Aktualności

Portret Teofila Lenartowicza autorstwa Józefa Simmlera ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
03.02.2023

130 lat temu zmarł Teofil Lenartowicz

Teofil Lenartowicz, jeden z najwybitniejszych późnych romantyków, etnograf, rzeźbiarz i wielki patriota, zmarł przed 130 laty we Florencji.

Lenartowicz urodził się 27 lutego 1822 r. w Warszawie w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Dzieciństwo spędził w mazowieckich wsiach i miasteczkach. Ukończył jedynie szkołę obwodową, później dokształcał się we własnym zakresie. W wieku 14 lat zmuszony był podjąć pracę zarobkową jako pomocnik w jednej z kancelarii adwokackich. Później został kancelistą sądowym. 

Po studiach prawniczych rozpoczął pracę w Sądzie Najwyższym. Debiutował jako poeta w 1841 r. Towarzyszył Oskarowi Kolbergowi w jego wyprawie do Galicji, przyjaźnił się z Ignacym Komorowskim, kompozytorem, który napisał muzykę do niektórych wierszy Lenartowicza.

Już pierwsze wiersze poety, takie jak „Kalina”, „Galary”, zdobyły mu popularność, którą utrwaliły tomiki „Lirenka” i „Zachwycenie”. Okładkę do „Lirenki” projektował Cyprian Norwid. Bliska znajomość obydwu poetów jednak rychło przerodziła się w konflikt (z winy Norwida, który nakłaniał Lenartowicza do podporządkowania się m.in. założeniom, sformułowanym w „Promethidionie”).

Późniejszy tomik „Lirnik wioskowy” wykraczał poza poetykę stylizowanej ludowej piosenki. Lenartowicz napisał także poemat „Gladiatorowie” i wiele utworów patriotycznych. Jednak to przede wszystkim prosta i melodyjna poezja, stylizowana na ludowość, zyskała mu uznanie ze strony Cypriana Norwida, Ignacego Kraszewskiego, Marii Konopnickiej, później Jana Kasprowicza, Stefana Żeromskiego, aż po Marię Pawlikowską-Jasnorzewską, autorkę wiersza pt. „Lenartowicz”, zawierającego apostrofę do „poety – złotniczeńka”.

Lenartowicz angażował się w konspirację niepodległościową. Z tego powodu musiał uciekać z zaboru rosyjskiego – najpierw, w 1843 roku, tymczasowo, potem, w 1848 roku, już na stałe. W latach 1848-1849 przebywał w Krakowie, gdzie prowadził jawną działalność agitacyjną agitacyjną, pedagogiczną i literacką. W maju 1849 roku zmuszony był wyjechać do Saksonii. W lipcu tego samego roku przeniósł się do Wielkopolski. W 1851 roku został wydalony przez Prusaków. W latach 1851-1852 mieszkał w Belgii, w latach 1852-1855 we Francji. W Paryżu poznał Adama Mickiewicza i Józefa Bohdana Zaleskiego. Ostatecznie osiadł we Florencji. Ożenił się z Zofią Szymanowską, rzeźbiarką i malarką, przyrodnią siostrą żony Adama Mickiewicza. To właśnie pod jej wpływem zajął się z powodzeniem rzeźbą. W latach 1874 i 1879-1886 wykładał na uniwersytecie bolońskim historię literatury słowiańskiej. Korespondował z Józefem Ignacym Kraszewskim i Marią Konopnicką.

Teofil Lenartowicz zmarł 3 lutego 1893 r. we Florencji. Ciało poety sprowadzono do Krakowa i pochowano w krypcie zasłużonych Polaków na Skałce.