Instytut Książki

Niektóre wiersze w najnowszym zbiorze Sławomira Matusza są datowane, współcześnie (2016 i kilka lat wstecz), niekiedy jednak pod wierszami pojawiają się takie lata, jak 1948, 1951… A trzeba przypomnieć, że autor to rocznik 1963. Skąd ta rozpiętość czasowa? Ano, zdawać by się mogło, że dla podkreślenia więzi z tymi, których kości nie połamali (trawestując tytuł zbioru). Tak jakby poeta chciał podkreślić trwałość sztafety pokoleń, sztafety rodzinnej (na okładce zdjęcie dziadka autora w mundurze, 1928), dziejowej… z odwołaniem do tych kart historii, o których jeszcze do niedawna nie mówiło się wiele albo zgoła wcale:

(…) za chwilę wezmą nas na muszki,
odczytają nasze imiona: Tadeusz Bejt, Leon
Knyrewicz, Władysław Kielim, Wacław
Alchimowicz, Witold Pilecki, Maria Szelągowska.
Potem sierżant Śmietański postawi kołnierz
i pośród polskich i rosyjskich przekleństw
wyda komendę. I przytuli nas ciepła, wilgotna –
jak brzuch matki – leśna ziemia.

Sławomir Matusz próbuje zachować przynajmniej strzępy z rodzinnej „utraconej historii”, o czym wspomina w posłowiu do tomiku. Udaje mu się. Przy tym historia zatacza koło. To, co miało miejsce w latach czterdziestych czy pięćdziesiątych, co było wczoraj, powraca, w innej formie zdarzyć się może dziś, w czasach, w których nadal trzeba wybierać, jednoznacznie oddzielać dobro od zła… Dlatego poeta włącza w zbiór utwory komentujące współczesność, w wymiarze osobistym, ale i „spraw publicznych”, jak w zapadającym w pamięć wierszu Matko (dla Natalii Przybysz), gdzie mocno wybrzmiewają słowa:

dlaczego zabiłaś naszą siostrę
dlaczego zabiłaś naszego brata
przecież miejsca w domu
wystarczyłoby dla pięciorga
(…)
matko dlaczego rzuciłaś kości naszej
siostry brata psom na pożarcie idź
teraz na klęczkach prosić psy by oddały
kości jeszcze nieogryzione nienarodzone

Jakub Pacześniak