Instytut Książki

Dziś odbyła się online uroczysta gala kolejnej, dziesiątej już odsłony Rankingu Bibliotek. W tym roku triumfowało Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów, na drugim miejscu znalazła się Gminna Biblioteka Publiczna w Świątkach, na trzecim zaś zeszłoroczny laureat: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin im. Jakuba Wojciechowskiego. Jubileuszowa uroczystość miała charakter wirtualny, bez udziału publiczności. Transmisję wydarzenia można było oglądać na Facebooku i kanale YouTube Instytutu Książki.

W tym wyjątkowym roku już po raz dziesiąty Instytut Książki i „Rzeczpospolita” nagrodziły najlepsze biblioteki w Polsce, doceniając w ten sposób zaangażowanie samorządów, które uznały, że dobrze działająca biblioteka publiczna jest najlepszym sposobem zapewnienia wszystkim mieszkańcom bezpłatnego dostępu do kultury, literatury, wiedzy i nowych mediów.

Pomimo trudnej sytuacji epidemiologicznej Organizatorzy postanowili nie rezygnować z gali Rankingu Bibliotek, jednak sama uroczystość wyglądała zupełnie inaczej niż dotychczas – jej formę i przebieg dostosowano do możliwości wynikających z aktualnych obostrzeń sanitarnych.

Od 10 lat organizatorom przyświeca idea, aby poprzez dobrze działającą bibliotekę, wszyscy mieszkańcy otrzymali łatwy i całkowicie bezpłatny dostęp do literatury, a więc wiedzy, nowych mediów i szeroko rozumianej kultury.

Poniżej przedstawiamy tegoroczny Ranking:

1. Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów
2. Gminna Biblioteka Publiczna w Świątkach
3. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin im. Jakuba Wojciechowskiego
4. Miejska Biblioteka Publiczna im. Ł. Górnickiego  GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu
5. Biblioteka Publiczna Gminy Łomża
6. Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance
7. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Jarocin
8. Gminna Biblioteka Publiczna w Rząśni
9. Biblioteka Publiczna Gminy Biesiekierz
10. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kępice

Laureaci w poszczególnych województwach:

• dolnośląskie

Miejska Biblioteka Publiczna w Polanicy Zdroju

• kujawsko-pomorskie

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin im. Jakuba Wojciechowskiego

• lubelskie

Miejska Biblioteka Publiczna we Włodawie

• lubuskie

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy W Słubicach

• łódzkie

Gminna Biblioteka Publiczna w Rząśni

• małopolskie

Miejska Biblioteka Publiczna im. Ł. Górnickiego  GALERIA KSIĄŻKI w Oświęcimiu

• mazowieckie

Biblioteka Publiczna w Piasecznie

• opolskie

Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Krapkowicach

• podkarpackie

Gminna Biblioteka Publiczna w Boguchwale

• podlaskie

Biblioteka Publiczna Gminy Łomża

• pomorskie

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kępice

• śląskie

Biblioteka Miejska w Cieszynie

• świętokrzyskie

Gminna Biblioteka Publiczna im. Feliksa Raka w Krasocinie

• warmińsko-mazurskie

Gminna Biblioteka Publiczna w Świątkach

• wielkopolskie

Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance

• zachodniopomorskie

Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów

***

Jak powstał ranking?

Wysłaliśmy ponad 2300 ankiet do wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz miast (z wykluczeniem miast na prawach powiatu). Uzyskaliśmy 835 odpowiedzi. Ankieta zawierała 26 pytań. Ocenialiśmy między innymi powierzchnię biblioteki i filii w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, oraz średnie zatrudnienie w placówce. Uwzględniliśmy też liczbę godzin otwarcia biblioteki, wielkość księgozbioru w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wielkość księgozbioru nabytego w ciągu dziesięciu lat, jako procent całego zbioru, i zakupione nowe książki zakupione. Przyznawaliśmy punkty m.in. za dostępne dla czytelników tytuły prasowe, dostęp do nowych mediów oraz udogodnienia dla osób niepełnosprawnych. Punkty można było uzyskać za działające przy bibliotece kółka czytelnicze, artystyczne czy literackie. 

W ankiecie pytaliśmy także o: alternatywne form wypożyczania książek, udostępniania przez biblioteki ebooków, udział biblioteki w wydarzeniach ogólnopolskich promujących czytelnictwo, oraz o nagrody wyróżnienia branżowe, jakie otrzymała biblioteka w 2019 r.

Opracowując ranking, oprócz uzyskanych odpowiedzi na ankietę wykorzystaliśmy dane z Głównego Urzędu Statystycznego o liczbie czytelników w bibliotece na 1000 mieszkańców oraz liczbie wypożyczonych książek przez jednego czytelnika w 2019 roku.

***

10 lat temu

Pierwszy Ranking bibliotek opublikowaliśmy w 2011 roku. Otrzymaliśmy wtedy 602 ankiety, obecnie 835.

Średnia powierzchnia biblioteki w 2011 roku wynosiła ponad 180 mkw (obecnie 294), a filii 56 mkw (obecnie 70). Biblioteki zatrudniały mniej osób na etatach - 3 w bibliotece głównej i 0,8 w filach, obecnie odpowiednio 3,3 oraz 0,9 osoba.

O ponad godzinę wzrósł średni tygodniowy czas otwarcia biblioteki głównej obecnie wynosi 44 godziny. Filie są otwarte o 2 godziny dłużej niż przed 10 laty - około 24 godziny w tygodniu.

Średnia dotacja dla biblioteki były na podobny poziomie, co teraz i oscylował w granicach 1 proc. budżetu gminny.

W 2011 roku 80 proc. bibliotek miało filie, obecnie 70 proc.

Dziesięć lat temu ponad 50 proc. placówek bibliotecznych było przystosowanych dla osób niepełnosprawnych – obecnie wskaźnik ten wynosi 58 proc. Z 60 proc. do 65 proc. wzrósł wskaźnik placówek, w których znajdują się zbiory dla osób niewidzących lub słabowidzących np. książki z dużą czcionką czy mówione.

Obecnie średni księgozbiór biblioteki to ponad 41 tys. książek, w 2011 roku było to prawie 40 tys. W 2011 roku średnio do jednej biblioteki trafiło 860 nowych książek obecnie prawie 1514.

Średnio w 2011 roku na każde 1000 mieszkańców 149 było czytelnikami biblioteki (w 2019 roku – 137). Jedna osoba średnio wypożyczała 20 książek rocznie, obecnie 18.

Biblioteki to nie tylko wypożyczalnie książek, w 2011 roku w 45 proc. z nich działały  kluby i koła czytelnicze, a ponad 40 proc. bibliotek organizowało  inne koła np. teatralne, muzyczne, filmowe. Udział w 2019 roku ten wzrósł odpowiednio do 59 i 44 proc.

***

Jutro (11 grudnia) w „Rzeczpospolitej” ukaże się specjalny dodatek, w którym zostaną opublikowane wyniki rankingu. Publikację wspiera Instytut Książki.