(ur. 1937) – pisarka, reporterka i dziennikarka.

Jest absolwentką dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała między innymi w tygodniku „Polityka”, specjalizując się w reportażu przedstawiającym losy pozornie zwyczajnych ludzi. Niebawem zaczął przyciągać ją do siebie zapomniany żydowski świat, który opisuje, zwracając uwagę na drobne z pozoru szczegóły i posługując się oszczędnym językiem i operując właściwym technikom reportażowym skrótem.

Jej pierwszą poświęconą tematyce Holocaustu książką był tom prozy reportażowej Zdążyć przed Panem Bogiem, będący wynikiem rozmów dziennikarki z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim. Książka ta to nie tylko opowieść o getcie, jego likwidacji i zbrojnym zrywie garstki osób, ale poznajemy też Edelmana jako kardiologa cały czas walczącego o życie pacjentów. Krall przełamuje tu konwencję bohaterskich historii, na pierwszy plan wysuwając ironiczny stosunek lekarza do samego siebie i nonszalancję wobec własnej odwagi.

Z kolei Sublokatorka to minipowieść, na poły autobiograficzna historia dwóch kobiet: Żydówki i Polki, które poznały się, gdy mała Marta ukrywała się podczas wojny w domu Marii. Autorka, opisując ich relacje, prowadzi grę z czytelnikiem, myli tropy, rozszczepia losy bohaterów, posługując się w tym autoironią, gdyż – jak sama mówi – nie chce, by wielkie słowa przysłoniły prawdę. 

Ta zasada obowiązuje także w innych jej prozatorskich utworach, takich jak Okna, Wyjątkowo długa linia czy Biała Maria. Okna opowiadają o czasach stanu wojennego i procesie o zabójstwo Grzegorza Przemyka. Z kolei Wyjątkowo długa linia przedstawia dzieje lubelskiej kamienicy i jej mieszkańców: poetki Franciszki Arnsztajnowej, jej męża i syna, który walczył w Legionach oraz przyjaciela Józefa Czechowicza. Biała Maria to natomiast historia polskiego małżeństwa, które podczas okupacji zobowiązało się zostać rodzicami chrzestnymi pewnej żydowskiej dziewczynki, ale obietnicy nie dotrzymali, powołując się na przykazanie: „Nie mów fałszywego świadectwa”... Narracja rwie się, zmieniając się w skrawki opowieści, które łączy dotkliwa nieobecność ludzi, którzy zginęli, i kruchość ich losów.

Jej najnowsza książka Jedenaście określana jest jako reporterski dziennik, czasami przechodzący w poezję. Składa się z mikroopowieści rozpiętych między traumą Zagłady, a wojną w Ukrainie i kryzysem uchodźczym na polsko-białoruskiej granicy. Istotny jest w niej pewien rytuał reporterki, która odmierza czas odnosząc się do dnia śmierci swojego męża.

W formie książkowej ukazały się też reportaże Hanny Krall, między innymi Hipnoza czy Taniec na cudzym weselu. Nakładem Wydawnictwa Literackiego opublikowano też zebrane w jednym tomie dzieła autorki zatytułowane Fantom bólu. Reportaże wszystkie. 

Po jej teksty sięgali twórcy filmowi i teatralni. Z Krzysztofem Kieślowskim współpracowała przy powstawaniu Dekalogu, a na podstawie jej reportażu Jan Jakub Kolski nakręcił film Daleko od okna. Krzysztof Warlikowski wykorzystał twórczość pisarki w spektaklach: Dybuk, Odyseja. Historia dla Hollywoodu, (A)pollonia.

Hanna Krall jest laureatką wielu nagród, w tym Nagrody Kulturalnej Solidarności, Nagrody Herdera, Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima oraz Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta. Środkowoeuropejską Nagrodę Literacką „Angelus” otrzymała za tomy Król kier znów na wylocie.

