Instytut Książki

Apel ministra

Szanowni Państwo,

zawieszenie działalności wielu instytucji i odwołanie wszystkich wydarzeń publicznych, będące jednym ze sposobów przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się epidemii COVID 19, wywiera niezwykle  poważny wpływ na świat kultury. Mając świadomość, jak głębokie  skutki  dla instytucji i środowisk artystycznych niosą za sobą te niezbędne decyzje, polski rząd, a w szczególności minister kultury i dziedzictwa narodowego podejmuje liczne działania pomocowe.

Dzięki temu polscy artyści mogą dziś liczyć na wielowymiarowe wsparcie ze strony państwa polskiego, którego wartość szacowana jest nawet na ok. 4 mld zł. Dla porównania, planowany roczny poziom wydatków na kulturę z budżetu państwa w tym roku wynosi 5,25 mld zł, a jeszcze w 2015 r. wynosił 3,6 mld zł.

Zaangażowanie MKiDN w prace nad Tarczą Antykryzysową spowodowało, że przedsiębiorstwa zajmujące się kulturą, a także organizacje pozarządowe działające
w obszarze kultury mogą skorzystać z rozwiązań proponowanych w ustawie, m.in. wsparcia państwa na pokrycie 40 proc. wynagrodzenia pracowników do wysokości średniego wynagrodzenia w gospodarce krajowej. Dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą oraz pracujących na umowę-zlecenie lub umowę o dzieło jest możliwość wypłaty tzw. „postojowego”, czyli środków do wysokości 80 proc. minimalnego wynagrodzenia. Przyjęta przez rząd Tarcza Antykryzysowa umożliwia również instytucjom oraz  przedsiębiorstwom działającym m.in. w obszarze kultury zamianę niezrealizowanych świadczeń na vouchery o odpowiadającej wartości do wykorzystania w ciągu roku.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapewnił  dotychczas ponad siedmiokrotny wzrost środków na pomoc socjalną dla artystów z Funduszu Promocji Kultury oraz   specjalne środki na rozwój nowych form udostępniania kultury w internecie. W odpowiedzi na masowy napływ wniosków, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjął też decyzję o czterokrotnym zwiększeniu - z 20 do  80 mln zł  - puli środków przeznaczonych na  dotacje i stypendia w ramach programu „Kultura w Sieci”. Przygotowywane są kolejne programy pomocowe o szerokim zasięgu. Obecnie trwają prace nad działaniami, które po ustaniu epidemii będą  służyć  rekompensowaniu poniesionych strat.

MKiDN opublikowało już rekomendacje dla instytucji kultury: muzeów i galerii sztuki, których powrót do działalności przewidywany jest w II etapie znoszenia ograniczeń wywołanych epidemią COVID-19. W najbliższym czasie opublikowane zostaną rekomendacje sanitarne i organizacyjne dla instytucji artystycznych na czas wychodzenia z epidemii w IV etapie znoszenia ograniczeń, opracowywane w kontakcie z środowiskami i instytucjami kultury.

W celu umożliwienia najpełniejszej reprezentacji środowisk twórczych w wypracowaniu 
optymalnych działań pomocowych powołuję Zespół Antykryzysowy przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego z udziałem organizacji i stowarzyszeń twórczych oraz zawodowych środowisk twórczych, który niezwłocznie rozpocznie swoją działalność. Trzeba bowiem podkreślić, że środowiska artystyczne i twórcze stawiają  czoła obecnym wyzwaniom, przechodząc z prezentacjami m.in. spektakli, koncertów i filmów do sieci, proponując także inne, nowe formy artystycznych prezentacji on-line. Jednocześnie reprezentatywne stowarzyszenia i związki twórcze i zawodowe wzmogły aktywność, formułując postulaty naprawy wieloletnich systemowych bolączek i tworząc plany na przyszłość, która z pewnością postawi przed nami nowe wyzwania. Wyjątkowo cenne jest zaangażowanie twórców i instytucji kultury w pomoc społecznościom lokalnym. Nieoceniona jest jednak przede wszystkim artystyczna i duchowa siła, jaką sztuka we wszystkich swoich przejawach zapewnia nam w tym trudnym czasie.

Szanowni Państwo  Marszałkowie, Prezydenci i Burmistrzowie, Starostowie, Wójtowie,

Zgodnie z zasadą subsydiarności, stanowiącą jeden z fundamentów wspólnot europejskich, a  przede wszystkim filar ustrojowy samorządu terytorialnego w Rzeczypospolitej Polskiej, opieka nad sferą kultury w Polsce powierzona została samorządowym włodarzom województw, powiatów i gmin.  Dlatego do  Państwa kieruję ten szczególny apel ministra kultury i dziedzictwa narodowego o zapewnienie stabilnego, także w wymiarze finansowym, funkcjonowania instytucji kultury, artystów i organizacji działających w sferze kultury w tym bezprecedensowym w naszej historii okresie. Niezwykle ważne jest obecnie utrzymywanie wsparcia ze strony samorządów dla wszystkich instytucji kultury, również tych pozarządowych, na niezmniejszonym poziomie. Utrzymanie grantów, dotacji, stypendiów, a także  przeznaczanie  dodatkowych środków budżetowych na organizację i promocję działań kulturalnych, właśnie w ramach samorządów, jest komponentem niezbędnym do przywrócenia równowagi w świecie kultury.

Liczę również na konkretne gesty pomocy wobec instytucji i twórców  leżące  w zakresie kompetencji władz samorządowych, np. obniżkę  czynszów lokali komunalnych użytkowanych przez instytucje i organizacje pozarządowe działające w sferze kultury, jak też lokali zajmowanych przez pracownie twórcze i artystyczne. Realną forma pomocy jest również wzmocnienie finansowania dotychczas funkcjonujących programów socjalnych i  stypendialnych dla twórców lub uruchomienie nowych, nastawionych na  innowacyjne formy obcowania ze sztuka i jej prezentacji. Sygnałem włączenia się władz samorządowych w rządowy proces budowania skutecznej tarczy antykryzysowej dla kultury narodowej będzie      też formułowanie w sposób skonkretyzowany potrzeb  legislacyjnych  w obszarach kluczowych dla organizatorów samorządowych instytucji kultury.

Inwestycja w kulturę jest inwestycją długoterminową w potencjał społeczeństwa, w poziom jego rozwoju, w jego konkurencyjność w każdym wymiarze, także gospodarczym.  Pomni bądźmy słów „Narody, które tracą pamięć, tracą życie”. Przecież to polska kultura w trudnych dziejach naszego narodu była nośnikiem pamięci, a w czasach stabilizacji to kultura kreuje potrzeby, których zaspokajanie napędza prosperity wielu gałęzi gospodarki - handlu, usług, turystyki - wspólnie budujących pomyślność gospodarczą regionów. Liczę na Państwa zrozumienie dla tych uwarunkowań i wsparcie działania instytucji kultury, tak, abyśmy już wkrótce mogli znowu cieszyć się w pełni bezpośrednimi spotkaniami ze sztuką w teatrach, operach, filharmoniach, korzystać  z  osobistego  dostępu do oferty kin i domów kultury oraz do zasobów zgromadzonych w naszych bibliotekach, muzeach i galeriach.

Kultura polska liczy na swoich samorządowców!

Z wyrazami szacunku,

Piotr Gliński
minister kultury i dziedzictwa narodowego