(ur. 1944) – prozaik, eseista, publicysta, felietonista i znawca epoki napoleońskiej.

Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Ukończył również historię sztuki na Uniwersytecie Rzymskim oraz kurs konserwacji zabytków UNESCO. W 1977 roku uzyskał tytuł doktora na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, broniąc rozprawę pt. Napoleon fortyfikator.

Karierę publicystyczną rozpoczął w 1969 roku, zamieszczając teksty w „Myśli Społecznej”, „Architekturze”, „Perspektywach” i „Stolicy” (1976–1981). W latach 80. XX wieku okazjonalnie pojawiał się na łamach prasy. Od 1993 roku pisał felietony dla „Najwyższego Czasu!”, publikował również w „Gazecie Polskiej”, „Niezależnej Gazecie Polskiej” i „Tygodniku Solidarność”. W roku 2011 podjął współpracę z tygodnikiem „Uważam Rze”, a dwa lata później związał się z tygodnikiem „Do Rzeczy”, w którym publikuje do dzisiaj.

Jako prozaik zadebiutował w 1972 roku, publikując marynistyczne nowele w miesięczniku „Morze”. Debiutem książkowym była wydana w 1974 roku powieść Kolebka, która trzy lata wcześniej została nagrodzona w konkursie literackim ogłoszonym z okazji pięćdziesięciolecia Związku Literatów Polskich i dwudziestopięciolecia PRL. Debiutem pisarskim Łysiaka była powieść historyczna z epoki napoleońskiej. Łysiak, podejmując tematykę historyczną, zbudował krytyczną aluzję wobec systemu komunistycznego.

Kolejne pozycje w dorobku pisarza były utrzymane w różnych poetykach i poruszały różne tematy. Pojawiały się utwory o tematyce napoleońskiej (Szuańska ballada, Cesarski poker, Empirowy pasjans), książki z pogranicza eseju i reportażu poświęcone historii sztuki, utwory będące pokłosiem jego podróży zagranicznych, między innymi do USA, Francji i Włoch (Wyspy zaczarowane, Asfaltowy saloon, Francuska ścieżka). W dorobku Łysiaka znajdują się utwory epickie (powieści, opowiadania) obejmujące prozę historyczną, kryminalną, sensacyjną, obyczajową, awanturniczą i fantastyczną. Pisarz jest twórcą trylogii łotrzykowsko-heroicznej (Dobry, Konkwista, Najlepszy), której akcja toczy się w kryminalnym środowisku warszawskiej Pragi. Tworzy fabuły rozgrywające się w wyimaginowanych światach, z pogranicza realizmu oraz fantasmagorii (Statek, Flet z mandragory, Szachista), część z nich publikował pod pseudonimem Valdemar Baldhead (zbiór nowel kryminalnych Perfidia i pierwsze wydanie Konkwisty). Jest również autorem dramatu Cena oraz powieści historycznej z czasów starożytnego Rzymu Ostatnia kohorta. Jego prozę krytykowano za schematyczną fabułę, okrucieństwo przedstawianych zdarzeń, a także za jasno artykułowane poglądy. Dla innych te elementy były natomiast zaletą – w utworach Łysiaka linia podziału na dobro i zło jest wyraźna, autor nie relatywizuje postaw, tworząc wyrazistych bohaterów i opowiadając się jednoznacznie za moralnym porządkiem świata. Utwory epickie Łysiaka umieszczano w kontekście awanturniczej poetyki Aleksandra Dumasa lub fantastyki grozy Edgara Allana Poe. Natomiast jego stosunek do fabularnej warstwy historycznej krytycy oceniali jako bliski Marianowi Brandysowi i Stanisławowi Catowi-Mackiewiczowi.

Równorzędnie z epiką fabularną Łysiak uprawia literaturę faktu oraz publicystykę. Między rokiem 1997 a 2000 wydał ośmiotomową publikację z zakresu historii sztuki (Malarstwo białego człowieka). W latach 2012–2013 opublikował z kolei dwutomowe Malarstwo biało-czerwone. Na przestrzeni lat 2003–2004 ukazał się zbiór jego tekstów z zakresu bibliofilstwa (Empireum). Począwszy od 1988 roku publikował antologie swoich felietonów w cyklu „Łysiak na łamach”. Ostatni, ósmy tom ukazał się w roku 2019. Tworzył również książki publicystyczne dotyczące polityki i życia społecznego (Stulecie kłamców, Rzeczpospolita kłamców. Salon, Alfabet szulerów, Mitologia świata bez klamek) oraz współczesnego życia literackiego (Karawan@ literatury). Jest autorem literackich biografii księcia Józefa Poniatowskiego, Charlesa-Maurice’a de Talleyranda i architekta Franka Lloyda Wrighta.

Jest również autorem słuchowisk emitowanych przez Polskie Radio; w 1974 roku w eterze pojawiła się audycja Człowiek w żelaznej masce, pięć lat później – Cagliostro w Warszawie, następnie Kamienny Feniks na Monte Cassino i Operacja „Czarny Orzeł”. Wspólnie z Mieczysławem Waśkowskim stworzył scenariusz serialu telewizyjnego opartego na Huraganie Wacława Gąsiorowskiego. W 1984 roku Telewizja Polska wyemitowała przedstawienia Teatru TV oparte na motywach prozy Łysiaka: Selekcję oraz Bestseller.

