(ur. 1943) – reżyser teatralny, scenograf, pedagog, związany przede wszystkim z Teatrem Starym w Krakowie, prozaik.

Autor doskonale przyjmowanych zarówno przez krytyków, jak i widzów adaptacji scenicznych wybitnych dzieł literackich, między innymi Roberta Musila, Hermanna Brocha czy Fiodora Dostojewskiego; na potrzeby swoich przedstawień sam tłumaczy dzieła niemieckojęzycznych pisarzy; wydał przekład Historii opowiedzianej ciemności Rainera Marii Rilkego (2000). Jest autorem książki Utopia i jej mieszkańcy (1994) zawierającej teksty poświęcone teatrowi; jako prozaik zadebiutował książką Labirynt (2001), potem wydał także tom prozy Podglądania (2003).

Na tomy prozy Krystiana Lupy składają się wypiski, często tworzące fabularne całostki, z pisanych przez znanego reżysera od lat dzienników. W Labiryncie autor krąży przede wszystkim wokół tematu dzieciństwa, w początkowych rozdziałach Podglądania jest podobnie, choć w dalszej części książki autor opuszcza krainę dziecięcych lat. Podglądania są zdecydowanie bardziej różnorodne od tomu debiutanckiego, więcej w nich tematów i postaci. Pisarz skupia uwagę zarówno na swoich bliskich i znajomych, jak również na osobach obcych, zaobserwowanych na ulicy. Jednak opisuje świat i innych przede wszystkim po to, aby lepiej poznać i przedstawić siebie samego.

Lupę od dawna fascynuje literatura modernistyczna, co ma swoje odzwierciedlenia w jego poszukiwaniach teatralnych. Ta fascynacja znajduje wyraz również w prozie autora Labiryntu. Lupa porusza na wskroś modernistyczną tematykę, pisząc o splątaniu cielesności i duchowości, życia i śmierci (czy inaczej: młodości i starości), o metafizyce i sztuce. Daje rozedrgany od emocji portret z życia artysty. I to artysty modernistycznego, o czym przekonuje choćby sam typ narracji – pełnej poszarpanych, urywanych zdań opatrzonych wielokropkami. Proza Lupy przybiera formę pośpiesznych, często nerwowych notatek, próbujących nadążyć za wymykającą się myślą. Pisarz zmaga się przecież, jak przystało na twórcę modernistycznego, z tym, co niewyrażalne albo trudne do wyrażenia.

W kolejnych książkach Lupa powraca do konwencji dziennika twórczego. W Utopii 2 zawarł zapiski dotyczące najważniejszych spektakli lat 1993–2003. Wypowiada się też o pełnych twórczego napięcia relacjach między reżyserem i aktorami. Do aktorów skierowana jest też ostatnia książka Lupy – Utopia. Listy do aktorów. To nietypowy podręcznik, zapis metody, która jest świadectwem rozumienia teatru przez reżysera, zapisem jego artystycznego światopoglądu.

Lupa jest laureatem wielu nagród teatralnych i przyznawanych za zasługi na polu kultury. Był dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej „Nike” – za swój debiut prozatorski Labirynt (2002) oraz za Podglądania (2004).

BIBLIOGRAFIA

• Utopia i jej mieszkańcy, Kraków: Baran i Suszczyński, 1994.
• Labirynt, Warszawa: W.A.B., 2001.
• Podglądania, Warszawa: W.A.B., 2003.
• Utopia 2. Penetracje, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
• Persona, Warszawa: Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy im. Gustawa Holoubka, 2010.
• Utopia. Listy do aktorów, Kraków: Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego, 2022.

DZIAŁALNOŚĆ TRANSLATORSKA

• Rainer Maria Rilke, Historia opowiedziana ciemności, Warszawa: TIKKUN, 2000.

AS