Instytut Książki

Wczoraj w Wilnie tamtejszy Instytut Polski uczcił Międzynarodowy Dzień Tłumacza w szczególny sposób: organizując spotkanie tłumaczy z języka polskiego na język litewski i rzucając światło na tych, którzy poprzez swoją ciężką pracę znoszą bariery językowe i umożliwiają nam poznanie i pokochanie kultur innych narodów. Vytautas Dekšnys, Regina Koženiauskienė i Vyturys Jarutis odznaczeni zostali medalami Zasłużony Kulturze Gloria Artis, które wręczyła Ambasador Urszula Doroszewska. W obchodach Dnia Świętego Hieronima wziął udział dyrektor Instytutu Książki, Dariusz Jaworski, zaś Instytut Książki był partnerem wydarzenia.

Troje odznaczonych tłumaczy posiada wybitny dorobek nie tylko w zakresie tłumaczeń, ale również popularyzacji polskiej książki i literatury. Ich zasługi na rzecz Polski i stosunków polsko-litewskich trudno przecenić – to właśnie oni rozsławiają naszą kulturę i język na Litwie. W tym roku obchody święta skupione były wokół wystawy „Wychodząc z cienia“, która prezentuje portrety trzynastu tłumaczy literatury polskiej na język litewski. Choć bowiem tłumacze często pozostają w cieniu autorów, to oni są budowniczymi mostów pomiędzy kulturami i językami.

Partnerami organizowanego przez Instytut Polski w Wilnie wydarzenia byli: Ambasada RP w Wilnie, Instytut Książki, Związek Litewskich Tłumaczy Literackich, Związek Pisarzy Litwy, Litewski Instytut Literatury i Folkloru, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wileńskiego

***

Poniżej prezentujemy sylwetki odznaczonych tłumaczy.

Vytas Dekšnys –  poeta i tłumacz. W 1994 r. ukończył studia magisterskie z filozofii na Uniwersytecie Wileńskim, w 2002 r. studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, a w 2004 r. obronił pracę doktorską w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Od 2006 r. jest członkiem Związku Pisarzy Litwy, w latach 2014-2015 był koordynatorem programów międzynarodowych, a od 2011 r. jest członkiem Zarządu. Koordynator inicjatywy „Magnus Ducatus Poesis” („Wielkie Księstwo Poezji”) – społeczności poetów i tłumaczy poezji, muzyków, malarzy i innych artystów bliskich poezji związanych z Europą Środkową (Litwinów, Białorusinów, Łotyszy, Polaków, Rosjan, Ukraińców i innych).

Tłumaczy głównie z języka polskiego i ukraińskiego, a także innych języków Europy Środkowo-Wschodniej. Jego tłumaczenia regularnie ukazują się w wydawnictwach kulturalnych, zbiorach, almanachach, antologiach na Litwie i za granicą. Jest również autorem przekładów powieści Serhija Żadana na język litewski. Poezja V. Dekšnysa została przetłumaczona na język angielski, białoruski, hebrajski, polski i słoweński.

Wybrane tłumaczenia z języka polskiego:

• Wybrane poematy T. Różewicza „4 poematy“ (Wilno 2004);
• D. Terakowska „Poczwarka“ (Wilno 2006);
• K. I. Gałczyński „Młynek do kawy“ (Wilno, Kowno 2006);
• A. Stasiuk „Jadąc do Babadag“ (Kowno 2006);
• J. Kłoczowski „Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie“ (Wilno 2006);
• D. Masłowska „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną“ (Kowno 2007);
• W. Gombrowicz „Kosmos“ (Wilno 2008);
• S. Chutnik „Kieszonkowy atlas kobiet“ (Kowno 2011);
• Cz. Miłosz „Abecadło“ (Wilno 2012);
• A. Franaszek „Miłosz: biografia polskiego poety, laureata literackiej Nagrody Nobla“ (Wilno 2015);
• E. Tkaczyszyn-Dycki „Piosenka o zależnościach i uzależnieniach“ (Wilno 2020);
• Cz. Miłosz „Zdobycie władzy” (Wilno 2021).

W 2006 r. otrzymał nagrodę Młodego Jaćwinga (lit. Jaunojo Jotvingio premija) – nagrodę literacką za najlepszy tomik poezji wydany w ciągu ostatnich dwóch lat. W 2013 r. przetłumaczona książka M. Tulli „Skaza" znalazła się na liście najcenniejszych przekładów literatury współczesnej roku, natomiast „Zdobycie władzy” Cz. Miłosza na liście najcenniejszych przekładów literatury klasycznej w 2021 r.