BIBLIOGRAFIA

• Ambitny jestem..., Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1965.
• Dzień w Pogodnej, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1967.
• Na wschód od Arbatu, Warszawa: Iskry, 1972.
• Dojrzałość dostępna dla wszystkich, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977.
• Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków: WL, 1977.
• Sześć odcieni bieli, Warszawa: Czytelnik, 1978.
• Sublokatorka, Paris: Libella, 1985.
• Hipnoza, Warszawa: Alfa, 1989.
• Okna, Trudności ze wstawaniem, Warszawa: Alfa, 1990.
• Taniec na cudzym weselu, Warszawa: BGW, 1993.
• Co się stało z naszą bajką, Warszawa: Twój Styl, 1994.
• Dowody na istnienie, Poznań: a5, 1996.
• Tam już nie ma żadnej rzeki, Kraków: a5, 1998.
• To ty jesteś Daniel, Kraków: a5, 2001.
• Wyjątkowo długa linia, Kraków: a5, 2004.
• Spokojne niedzielne popołudnie, Kraków: a5, 2004.
• Król kier znów na wylocie, Warszawa: Świat Książki, 2006.
• Żal, Warszawa: Świat Książki, 2007.
• Reporterka: rozmowy z Hanną Krall (wybór, kompozycja, uzupełnienia oraz dokumentacja Jacek Antczak), Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2007.
• Różowe strusie pióra, Warszawa: Świat Książki, 2009.
• Biała Maria, Warszawa: Świat Książki, 2011.
• Sześć odcieni bieli i inne historie, Warszawa: Wydawnictwo Dowody na Istnienie, 2015.
• Fantom bólu. Reportaże wszystkie, Wydawnictwo Literackie, 2017.
• Synapsy Marii H., Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.
• Szczegóły znaczące Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2022.
• Jedenaście Kraków: Wydawnictwo a5, 2024.

TŁUMACZENIA

angielski:

• Shielding the Flame [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Joanna Stasińska-Weschler, Lawrence Weschler, New York: Henry Holt and Company, 1986.
• The subtenant; To outwit God [Sublokatorka; Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jarosław Anders, Joanna Stasińska-Weschler, Lawrence Weschler, Evanston, III.: Northwestern University Press, 1986.
• To steal a march on God [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jadwiga Kosicka, Amsterdam: Harwood Academie Publisher, 1996.
• The woman from Hamburg and other true stories, Madeline G. Levine, New York: Other Press, 2005.
• Chasing the king of hearts [Król Kier znów na wylocie], tłum. Philip Boehm, London: Peirene Press, 2013.

chorwacki:

• Dibuk i druge priče [Dowody na istnienie; Taniec na cudzym weselu], tłum. Jasmin Novljakovíc, Sisak: Aura, 2011.
• Stići prije Boga [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Barbara Kryzan-Stanojević, Zagreb: Srednja Europa, 2011.

czeski:

• Tanec na cizí veselce [Taniec na cudzym weselu], tłum. Pavla Foglová, Praha: Lidové Noviny, 1997.
• Stihnout to před Pánem Bohem [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Pavla Foglová, Lenka Jungmannová, Praha: NLN, Nakladatelství Lidové noviny, 1999.
• To ty jsi Daniel [To ty jesteś Daniel] tłum. Jana Šipková, Praha i.e. Jinočany: H & H Vyšehradská, 2006.
• Dukazy pro… [Dowody na istnienie], tłum. Pavla Foglová, Praha: Misgurnus, 2011.
• Srdcový král [Król kier znów na wylocie], tłum. Helena Stachová, Žilina: Absynt, 2018.

duński:

• Hjerterkonge [Król kier znów na wylocie], tłum. Hanne Lone Tønnesen, Aarhus: Olga, 2023.

fiński:

• Kilpajouksu isä Jumalan kanssa [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Liisa Ryömä, Helsinki: Kansankulttuuri Pori, 1983.
• Toinen äiti [Druga matka], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki, 2005.
• Herttakuninkaan matkat [Król kier znów na wylocie], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki, Like, 2008.
• Aavesärkyä ja muita tosia tarinoita [Taniec na cudzym weselu; Dowody na istnienie; Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki: Like, 2010.

francuski:

