Literatura

Ela Lempp

Wojciech Kuczok

(ur. 1972) – prozaik, poeta, krytyk filmowy i scenarzysta.

Wojciech Kuczok debiutował tomem wierszy Opowieści samowite (1996). Szybko jednak porzucił poezję na rzecz prozy – opowiadań i nowel. Już dwa pierwsze tomy opowiadań – Opowieści słychane (1999) i Szkieleciarki (2002) – przyniosły pisarzowi uznanie krytyki i zainteresowanie czytelników, a także miano jednego z najbardziej obiecujących autorów młodego pokolenia. Opowiadania z tych tomów cenione są przede wszystkim za niezwykłą sprawność językową, zmysł stylizatorski, umiejętnie wykorzystywaną intertekstualność oraz precyzję kompozycji. Już w pierwszych opowiadaniach Kuczok zakreślił krąg tematów, które będą stale powracały w jego twórczości. Jego prozę umieścić można w nurcie literatury transgresyjnej – pisarz chętnie łamie obyczajowe i społeczne tabu, pisząc o przemocy w rodzinie, toksycznych związkach międzyludzkich i traumach rodzących się w relacjach damsko-męskich, o cierpieniach bohaterów, które sprawiają, że nie potrafią sobie oni poradzić ani ze światem, ani z samymi sobą. Przykładem tych tendencji jest opowiadanie Diaboł (z tomu Opowieści słychane), uznawane za jeden z najlepszych tekstów Kuczoka. Autor skupił się w nim na ukazaniu naznaczonej okrucieństwem przemieszanym z czułością relacji między ojcem a synem, nie uciekając od opisów drastycznych scen przemocy.

Ważne w twórczości Kuczoka jest opowiadanie Diaboł, ponieważ stanowi ono swoiste preludium do najlepszej książki w dorobku autora, czyli Gnoju (2003). Powieść ta z jednej strony jest grą autora z konwencją sagi rodzinnej (w tym przypadku chodzi o tradycyjną rodzinę śląską), z drugiej – bolesną opowieścią o dysfunkcyjnej rodzinie, w której ojciec – w imię specyficznie rozumianego dobra dziecka – tresuje syna, znęcając się nad nim fizycznie i psychicznie, co trwale wypacza osobowość dziecka. Kuczokowi udało się ująć ten trudny temat w efektownej formie dzięki językowej wirtuozerii i ciekawym aluzjom literackim.

W kolejnych książkach – tomie opowiadań Widmokrąg (2004) i powieści Senność (2008) – Kuczok nieco zmienia stylistykę: rezygnuje z efektownych gier językowych, ogranicza intertekstualne odniesienia, nie epatuje czytelnika stylizatorską wirtuozerią. Wciąż jednak eksploruje tematykę znaną z jego wcześniejszych książek. Pisze o toksycznych związkach, ludziach, którzy dokonawszy błędnych życiowych wyborów, próbują jednak, wbrew wszystkim i wszystkiemu, ocalić siebie. Widać to wyraźnie w Senności, w której troje głównych bohaterów próbuje uporządkować swoje życie rodzinne, aby móc normalnie funkcjonować i zaprowadzić choćby pozory ładu we własnym życiu.

Ważne miejsce w dorobku Kuczoka zajmują scenariusze filmowe, które pisarz tworzy na podstawie swojej prozy. Autor napisał scenariusze do filmów Pręgi (2004, Grand Prix Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych) oraz Senność (2008) wyreżyserowanych przez Magdalenę Piekorz. Kuczok nie tylko sam współtworzy filmy, ale również pisze eseje o twórczości filmowej (To piekielne kino oraz Moje projekcje).

Pisarz otrzymał Nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek za Opowieści słychane (2000). Jest też zdobywcą Paszportu „Polityki” (2004) i laureatem Nagrody Literackiej „Nike” za powieść Gnój (2004).

