(ur. 1969) – pisarz, reporter.

W latach 1990–2019 na łamach „Gazety Wyborczej” (głównie w dodatku „Duży Format”) publikował reportaże i felietony. Od lat zajmuje się poszukiwaniem ludzi zaginionych; w latach 1996–2002 na antenie Telewizji Polskiej prowadził program Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie. W 1999 roku stworzył Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych ITAKA. W roku 2009 razem z Mariuszem Szczygłem i Pawłem Goźlińskim założył Instytut Reportażu. W latach 2017–2019 zasiadał w międzynarodowym jury UNESCO / Guillermo Cano World Press Freedom Prize (w 2019 roku jako przewodniczący). Należy do Polskiego PEN Clubu.

Pierwsze reportaże wydał w książce Schodów się nie pali (2000). Zanim jeszcze zdobył tytuł magistra na Uniwersytecie Warszawskim, wyjechał do Bośni z konwojem zorganizowanym przez Janinę Ochojską. Wracał potem na Bałkany przez wiele lat – owocem tych podróży jest opowieść Jakbyś kamień jadła. Z kolei Córeńkę (2005), wstrząsającą opowieść o poszukiwaniu śladów zaginionej dziennikarki, napisał w hołdzie koleżance reporterce Beacie Pawlak, która zginęła w zamachu terrorystycznym na Bali.

Wojciech Tochman unika ocen i interpretacji, pozwalając faktom i bohaterom mówić za siebie. W swoich reportażach nie posługuje się ozdobnikami, dzięki czemu wzmacnia siłę przekazu i podkreśla autentyczność opisywanych zdarzeń. Książka zatytułowana Pianie kogutów, płacz psów stanowi kontynuację trylogii o życiu po zagładzie, obok Jakbyś kamień jadła (o powojennej Bośni) i Dzisiaj narysujemy śmierć (o ludobójstwie w Rwandzie). Każdy z tych tomów to próba zrozumienia, czy możliwe jest uzdrowienie społeczeństwa po masowej traumie.

Jego teksty ukazywały się również w antologiach, na przykład: Mówię ci, tam była enklawa tajemna w tomie To nie mój pies, ale moje łóżko. Reportaże roku 1997 (1998), Bracia i siostry w zbiorze Anna z gabinetu bajek (1999), zaś Człowiek, który powstał z torów i Wściekły pies w 20 lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła (2009).

Dwukrotny finalista Nagrody Literackiej „Nike” za książkę Schodów się nie pali (2001) oraz Jakbyś kamień jadła (2003). Ponadto został finalistą prestiżowej nagrody Prix RFI „Témoin du Monde” przyznawanej w Paryżu przez Radio France International (2004), Środkowoeuropejskiej Nagrody Literackiej Angelus (2011). W 2009 roku Wojciech Tochman był nominowany do MediaTORów w kategorii AuTORytet. Otrzymał nagrodę Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych „Książka Jesieni 2007”, przyznawaną przez Amnesty International „za pracę na rzecz promocji i ochrony praw człowieka” nagrodę medialną „Pióro Nadziei” (2015) oraz Premio Kapuscinski (2016). W 2019 roku za książkę Pianie kogutów, płacz psów uhonorowany Warszawską Premierą Literacką. Za tę samą książkę otrzymał nominację do Nagrody Literackiej „Nike” (2020).

Jego książki zostały przetłumaczone na liczne języki, oprócz osobnych tomów zamieszczane także w antologiach w przekładach między innymi na angielski, francuski, niemiecki, włoski, szwedzki, fiński, ukraiński, rosyjski, niderlandzki, bośniacki, hiszpański, portugalski, czeski, słowacki, węgierski oraz arabski.

Więcej na temat twórczości Wojciecha Tochmana znaleźć można na jego stronie internetowej: http://www.tochman.eu/.