• Prendre le bon Dieu de vitesse [Zdążyć przed Panem Bogiem], w: Marek Edelman, Hanna Krall, Mémoires du ghetto de Varsovie: Un dirigeant de l'insurrection raconte, tłum. Pierre Li, Maryna Ochab, Paris: Editions du Scribe, 1983.
• Les retours de la mémoire [Hipnoza], tłum. Margot Carlier, Paris: Éditions Albin Michel, 1993.
• Le sous-locataire [Sublokatorka], tłum. Margot Carlier, La Tour d’Aignes: Éditions de l’Aube, 1994.
• Preuves d'existence [Dowody na istnienie], tłum. Margot Carlier, Paris: Éditions Autrement, 1998.
• Là-bas, il n'y a plus de rivière [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2000.
• Danse aux noces des autres [Taniec na cudzym weselu], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2003.
• Tu es donc Daniel [Ty jesteś Daniel], tłum. Margot Carlier, Paris: Interférences, 2008.
• Le roi de cœur [Król kier znów na wylocie], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2008.
• Les vies de Maria [Biała Maria], tłum. Margot Carlier, Lausanne: Les Éditions Noir sur Blanc, 2020.
• La douleur fantôme [Fantom bólu. Reportaże wszystkie], tłum. Margot Carlier, Paris: Les Éditions Noir sur Blanc, 2024.

hebrajski:

• Le-haqdim et Elohim [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Moshe Taube, Jeruszalajim: Adam, 1981.
• Dajeret miszne [Sublokatorka], tłum. Rut Shinfeld, Tel Aviv: ha-Ḳibuts ha-meʼuḥad, 1989.
• Hokhaḥot le-ḳiyum [Taniec na cudzym weselu, Dowody na istnienie], tłum. Yoram Bronowski, Tel Aviv: Am Oved, 1999.
• Shuv Melekh Lev Adom [Król kier znów na wylocie], tłum. Miri Paz, Tel Aviv: Am Oved, 2016.
• Le-haqdim et Elohim [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Anat Zajdman, Tel-Aviv: Sifre ʻaliyat ha-gag, 2023.

hiszpański:

• Ganarle a Dios [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Anna Husarska, Barcelona: Edhasa, 1982.
• Rey de corazones [Król Kier znów na wylocie], tłum. Katarzyna Olszewska Sonnenberg, Madrid: Nocturna Ediciones, 2011.
• Al este del Arbat [Na wschód od Arbatu], tłum. Agata Orzeszek, Ernesto Rubio García, Valencia: La Caja Books, 2024.

litewski:

• Širdžių karalius ir vėl suka arklius [Król kier znów na wylocie], tłum. Birutė Jonuškaitė, Vilnius: Homo liber, 2017.

 łotewski:

• Paspēt brīdi pirms Dieva” [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Ingmara Balode, Riga: Dienas Grāmata, 2005.

niderlandzki:

• God vóór zijn [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Benjamin Gijzel, Baarn: In den Toren, 1980.
• De Onderhuurster: roman [Sublokatorka], tłum. Benjamin Gijzel, Amsterdam: SUA, 1987.
• Hypnose: literaire reportages [Hipnoza], tłum. Benjamin Gijzel, Breda, Amsterdam: De Geus, 1993.
• Dansen op andermans bruiloft [Taniec na cudzym weselu], tłum. Benjamin Gijzel, Breda: De Geus, 1997.
• Daar is geen rivier meer [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Benjamin Gijzel, Breda: De Geus, 2000.
• Hartenheer [Król kier znów na wylocie], tłum. Karol Lesman, Amsterdam: De Geus, 2019.

niemiecki:

• Dem Herrgott zuvorkommen [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Hubert Schumann, Berlin: Volk und Welt, 1979.
• Schneller als der liebe Gott [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Klaus Staemmler, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980.
• Unschuldig für den Rest des Lebens: literarische Reportagen aus Polen, tłum. Hubert Schumann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1983.
• Die Untermieterin [Sublokatorka], tłum. Anna Leszczyńska, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1986.
• Legoland [Hipnoza], tłum. Wanja W. Ronge, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1990.
• Tanz auf der fremden Hochzeit [Taniec na cudzym weselu], tłum. Hubert Schumann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1993.
• Existenzbeweise. Sieben Erzählungen [Dowody na istnienie], tłum. Esther Kinsky, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1995.
• Hypnose [Hipnoza], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1997.
• Da ist kein Fluss mehr [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1999.
• Ach du bist Daniel [To ty jesteś Daniel], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2001.
• Eine ausnehmend lange Linie [Wyjątkowo długa linia], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2005.
• Herzkönig [Król kier znów na wylocie], tłum. Renate Schmidgall, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2007.
• Rosa Straußenfedern [Różowe strusie pióra], tłum. Bernard Hartmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2012.
• Weiße Maria [Biała Maria], tłum. Bernhard Hartmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2014.

