Literatura
Paweł Jaszczuk
(ur. 1954) prozaik, dramaturg, zdobywca Nagrody Wielkiego Kalibru (2005). Mieszka w Olsztynie.
Olsztyński autor debiutował jeszcze na początku lat 90. XX wieku powieścią Testament Schlichtingera (1991), ale popularność i uznanie zyskał kilkanaście lat później, dzięki serii powieści kryminalnych retro z lwowskim dziennikarzem śledczym Jakubem Sternem. Już pierwsza z nich, zatytułowana Foresta Umbra (2004), zdobyła Nagrodę Wielkiego Kalibru. Jaszczuk pisze kryminały retro w odmianie noir, z wyrazistym, wciąż pakującym się w kłopoty, głównym bohaterem oraz mrocznymi, pełnymi brutalnych zbrodni intrygami kryminalnymi. W każdej z powieści z cyklu lwowskiego pisarz posługuje się podobnym schematem fabularnym: główny bohater z jednej strony zmaga się z zawirowaniami w życiu prywatnym (problemy z porozumieniem się z przełożonymi i bliskimi), z drugiej – prowadzi dziennikarskie śledztwa w sprawie seryjnych morderstw, dokonywanych zwykle przez zaburzonych psychicznie zwyrodnialców, nie raz, nie dwa ryzykując życie oraz zdrowie swoje i współpracowników oraz wchodząc w paradę inspektorowi miejscowej policji, Ziębie. Ważną rolę w cyklu Jaszczuka odgrywa przedwojenny Lwów. Autor Planu Sary (2011) jako pierwszy z polskich autorów kryminałów retro umieściła akcję cyklu w tym właśnie mieście. W kryminałach o Sternie widoczna jest niezwykła dbałość o historyczne detale, umiejętnie wplatane w intrygę. Powieści takie, jak Jaszczuka stanowią coś w rodzaju literackich wypraw do zaginionych światów, miejsc, które przeorała i zniszczyła historia, odbierając im dawną specyfikę. Nie przez przypadek znany pisarz, Włodzimierz Kowalewski tak pisał o Akuszerze śmierci: „Czułem się, jakbym był w przedwojennym Lwowie, a raczej – że po prostu tam jestem”. Jaszczuk nie ogranicza się tylko i wyłącznie do pisania prozy kryminalnej, tworzył i wciąż tworzy powieści psychologiczno-obyczajowe, z których na szczególną uwagę zasługują dwie: Testament (poprawiona i rozwinięta wersja debiutu, 2007) oraz Ochronka Anioła Stróża (2013). W pierwszej z tych książek akcja rozgrywa się w roku 1914 w Kortau, czyli w dzisiejszej dzielnicy Olsztyna – Kortowie, gdzie wówczas mieścił się szpital psychiatryczny. Poprzez historię młodego psychiatry, który zakochuje się w pacjentce, autor opowiada o rozpadzie prywatnego świata u progu kataklizmu I wojny światowej, o mechanizmach działania ludzi, którzy z zadziwiającą łatwością poddają się irracjonalnym impulsom i przekraczają cienką granicę między normalnością a szaleństwem. W Ochronce Anioła Stróża głównym bohaterem jest sławny pisarz, Piotr Magnus, który postanawia skończyć z literaturą, ale z ciekawości przyjmuje ostatnie zlecenie napisania biografii bogatego biznesmena. Opis żmudnych zmagań Magnusa z materią biograficzną staje się w książce Jaszczuka rodzajem prozatorskiego traktatu na temat sensu pisania, powinności pisarza czy napięć między prawdą a fikcją w tekstach (auto)biograficznych.
BIBLIOGRAFIA
- Testament Schlichtingera, Olsztyn: Mazur-Tom: GłosHaldan, 1991..
- Foresta Umbra, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2004.
- Testament, Olsztyn: Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret", 2007.
- Plan Sary, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011.
- Marionetki, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2012.
- Akuszer śmierci, Warszawa: Prószyński Media, 2013.
- Ochronka Anioła Stróża, Gdańsk: Oficynka, 2013.
- Na skraju nocy, Szara Godzina, 2015