Aktualności
Andrzej Strug był pisarzem, publicystą, scenarzystą, działaczem socjalistycznym i niepodległościowym – jedną z czołowych postaci polskiego międzywojnia. Zmarł 9 grudnia 1937 w Warszawie.
Dziś jest pisarzem nieco zapomnianym. Współcześni nazywali go, nie kryjąc patosu, „sumieniem polskiej lewicy”, „niezłomnym rycerzem idei”, „duszą wszystko czującą”, „strażnikiem praw człowieka” czy „apostołem czystości życia społecznego”.
Naprawdę nazywał się Tadeusz Gałecki. Urodził się 28 listopada 1871 roku w Lublinie. Jego ojciec, Władysław Gałecki, zubożały szlachcic herbu Junosza, prowadził tam z powodzeniem sklep kolonialny. Matka, Paulina Miklaszewska, pochodziła z zamożnej rodziny mieszczańskiej – to dzięki wsparciu teścia Władysław Gałecki począł prowadzić intratny interes. Ziemiańskie sentymenty wzięły jednak w nim górę. Jako kupiec czuł się zdeklasowany i chciał przywrócić pozycję rodziny z czasów szlacheckiej świetności. W 1893 roku, zgodnie z wolą ojca, podjął studia w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Nowej Aleksandrii (dzisiejsze Puławy). W 1895 za działalność Kole Oświaty Ludowej został uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej, gdzie przebywał do 1900.
Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w rewolucji 1905 roku. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu.
W okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej.
W Polsce niepodległej reprezentował PPS. W 1918 wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy.
W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz, Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów powracał do nich i Zakopanego dość często. Jego znajomość problemów modnego wówczas uzdrowiska zaowocowała nietypową dla niego pozycją groteskowo-satyryczną Zakopanoptikon.
W 1927 otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej za całokształt twórczości. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem. Był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (z Anatolem Sternem). W 1933 został laureatem Nagrody Miasta Łodzi za całokształt działalności na polu literatury. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej.
Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.