Vyturys  Jarutis W 1986 r. skończył fizykę na Uniwersytecie Wileńskim. Pracował jako nauczyciel, skończył studia doktoranckie, również z zakresu fizyki, w Kownie. Tłumaczyć zaczął w 1997 r. Od 2004 r. jest członkiem Litewskiego Związku Tłumaczy Literackich.

Przekłada przede wszystkim współczesną literaturę polską oraz dialogi filmowe. Przetłumaczył również wystawiane na deskach litewskich teatrów dramaty: „Scenariusz dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego” Bogusława Schaeffera, „Jasiek” Andrzeja Maleszka, „Ohne Titel” oraz „51 minut”  Ingmara Villqista, „Toksyny” Krzysztofa Bizio, „Mimo wszystko” Johna Murell, „Republika” Joanny Bednarczyk, „Między nogami Leny, czyli zaśnięcie najświętszej Marii Panny według Michelangela Caravaggia” Agaty Dudy-Gracz.

W 2018 r. za zasługi w rozwijaniu polsko-litewskiej współpracy kulturalnej oraz za popularyzowanie polskiej kultury odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi.

Wybrane łumaczenia z języka polskiego:

• O. Tokarczuk „Prawiek i inne czasy” (Wilno 2000);
• J. Pilch „Inne rozkosze” (Wilno 2001);
• J. Pilch „Pod mocnym aniołem” (Wilno 2002);
• Cz. Miłosz „Piesek przydrożny” (Wilno 2000);
• Cz. Miłosz „To” (Wilno 2002);
• A. Libera „Madame” (Wilno 2005);
• O. Tokarczuk „Dom dzienny, dom nocny” (Wilno 2007);
• W. Myśliwski „Widnokrąg” (Wilno 2017);
• O. Tokarczuk „Bieguni” (Wilno 2019);
• O. Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych” (Wilno 2020);
• L. Kołakowski „Mini wykłady o maxi sprawach” (Wilno 2020).

Regina Koženiauskienė – litewska filolożka, badaczka litewskiego piśmiennictwa, tłumaczka z języka polskiego, niemieckiego i łaciny. Urodzona 6 lutego 1946 r. w Wiłkomierzu (lit. Ukmergė).

W 1967 r. ukończyła filologię klasyczną na Uniwersytecie Wileńskim. W latach 1996-2006 kierowała Katedrą Języka Litewskiego na Uniwersytecie Wileńskim, w 2002 r. otrzymała tytuł profesora. Zajmuje się głównie retoryką oraz dawnym pismem litewskim.

Autorka monografii, podręczników i innych pomocy naukowych, a także licznych artykułów naukowych. W 1990 r. napisała pracę „Przemówienia i dedykacje w XVI-XVIII wiekach“ (zawierająca autorskie tłumaczenia z łaciny, polskiego i niemieckiego). Wspólnie z A. Kalėdą i M. Niedźwiecką przygotowała antologię literatury polskiej podejmującej tematykę litewską „Litwo, matko nasza miła…” (1996).

Z języka polskiego przetłumaczyła „Śpiewki o dawnych Litwinach do roku 1434“ (1994) oraz „Pieśni ziemianina” (2019) J. Czeczota, „Genealogia albo krótkie opisanie Wielkich Książąt Litewskich i ich wielkich a mężnych spraw wojennych“ S. Dowgirda (2001), wiersze Eugeniusza von Rönne oraz polski tekst w „Rozmowie Polaka z Litwinem” A. Rotundusa (2000), książkę Michaliny Zaleskiej-Kossakowskiej „Poezje. Echo pieśni od Wielony do Wojtkuszek” (2022). W roku 2022 ukażą się również „Ballady i romanse“ A. Mickiewicza oraz „Fraszki” J. Kochanowskiego w jej tłumaczeniu. W litewskich periodykach, antologiach i innych publikacjach regularnie ukazują się jej przekłady tekstów wierszowanych.

Za książkę „Pieśni ziemianina”, przekłady poezji Eugeniusza von Rönne oraz za badanie i rozpowszechnianie wielojęzycznego dziedzictwa literackiego Litwy w 2019 r. prof. Reginie Koženiauskienė, zasłużonej litewskiej językoznawczyni, tłumaczce i pedagogowi przyznano nagrodę im. Algisa Kalėdy.