(1912-1969) – polski pisarz, autor książek dla dzieci, nauczyciel. Do historii literatury przeszedł za sprawą dobrze znanej pokoleniom Polaków książki O psie, który jeździł koleją.

Roman Maria Józef Pisarski (używający także pseudonimów Józef Wolski, Erpe oraz Szczupak) urodził się 25 marca 1912 roku w Stanisławowie. Był drugim dzieckiem urzędnika kolejowego Alfreda Pisarskiego i Bronisławy z Wolskich, nauczycielki robót ręcznych.

Zawód ojca powoduje, że rodzina często pomieszkuje w różnych częściach kraju. Roman Pisarski rozpoczyna swoją edukację w 1918 roku w czteroklasowej szkole ludowej imienia Stanisława Jachowicza w Bochni, następnie rodzina wraca na rok do Stanisławowa. Tam mały Roman kontynuuje edukację w Szkole Ćwiczeń Męskiego Seminarium Nauczycielskiego (1918-1920), w 1920 roku następuje przeprowadzka do Poznania, gdzie uczy się w IV Szkole Wydziałowej imienia Świętego Łazarza (1920-1922) oraz Gimnazjum im. Jana Ignacego Paderewskiego (1922-1928). Częste zmiany otoczenia nie sprzyjają nauce, ani nawiązywaniu przyjaźni z rówieśnikami, dlatego chłopiec czuje się osamotniony i jest zamknięty w sobie. Uczy się bardzo przeciętnie, gdyż ciągle musi dostosowywać się do nauki prowadzonej w kolejnej szkole. Po ukończeniu szóstej klasy, Pisarscy wracają już na stałe do rodzinnego miasta.

W latach 1929-1932 uczy się w III Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Stanisławowie, gdzie zdaje maturę. W latach 1932-1938 studiuje na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie – początkowo filologię klasyczną, na krótko jest słuchaczem bohemistyki i w końcu wybiera filologię polską. W 1938 roku przenosi się na Uniwersytet Warszawski, ale po trzech miesiącach przerywa naukę bez zdobycia dyplomu.

W maju 1939 roku debiutował wierszem Granica w 18 numerze „Kuriera Literacko-Naukowego”.

Okres drugiej wojny światowej pisarz spędził w cywilu, podejmując się różnych prac zarobkowych.

Wojna zastała go w rodzinnym mieście. W czasie okupacji niemieckiej zatrudnia się w Miejskich Zakładach Wodociągowych jako kanalarz, skąd uciekł w bieszczadzkie lasy, rozpoczynając pracę jako drwal w tartaku w Suchorowie nad Sanem (powiat jarosławski, województwo podkarpackie). 

W latach 1941-1944, gdy Ukrainę zajęły wojska radzieckie, przenosi się do Lwowa, gdzie zatrudnia się przez chwilę w fabryce zakładach ślusarskich „Czerwonyj metalist”, a później jako karmiciel wszy w Instytucie Rudolfa Weigla – zakładzie produkującym szczepionki przeciw tyfusowi.

W 1944 roku Lwów znajduje się pod okupacją niemiecką. W tym czasie wstępuje w związek małżeński ze Stanisławą Stefanią Kisiel, ceremonia odbywa się w Kościele św. Mikołaja w Rohatyniu (obwód Iwano-Frankowsk), rodzinnym mieście panny młodej. Pisarski, nie chcąc pomagać Niemcom i bojąc się ewentualnego aresztowania, zwalnia się z Instytutu i zatrudnia ponownie w Miejskich Zakładach Wodociągowych jako odczytywacz liczników. Praca karmiciela wszy ratuje mu życie. Schwytany w publicznej łapance przez hitlerowców zeznaje w śledztwie, że nadal jest zatrudniony w Instytucie Wiegla. Gdy jego słowa znajdują potwierdzenie, zostaje uwolniony. Reszta aresztowanych zostaje wywieziona na przedmieścia miasta i rozstrzelana w pobliskich Piaskach. 

Po ponownym zdobyciu Lwowa przez wojska radzieckie, Roman Pisarski znów zatrudnia się jako karmiciel wszy, gdzie pracuje jeszcze kilka miesięcy po wyzwoleniu Lwowa. 

W 1945 roku małżeństwu Pisarskich rodzi się córka Irena. Jesienią, w ramach akcji repatriacyjnej, wyruszają do Polski. Osiedlają się w Gliwicach, tam pisarz podejmuje swoją pierwszą pracę pedagogiczną. Uczy języka polskiego, historii, propedeutyki filozofii w Państwowych Liceach Ogólnokształcących Żeńskim i Męskim. 

W 1946 roku publikuje fraszki w katowickim czasopiśmie satyrycznym „Koncyder” prowadzonym w języku polskim i po śląsku. W tym samym czasie składa indeks na Uniwersytet Jagielloński, by 31 maja 1946 roku uzyskać tytuł magistra. Ze względu na codzienną pracę, studia musiały odbywać się w trybie zaocznym. W wakacje rezygnuje z posady i wyprowadza się.

W latach 1947-1949 uczy w Państwowym Gimnazjum i Liceum Męskim w Zabrzu oraz dodatkowo, jako nauczyciel kontraktowy, w Państwowej Szkole Przemysłowej.

W 1948 roku wychodzi pierwsza książka Pisarskiego Pierwiastek ludowy i społeczny w piśmiennictwie polskim (Wybór z zagadnień literatury) przeznaczonej dla nauki młodzieży, a w 1949 roku dwa tomiki wierszy dla dzieci Patrzcie dzieci, samolot leci! oraz Port i morze. Ukazuje się także kilka wierszy i artykułów w dzienniku „Głos Wielkopolski”. Od tego momentu jego kariera literacka nabiera rozpędu.