BIBLIOGRAFIA

reportaże:

• Schodów się nie pali, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2000.
• Wściekły pies, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2007.
• Bóg zapłać, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.

powieść reporterska:

• Jakbyś kamień jadła, Sejny: Pogranicze, 2002.
• Córeńka, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2005.
• Dzisiaj narysujemy śmierć, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2010.
• Eli, Eli, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2013.
• Kontener [wraz z Katarzyną Boni], Warszawa: Agora SA, 2014.
• Pianie kogutów, płacz psów, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019.
• Historia na śmierć i życie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2023.

wywiady:

• Sprawcy [wraz z Grzegorzem Górnym i Witoldem Paskiem], Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1991.

TŁUMACZENIA

angielski:

• Like eating a stone. Surviving the Past in Bosnia [Jakbyś kamień jadła], tłum. Antonia Lloyd-Jones, London: Portobello Books, 2008; New York: Atlas & Co, 2008.
• Roosters crow, dogs whine [Pianie kogutów, płacz psów], tłum. Antonia Lloyd-Jones, Rochester, NY: Open Letter Literary Translations from the University of Rochester, 2022.

arabski:

• فويتش توخمان [Jakbyś kamień jadła], tłum. Ibrāhīm ʿUmar, Al-Qāhira: Wikālat Sfinks, 2010.

bośniacki:

• Kao da jedeš kamen [Jakbyś kamień jadła], tłum. Slavko Šantić, Sarajevo: Magistrat, 2004.

czeski:

• Pánbůh zaplat’ [Bóg zapłać], tłum. Barbora Gregorová, Praha: Nakladatelství Dokořán, 2013.
• Jako bys jedla kámen [Jakbyś kamień jadła], tłum. Lenka Kuhar Daňhelová, Žilina: Absynt, 2017.
• Kokrhání kohoutů, pláč psů [Pianie kogutów, płacz psów], tłum. Michala Benešová, Žilina: Absynt, 2022.

fiński:

• Kuin olisit kiveä syönyt [Jakbyś kamień jadła], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki: Like, 2005.

francuski:

• Mordre dans la pierre [Jakbyś kamień jadła], tłum. Margot Carlier, Lausanne: Les Éditions Noir sur Blanc, 2004.
• Aujourd’hui, nous allons dessiner la mort [Dzisiaj narysujemy śmierć], tłum. Margot Carlier, Lausanne: Les Éditions Noir sur Blanc, 2014.
• Eli, Eli, tłum. Kamil Barbarski, Lausanne: Les Éditions Noir sur Blanc, 2018.

hiszpański:

• Como si masticaras piedras [Jakbyś kamień jadła], tłum. Katarzyna Olszewska Sonnenberg, Madrid: Libros del K.O., 2015.

niderlandzki:

• Dochtertje. Zoektocht naar de vermiste journaliste Beata Pawlak [Córeńka], tłum. Ewa van den Bergen-Makala, Breda: De Geus, 2009.

portugalski:

• Como se você comesse uma pedra [Jakbyś kamień jadła], tłum. Eneida Favre, Veneza: Editora Âyiné, 2019.
• Hoje vamos desenhar a morte [Dzisiaj narysujemy śmierć], tłum. Eneida Favre, Veneza: Editora Âyiné, 2019.

słowacki:

• Akoby si kameň jedla [Jakbyś kamień jadła], tłum. Slavomír Bachura, Krásno nad Kysucou: Absynt, 2015.
• Eli, Eli, tłum. Slavomír Bachura, Žilina: Absynt, 2017.

szwedzki:

• Ouvertyr till livet [zbiór: Czekam pod adresem: Berlin; Matka Mejra szuka swoich dzieci], red. i tłum. Maciej Zaremba, Stokholm: Brombergs 2003.

ukraiński:

• Ти наче камінь їла [Jakbyś kamień jadła], tłum. Andrij Bodnar, Kijew: „Nasz czas”, 2009.

włoski:

• Come se mangiassi pietre [Jakbyś kamień jadła], tłum. Marzena Borejczuk, Rovereto: Keller Editore, 2010.
• Oggi disegneremo la morte [Dzisiaj narysujemy śmierć], tłum. Marzena Borejczuk, Rovereto: Keller Editore, 2015.

PMK