BIBLIOGRAFIA

poezja:

Opowieści samowite, Bytom: „FA-art”, 1996.
Larmo, Bytom: Art Cafe „Szmyrowata” Galeria ZPAP, 1998.

proza:

Opowieści słychane, Kraków: „Zielona Sowa”, 1999.
Szkieleciarki, Kraków: „Zielona Sowa”, 2002.
Gnój, Warszawa: W.A.B., 2003.
Widmokrąg, Warszawa: W.A.B., 2004.
Opowieści przebrane, Warszawa: W.A.B., 2005.
Senność, Warszawa: W.A.B., 2008.
Spiski. Przygody tatrzańskie, Warszawa: W.A.B., 2010.
Poza światłem, Warszawa: W.A.B., 2012.
Obscenariusz. Wypisy z ksiąg nieczystych, Warszawa: W.A.B., 2013.
Proszę mnie nie budzić, Warszawa: W.A.B., 2016.
Czarna, Warszawa: Od Deski do Deski, 2017.
Rozmemuary, Warszawa: Wielka Litera, 2019.
Wieczne odpoczywanie, Katowice: Sonia Draga, 2021.

eseje:

To piekielne kino, Warszawa: W.A.B., 2006.
Moje projekcje. Lęki i pragnienia widza kinowego, Warszawa: W.A.B., 2009.

TŁUMACZENIA

chorwacki:

Glib [Gnój], tłum. Adrian Cvitanović, Zagreb: Hrvatsko filolosko drustvo, 2005.

czeski:

Smrad [Gnój], tłum. Barbora Gregorová, Praha: Havran, 2009.

duński:

Skarn [Głód], tłum. Judyta Preis, Jorgen Herman Monrad, Roskilde: Batzer & Co., 2009.

francuski:

Antibiographie [Gnój], tłum. Laurence Dyèvre, Paris: Éditions de l’Olivier, 2006.
Horizon fantôme [Widmokrąg], tłum. Laurence Dyèvre, Paris: Éditions de l’Olivier, 2007.

hiszpański:

Mierda. Antibiografía [Gnój], tłum. Enrique Mittelstaedt, Buenos Aires: Dobra Robota, 2018.

litewski:

Mėšlas. Antibiografija [Gnój], tłum. Kazys Uscila, Vilnius: Mintis, 2005.

macedoński:

Губре. Антибиографија [Gnój], tłum. Natalia Lukomska, Filip Dymewski, Skopje: Makedonska Recz, 2010.

niderlandzki:

Beerput [Gnój], tłum. Gerard Rasch, Amsterdam: Van Gennep, 2004.
Schimmering [Widmokrąg], tłum. Karol Lesman, Amsterdam: Van Gennep, 2010.

niemiecki:

Im Kreis der Gespenster [Widmokrąg], tłum. Friedrich Griese, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2006.
Dreckskerl. Eine Antibiographie [Gnój], tłum. Gabriele Leupold, Dorota Stroińska, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2007.
Höllisches Kino. Über Pasolini und andere [To piekielne kino], tłum. Gabriele Leupold, Dorota Stroińska, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2008.
Lethargie [Senność], przeł. Renate Schmidgall, Berlin: Suhrkamp Verlag, 2010.

rosyjski:

Дряньё [Gnój], tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Nowe Literaturne Obozrenie, 2005.
Царица печали [zbiór dwóch utworów: Widmokrąg, Gnój], tłum. Jurij Czajnikow, Moskwa: Azbuka Attikus, 2012.
Как сон [Senność], tłum. Jurij Czajnikow, Sankt-Petersburg: Azbuka, 2010.

rumuński:

Mizeria. Antibiografie [Gnój], tłum. Constantin Geambașu, Bucuresti: Editura Polirom, 2003.

serbski:

Pogan [Gnój], tłum. Milan Duškov, Beograd: Laguna, 2006.

słowacki:

Hnoj [Gnój], tłum. Marianna Mináriková, Bratislava: Belimex, 2005.

słoweński:

Gnoj [Gnój], tłum. Niko Jež, Radovljica: Didakta, 2009.

ukraiński:

Гівнюк [Gnój], tłum. Natalia Czorpita, Lwiw: Calvaria, 2007.

węgierski:

Bűz [Gnój], tłum. Gábor Körner, Budapest: Magvető, 2007.

włoski:

Melma [Gnój], tłum. Silvano De Fanti, Udine: Forum, 2009.

Wróć