W latach 1949-1951 przeprowadza się do Wrześni, gdzie jest zatrudniony w Państwowym Liceum Ogólnokształcącym (1949-1951) oraz dodatkowo w Uniwersytecie Powszechnych Związków Zawodowych. W czerwcu 1950 roku uzyskuje rozwód i miesiąc później żeni się z Janiną Teresą Miller, z którą pozostanie w związku małżeńskim do końca życia. Z tego związku urodzi się mu dwóch synów: w 1951 roku Wojciech, a trzy lata później Marcin.

W 1952 roku małżeństwo przeprowadza się do Torunia, a Pisarski nawiązuje współpracę z prasą ogólnopolską. Redakcje są zainteresowane twórczością pisarza, dlatego porzuca on pracę nauczyciela i odtąd będzie utrzymywał się tylko z pracy twórczej. 

Od 1952 roku pojawiają się  pierwsze publikacje w „Świerszczyku” (współpraca w latach 1952-1969) oraz „Płomyku” (1952-1932, 1956-1957, 1960, 1966-1968). Od 1953 roku w „Misiu” (1953-1969) oraz „Płomyczku” (1953-1969).

Pisarski szuka też kontaktu z dorosłym czytelnikiem.

W 1953 roku Teatr Ziemi Pomorskiej wystawia jego (jedyną) sztukę Piernikarze w Toruniu. Opowieść sceniczna w trzech aktach, która cieszy się zainteresowaniem widzów i krytyki. W 1954 roku i przez następne dwa lata, w „Gazecie Pomorskiej” w rubryce Toruń w migawce będą ukazywać się felietony podpisywane pseudonimem Szczupak i Erpe. Jednak trzonem twórczości Pisarskiego będzie literatura dziecięca.

W latach 1952-1961 powstaje kilkanaście krótkich tomików wierszy dla dzieci wydawanych przeważnie raz do roku, na przykład: Na stoliczku chleb w koszyczku (1953), W zaczarowanym sklepie (1957), Opowieść o toruńskim pierniku (1960). Większość spuścizny literackiej to liryka połączona z dydaktyzmem traktującym o popularyzowaniu zasad i norm użycia polszczyzny w piśmie i mowie codziennej. Pisarz zajmuje się również popularyzowaniem historii, podań i legend ludowych poprzez adaptację fabuły do  percepcji kilkuletniego odbiorcy.

W 1958 roku zostaje członkiem Związku Literatów Polskich.

Radio skupia coraz większą uwagę autora. W latach 1958-1963 prowadzi co dwa miesiące autorską audycję Doktor Mów Dobrze, gdzie zajmuje się popularyzowaniem norm gramatycznych i etykietą języka polskiego. 

W 1961 roku Roman Pisarski przenosi się do Warszawy. Nadal uprawia lirykę dziecięcą w tonie dydaktyczno-satyrycznym, a liczba opublikowanych tytułów znacząco wzrasta. W 1962 roku wychodzi sześć tomików, w 1963 trzy, 1965-1967 po jednym.

Od 1965 roku Pisarski próbuje pisać także dla młodzieży. W 1966 roku wydaje opowiadanie Sztuczny człowiek oraz powieść Wakacje w ZOO.

Od 1967 roku pisarz poświęca się pracy redaktora i scenarzysty słuchowisk radiowych Naczelnej Redakcji Literackiej Programów dla Dzieci Polskiego Radia jako autor licznych słuchowisk. Z braku czasu, jego twórczość literacka nieco hamuje. Ostatnim obszerniejszym utworem, który Pisarski wydaje za życia jest jego najsłynniejsza książka: O psie, który jeździł koleją. 

W czerwcu 1969 roku następuje nagłe pogorszenie zdrowia. Pisarza nękają duże skoki ciśnienia, lekarze zalecają zwolnienie tempa życia i wypoczynek.

Roman Pisarski umiera nagle na atak serca 10 lipca 1969 roku. W chwili śmerci ma 57 lat. Zostaje pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

– opracował: Sebastian Walczak

WYBRANA BIBLIOGRAFIA

• Pierwiastek ludowy i społeczny w piśmiennictwie polskim (wybór zagadnień z literatury), Kraków: Wydawnictwo Książek Popularnych, 1948.
• Patrzcie dzieci samolot leci! [Wiersze dla dzieci], Kraków: Wydawnictwo Książek Popularnych, 1949.
• Port i morze [Wiersze dla dzieci], Kraków: Wydawnictwo Książek Popularnych, 1949.
• Budowa [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
• Las [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
• Na stoliczku chleb w koszyczku [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
• Piernikarze w Toruniu. Opowieść sceniczna w trzech aktach [dramat], Bydgoszcz: Teatr Ziemi Pomorskiej, 1953.
• Pałac przyjaźni. Opowieść o Pałacu Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1954.
• W zaczarowanym sklepie [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1957.
• Rzekła rzepa rzepakowi [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Czytelnik, 1958.
• Fartuszek Irenki [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1959.
• Opowieść o toruńskim pierniku [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1960.
• Opowieść o lajkoniku [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1961.
• Śmieszne historie [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1961.
• Małe murzyniątko [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1962.
• Gliniane kogutki [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1962.
• Kolorowa gramatyka [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1962.
• Weseli astronauci [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1962.
• Domy, zamki, pałace [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1963.
• Prima aprilis [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1965.
• Zielone serce [Wiersze dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1966.
• Sztuczny człowiek [Opowieść dla młodzieży], Warszawa: PZPS, 1966.
• Wakacje w ZOO [Powieść dla młodzieży], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1966.
• O psie, który jeździł koleją [Opowiadanie dla dzieci], Warszawa: Ruch, 1967.