W 2000 roku został wyróżniony przez „Tygodnik Solidarność” tytułem „Człowiek Roku”. Jego książka Rzeczpospolita kłamców była w 2005 roku nominowana do Nagrody im. Józefa Mackiewicza.

BIBLIOGRAFIA

beletrystyka:

• Kolebka, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1974.
• Perfidia, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
• Szachista, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1980.
• Flet z mandragory, Warszawa: Czytelnik, 1981.
• Łysiak fiction, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1986.
• Wyspy bezludne, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987.
• Konkwista, Warszawa: Wydawnictwo Officina, 1989.
• Dobry, Warszawa: Wydawnictwo Officina, 1990.
• Milczące psy, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990.
• Najlepszy, Warszawa: Wydawnictwo Officina, 1992.
• Statek, Warszawa: Wydawnictwo PLJ, 1994.
• Cena, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 2000.
• Kielich, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2002.
• Ostatnia kohorta, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2005.
• Najgorszy, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2006.
• Lider, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2008.
• 4, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2009.
• Satynowy magik, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2011.
• Bajki dla małych i dużych, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2014–2015.
• Królewicz i Minstrel, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2016.
• Żołnierz, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2017.
• Pan Juliusz, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2022.

publicystyka i eseje:

• Wyspy zaczarowane, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1974.
• Francuska ścieżka, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1976.
• Szuańska ballada o „ślepym wojowniku” Gedeonie i o jego pojedynku z „korsykańskim karłem” Bonaparte, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976.
• Empirowy pasjans, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1977.
• Cesarski poker, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1978.
• Asfaltowy saloon, Warszawa: Iskry, 1980.
• Frank Lloyd Wright, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1982.
• MW, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984.
• Łysiak na łamach, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1988.
• Napoleoniada, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1990.
• Lepszy, Warszawa: Wydawnictwo Officina, 1990.
• Łysiak na łamach 2, Warszawa: Wydawnictwo PLJ, 1993.
• Oskarżam. Warszawa: Wydawnictwo Polska Zagrożona, 1993.
• Łysiak na łamach 3, Warszawa: Wydawnictwo PLJ, 1995.
• Wilk i kuglarz. Łysiak na łamach 4, Warszawa: Wydawnictwo Tevere, 1995.
• Old-fashion Man, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 1997.
• Łysiak na łamach 5, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 1997.
• Malarstwo białego człowieka, tom 1, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1997.
• Malarstwo białego człowieka, tom 2–8, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 1997–2000.
• Poczet królów bałwochwalców, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 1998.
• Napoleon fortyfikator, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 1999.
• Stulecie kłamców, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 2000.
• Łysiak na łamach 6. Piórem i mieczem, Warszawa–Chicago: Ex Libris, 2001.
• Wyspa zaginionych skarbów, Warszawa–Chicago: Wydawnictwo Ex Libris, 2001.
• Empireum, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2004.
• Salon. Rzeczpospolita kłamców, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2004.
• Salon 2. Alfabet szulerów, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2006.
• Talleyrand. Droga „Mefistofelesa”, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2007.
• Historia Saskiej Kępy, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2008.
• Mitologia świata bez klamek, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2008.
• Malarstwo biało-czerwone, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2012–2013.
• Karawan@ literatury, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2013.
• Życie erotyczne księcia Józefa, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2013.
• Polaków dzieje bajeczne, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2014.
• Sprzeciw kusznika. Łysiak na łamach 7, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2015.
• Pan Rebeliant. Romantyzm, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2018.
• Ruch oporu. Łysiak na łamach 8, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2019.
• Skojarzenia i aforyzmy, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2021.
• Dół, Warszawa: Wydawnictwo Nobilis, 2021.

TŁUMACZENIA

chorwacki:

• Katedrala u paklu i drugie priče [Łysiak fiction], tłum. Slobodan Grković, Zagreb: Zagrebačka naklada, 2023.

czeski:

• w antologii: Touha po modrém nebi: výbor z polské sci-fi, tłum. Ludvík Štěpán, Praha: Práce, 1981.

francuski:

• Échec à l’Empereur [Szachista], tłum. Roger Legras, Paris: J.C. Lattès, 1994.

niemiecki:

• Frank Lloyd Wright, tłum. Renate Böning, Berlin: Henschelverlag Kunst und Gesellschaft; Warszawa: Arkady, 1983.
• Schach dem Kaiser [Szachista], tłum. Kristiane Lichtenfeld, Hamburg: Hoffmann und Campe, 1995.

hiszpański:

• El jugador de ajedrez [Szachista], tłum. María Concepciòn García-Lomas, Madrid: Alianza Editorial, 1996.

niemiecki:

• Schach dem Kaiser [Szachista], tłum. Kristiane Lichtenfeld, Hamburg, 1985.

węgierski:

• Napóleon elrablása [Szachista], tłum. István Nemere, Budapest: Katonai, 1985.

włoski:

• Scacco all’imperatore [Szachista], tłum. Francesco Bruno, Milano: Rusconi, 1994.

AS