Aktualności
Jan Andrzej Morsztyn, polityk i jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego baroku, urodził się dokładnie 400 lat temu, 24 czerwca 1621 roku pod Krakowem, prawdopodobnie w Wiśniczu.
Pochodził z rodu, którego przodkowie w średniowieczu przybyli na ziemie polskie z Rzeszy. Początkowo Morsztynowie należeli do bogatego mieszczaństwa, pod koniec XV wieku zostali przyjęci do rodu i herbu Leliwitów. W kolejnych pokoleniach dołączyli do grona magnaterii, gromadząc znaczny majątek i piastując najwyższe godności publiczne. Jan Andrzej Morsztyn był znakomicie przygotowany zarówno do udziału w życiu publicznym, jak i działalności pisarskiej. W młodości przebywał w środowisku skupionym wokół dworu Stanisława Lubomirskiego, wojewody ruskiego, potem krakowskiego, hojnego mecenasa artystów i pisarzy. Pieczę nad jego wykształceniem sprawował Walerian Otwinowski, poeta i tłumacz. Studia zagraniczne Morsztyn odbył w Lejdzie, zwiedził też Italię, dotarł do Francji. Po powrocie do kraju czynnie brał udział w życiu politycznym, był posłem królewskim na sejmiki przedsejmowe, posłem ziemskim, sprawował poselstwa zagraniczne (do Habsburgów, Siedmiogrodu, Szwecji, Rzeszy, Prus), uczestniczył w dworskich intrygach (na przykład w próbach elekcji vivente regeforsowanej przez królową Ludwikę Marię). Należał do stronnictwa profrancuskiego w Rzeczypospolitej. Podczas misji nad Sekwanę przyjął nawet urząd sekretarza Ludwika XIV i złożył przysięgę wierności Królowi Słońce. Został później pociągnięty do odpowiedzialności za sprzeniewierzenie się Rzeczypospolitej i usunięty z urzędu podskarbiego koronnego, a następnie udał się na emigrację do Francji. Do kraju już nie powrócił, zmarł 8 stycznia 1693 roku w Paryżu.
Twórczością poetycką Jan Andrzej Morsztyn zajmował się głównie w młodości, o ile wiadomo mniej więcej do roku 1660. Stanowiła dla niego przede wszystkim element dworskiego stylu życia. W znacznej mierze miała charakter doraźny bądź dotyczyła osób i zdarzeń z bliskiego otoczenia autora. Część jego dorobku pisarskiego to przekłady, adaptacje i parafrazy dzieł poetów klasycznych i nowożytnych. Przeważnie są to utwory drobne, przeznaczone do wygłaszania przy różnych okazjach towarzyskich. Do poważniejszych prac translatorskich należą przekłady utworów Giambattisty Marina (fragment L’Adone), Torquata Tassa (Amintas) i Pierre’a Corneille’a (Cyd). Odmienny charakter ma wiersz Pokuta w kwartanie, w którym poeta pod wpływem choroby i zagrożenia życia podejmuje refleksję nad sprawami ostatecznymi. Znaczna część wierszy Morsztyna weszła do ułożonych przez niego zbiorów: Lutnia (ok. 1636–1661), Kanikuła albo psia gwiazda (1647) i Gadki (1647–1651).
Utwory poetyckie Morsztyna nie ukazywały się za jego życia drukiem. XVII stulecie i czasy dojrzałego baroku w Polsce historycy literatury zwykli określać „wiekiem rękopisów”, gdyż niejako wbrew postępowi sztuki drukarskiej wielu autorów rezygnowało z wydania swojej twórczości, uznając upowszechnienie w formie odręcznych odpisów za wystarczające.