Literatura

Ela Lempp

Marek Ławrynowicz

(ur. 1950) – prozaik, autor słuchowisk radiowych i widowisk telewizyjnych, scenarzysta.

Po ukończeniu studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego próbował swych sił w różnych zawodach. W 1974 roku zadebiutował jako poeta, kilka lat zajmował się poezją wizualną i performancem, lecz ostatecznie zwrócił się ku tradycyjnej prozie. W roku 1990 ukazał się zbiór jego krótkich opowiadań Pan Słoik, a sześć lat później pierwsza jego powieść – Kapitan Car. Uznanie szerszej publiczności i zainteresowanie krytyki literackiej przyszło wraz z opublikowaniem kolejnej książki zatytułowanej Diabeł na dzwonnicy (1998). W powieści tej autor opisał skomplikowane dzieje zwyczajnej polskiej rodziny, obserwowanej czy raczej podglądanej na przestrzeni kilkudziesięciu lat: od chwili wybuchu pierwszej wojny światowej do lat 50. XX wieku, kiedy to główni bohaterowie zmuszeni zostali do opuszczenia radzieckiego już Wilna. Jeden z krytyków bardzo trafnie zauważył, że ta barwna opowieść jest próbą stawiania oporu okrucieństwu XX wieku przez śmiech.

Z kolei w powieści Kino „Szpak” pisarz nawiązał do czasów swej wczesnej młodości; z wyczuciem i przekonująco zrekonstruował realia i klimat małego podwarszawskiego miasteczka drugiej połowy lat 60. XX wieku. Za to najbliższą spraw publicznych, najsilniej osadzoną w konkrecie współczesności jest następna powieść Ławrynowicza zatytułowana Pogoda dla wszystkich. To historia mężczyzny w średnim wieku, który pewnego dnia traci pamięć. Odcięty od przeszłości i wspomnień daje się nieść nurtowi życia. O jego tożsamości przesądzają nieznani mu ludzie i zaskakujące sytuacje. W powieści tej – tak jak i w poprzednich – dają o sobie znać skłonności satyryczne pisarza. Bo też w Pogodzie dla wszystkich ukazany został w krzywym zwierciadle świat polskiej polityki, mediów i reklamy, gdzie króluje pospolite kłamstwo i skrajny cynizm i gdzie na każdym kroku manipuluje się ludźmi. To w zasadzie pierwsza powieść Ławrynowicza niosąca pesymistyczne przesłanie: pojedynczy uczciwy człowiek nie ma żadnych szans w konfrontacji z brutalnymi mechanizmami, jakie rządzą nowoczesnym światem.

Mumią świętego Piotra pisarz zbliżył się do gatunku powieści sensacyjnej. Akcja osadzona w czasach drugiej wojny światowej rozwija się wokół odkrycia tajemniczego artefaktu, mogącego zmienić bieg wojny i ocalić życie profesora Jakuba Henefelda i jego rodziny. Autor rozwija skrzydła w rozrywkowej, trzymającej w napięciu fabule.

W swojej ostatniej książce, Malinówku, Ławrynowicz wraca do Polski, gdzie w małomiasteczkowych relacjach odkrywa powszechne mechanizmy społeczne. Książka powstała najpierw jako słuchowisko radiowe z Krzysztofem Kowalewskim w roli głównej. Choć historia ta jest fikcyjna, to prawda jej mikroświata zawarta jest w schematach, które wszyscy znamy.

BIBLIOGRAFIA

  • Diabeł na dzwonnicy, Warszawa: Wydawnictwo „Wyzwania”, 1996.
  • Kapitan Car, Warszawa: Wydawnictwo WKMS, 1997.
  • Kino „Szpak”, Warszawa: W.A.B., 2000.
  • Pogoda dla wszystkich, Warszawa: W.A.B., 2003.
  • Korytarz, Warszawa: W.A.B., 2006.
  • Niepotrzebny wiersz i inne słuchowiska, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010.
  • Mumia świętego Piotra, Poznań: Zysk i S-ka, 2013.
  • Patriotów 41, Poznań: Zysk i ska, 2014.
  • Mundur, Poznań: Zysk i ska, 2016.
  • Malinówek, Toruń: Marszałek Development & Press, 2021.

TŁUMACZENIA

niemiecki:

  • Der Teufel auf dem Kirchturm [Dzwonnica], tłum. Renate Schmidgall, München: C.H. Beck 2000.
  • Lehrjahre des Gammelns [Kino Szpak], tłum. Renate Schmidgall, München: C.H. Beck, 2002.

ukraiński:

  • Пoгoдa для вcix [Pogoda dla wszystkich], tłum. Andij Bodnar, Kijew: Nora-Druk, 2005.

AS

Wróć