Instytut Książki

Ludowe stroje, obyczaje i obrzędy. Pisane gwarą opisy dawnych zabobonów i przesądów – można zobaczyć na otwartej w środę wystawie „Ojczyzna duszy – Stefana Żeromskiego idea regionalizmu” w kieleckim Muzeum Narodowym.

„Stefan Żeromski wielokrotnie podkreślał w swoich utworach, jak niezwykle ważnym czynnikiem jest związek człowieka z jego miejscem urodzenia i wychowania” – powiedziała podczas wernisażu kurator wystawy Sylwia Zacharz.

Swoje poglądy dotyczące regionalizmu pisarz przedstawił m.in. w listach do żony Oktawii, w dramacie „Uciekła mi przepióreczka” czy w „Snobizmie i postępie”. Ostatni swój utwór „Puszczę Jodłową” dedykował Aleksandrowi Janowskiemu, pionierowi krajoznawstwa, współzałożycielowi Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Dla autora „Ludzi bezdomnych” ziemia świętokrzyska, ludzie tu zamieszkujący, ich język, sztuka, obyczaje, codzienne zajęcia, a także krajobraz „to był rdzeń jego osobowości, tożsamości i patriotyzmu”.

„Zachęcał też innych ludzi do gromadzenia i zapisywania charakterystycznych rzeczy dla danego regionu. Uważał, że powinno się zapisywać język, którym posługuje się ludność zamieszkująca dany teren, podania i legendy ludowe, stroje ludowe, istniejące zawody. Ostrzegał, że kiedyś wszystko to zniknie, dlatego warto je zachować dla potomnych” – przypomniała Sylwia Zacharz.

Dodała, że pisarz zawsze podkreślał, że język literatury różni się od języka, którym posługują się zwykli ludzie, języka przebogatego, z którego należy czerpać jak najwięcej, bo zawiera mnóstwo zwrotów związanych ze zwykłym życiem. Dowodził, że język literacki jest zubożały, a ten gwarowy jest bardziej emocjonalny i dzięki temu więcej rzeczy można nazwać i opisać.

„Żeromski powiedział kiedyś, że część mieszkańców ówczesnej ziemi świętokrzyskiej posługuje się najczystszym etnicznie językiem polskim. Chodziło o czworobok wyznaczony przez miasta - Przedbórz, Iłża, Opatów i Stopnica – wewnątrz którego znajdują się Kielce i Puszcza Jodłowa” – dodała Zacharz.

Pisarz uważał, że ludzie zamieszkujący te tereny mówią językiem wolnym od wpływów czeskich, rosyjskich i niemieckich. Tłumaczył to słabym uprzemysłowieniem tych ziem, a co za tym idzie stosunkowo niewielkim napływem obcej ludności w okresie zaborów.

Na wystawie można zobaczyć obrazy i rzeźby ukazujące obyczaje i obrzędy ludowe mieszkańców świętokrzyskiej wsi, ich życie codzienne, pisane gwarą opisy dawnych zabobonów i przesądów. Wśród eksponatów znalazły się także rękopis „Snobizmu i postępu” oraz listy Żeromskiego, w których porusza kwestie krajoznawcze.

Wystawę „Ojczyzna duszy – Stefana Żeromskiego idea regionalizmu” będzie czynna w Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddziale kieleckiego Muzeum Narodowego, do końca sierpnia.

/PAP/