Instytut Książki

13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Z tej okazji pragniemy przypomnieć audycję cyklu „Zawsze w kontrze”, w której historyk i politolog prof. Tadeusz Wolsza oraz językoznawczyni prof. Danuta Jastrzębska-Golonka rozmawiali o tym, jaką wagę ma świadectwo Józefa Mackiewicza dotyczące zbrodni katyńskiej i jak on jako pisarz oddał dramatyzm tej tragedii. Audycje poprowadziła Dorota Gacek.

Owocem tego świadectwa była głośna publikacja „Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary” (znana także pt. „Sprawa mordu katyńskiego”). Książka Józefa Mackiewicza poświęcona zbrodni katyńskiej ukazała się po raz pierwszy w 1949 roku w Szwajcarii w języku niemieckim, następnie zaś wydana została w przekładach na wiele języków. Pierwsze wydanie książki w języku polskim opublikowano w Warszawie, niemal pół wieku po niemieckim przekładzie, w 1997 roku.

- Praca, którą wykonuje Mackiewicz w 1943 roku, to praca klasycznego śledczego, który gromadzi dokumentację. Chce poznać wszystkie szczegóły: rozmawia z Niemcami, z innymi, którzy się tam znajdują - mówił o Józefie Mackiewiczu i jego wyjeździe w maju 1943 roku do Katynia prof. Tadeusz Wolsza.

Mackiewicz był jednym z ponad 50 Polaków, którzy byli świadkami ekshumacji grobów polskich oficerów w lesie katyńskim. W raporcie, który złożył po powrocie, opowiadał, że wiadomość o tym, że ma pojechać do Katynia, przejęła go od pierwszych słów. „W moim przekonaniu była to sprawa doniosła nie tylko dla mnie osobiście, ale również dla Polski całej, gdyż niewątpliwie tylko nielicznym wypadnie stanąć kiedyś przed jakimś trybunałem czy po prostu sądem historii, w charakterze świadka tej sprawy” – mówił pisarz.

W wywiadzie opublikowanym w "Gońcu Codziennym" w czerwcu 1943 roku, opowiadając o listach dzieci znajdowanych przy pomordowanych, mówił: "Przebija w nich taka doza wiary i tęsknoty, że czytając te listy tam w Katyniu, nad przedziurawionymi czaszkami, jakaś gorzka ślina dusi w gardle".  - Często zastanawiam się nad zachowaniem Józefa Mackiewicza w 1943 roku. On chyba wówczas zrozumiał, że napisze nie tylko ten wywiad w „Gońcu” – podkreślił prof. Tadeusz Wolsza.

Audycja dostępna jest na stronie radiowej Dwójki. Jej powstanie wsparł Instytut Książki.

***

Cykl emitowany jest w co drugi poniedziałek o 21.30.

Uznając wielkość dorobku Józefa Mackiewicza, m.in. wytrwale wspierającego idee: niepodległości Polski, wolności i przyjaznego współistnienia narodów Europy Środkowo-Wschodniej i niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi Sejm ustanowił Rok 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza. W nawiązaniu do Roku Józefa Mackiewicza w Dwójce prezentowana jest proza autora „Lewej wolnej”, a także cykl audycji „Zawsze w kontrze".

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.