów Iwaszkiewicza”. Kamila Dzika-Jurek omawia z kolei najnowszy tom Lesława Nowary „Ość Wieloryba”, znajduje w tym zbiorze wszystkie wartościowe cechy poezji tego autora, przyznając jednocześnie, że niełatwa to twórczość, lecz z cała pewnością warta albo poznania, albo kontynuowania znajomości. Andrzej Juchniewicz przybliża nam poezję Renaty Jabłońskiej (tomik „Klucze”), a Julia Niedziejko wiersze Małgorzaty Lebdy – jak widać sporo się dzieje na naszym poetyckim rynku wydawniczym.

Na zakończenie warto wskazać jeszcze dwa omówienia książek. Małgorzata Kąkiel pisze o wyjaśnieniu słowa „rewolucja” zawartym w książce (o tym samym tytule) Bogusia Janiszewskiego i Maxa Skorwidera. Ci sami autorzy rok wcześniej wydali „Mury”, opisujące rozmaitego rodzaju rozgraniczenia, przegrody i przeszkody.

„Obie prezentowane książki tworzą całość, nie tylko myślową, lecz także kompozycyjną i artystyczną. Nie dałoby się tak ciekawie, nienachalnie przekazać młodym czytelnikom ogromnej porcji wiedzy, gdyby nie pomysł na formę. Teksty są krótkie, pisane – o czym już wspominałam – lekkim (choć bez żadnego infantylizmu) stylem, dowcipnie; faktografia znajduje się w tabelkach” - konkluduje Małgorzata Kąkiel.

Jakub Kornhauser (zbieżność nazwisk nieprzypadkowa) stworzył książkę opisującą okolice Krakowa, lub mniej znane punkty tego grodu, do kótrych można dostać się na rowerze. Ta proza rowerowa jest czymś więcej niż tylko przewodnikiem czy poradnikiem dla turystów, na bazie takowych – jak pisze autor recenzji Dariusz Nowacki – stworzył Kornhauser prozę „uroczą i błahą”.

Zapraszamy do lektury.

Wydawcą miesięcznika jest Instytut Książki.