rosyjski:

• Operedit' Gospoda Boga [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Ksenia Starosielska, Moskwa: Tekst, 2011
• Королю червонному - дорога дальняя [Król kier znów na wylocie], tłum. Irina Adelgejm, Moskwa: CORPUS, 2013.
• Белая Мария [Biała Maria], tłum. Ksenia Starosielska, Moskwa: Tekst, 2014.
• Портрет с пулей в челюсти и другие истории [Portret z kulą w szczęce i inne historie], tłum. Ksenia Starosielska, Moskwa: CORPUS, 2017.
• К востоку от Арбата [Na wschód od Arbatu], tłum. Ksenia Starosielska, Moskwa: Tekst, 2018.

rumuński:

• Acolo nu mai există nici un rîu [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Radosława Janowska-Lascar, Ramona Leu, Bukarest: Curtea Veche, 2002.

serbski:

• Na tuđoj svadbi zaigrati [Taniec na cudzym weselu], tłum. Sana Kneževíc, Beata Truškovska, Beograd: Prosveta, 2008.

słowacki:

• Dôkazy jestvovania [Dowody na istnienie], tłum. Oľga Lajčiaková, Bratislava: Q 111, 1998.

słoweński:

• Navzočnost [Król kier znów na wylocie, Tam już nie ma żadnej rzeki, Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jana Unuk, Ljubljana: Cankarjeva založba, 2010.

szwedzki:

• Hinna före Herren Gud [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Lennart Ilke, Stockholm: P. A. Norstedt, 1982.
• Lokförare C:s föredömliga liv: reportage 1973–1990, tłum. Lennart Ilke, Stockholm: Ordfront, 1993.
• Att dansa pa främmande bröllop [Taniec na cudzym weselu], tłum. Julian Birbrajer, Anders Bodegård, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 1996.
• Existensbevis [Dowody na istnienie], tłum. Julian Birbrajer, Eslöv: B. Östlings Bokförl. Symposion, 1997.
• Där ingen flod längre finns [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 2000.
• Sa det är du som är Daniel [To ty jesteś Daniel], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 2002.
• Hjärterkung [Król kier znów na wylocie], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2017.
• Vit Maria [Biała Maria], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2018.
• Den inneboende [Sublokatorka], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2019.

ukraiński:

• Раніше за Господа Бога [Zdążyć przed Panem Bogiem; Dowody na istnienie; Król kier znów na wylocie], tłum. Ostap Sływynsky, Kyjiw: Tempora, 2017.

węgierski:

• Egy lépéssel az Uristen elött [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Romána Gimes, Budapest: Europa, 1981.
• Maria H. emlékezik  [Synapsy Marii H.], tłum. Noémi Petneki, Budapest: Vince Kiadó, 2024.

włoski:

• Arrivare prima del buon Dio [Zdążyć przed Panem Bogiem], w: Marek Edelman, Hanna Krall, Il ghetto di Varsavia. Memoria e storia dell’insurrezione, tłum. Meriem Meghnagi, Roma: Città Nuova Editrice, 1985.
• Ipnosi e altre storie [Hipnoza], tłum. Claudio Madonia, Firenze: Giuntina, 1993.
• La festa non è la vostra [Taniec na cudzym weselu], tłum. Claudio i Maria Madonia, Firenze: Giuntina, 1995.
• Il dibbuk e altre storie [Dowody na istnienie], tłum. Giovanna Tomassucci, Firenze: Giuntina, 1997.
• La linea della vita [Wyjątkowo długa linia], tłum. Claudio Madonia, Maria Madonia, Firenze: Giuntina 2006.
• Il re di cuori [Król kier znów na wylocie], tłum. Valentina Parisi, Napoli: Cargo, 2009.
• Ritratto con la pallottola nella mascella [Portret z kulą w szczęce i inne historie], tłum. Giovanna Tomassucci, Claudio Madonia, Firenze: Giuntina, 2010.
• Arrivare prima del Signore Iddio [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Ludmiła Ryba, Janina Pastrello, Firenze: Giuntina 2010.

MHS