(ur. 1969) autor powieści kryminalnych, antropolog kultury, profesor akademicki specjalizujący się w badaniu kultury pop, zdobywca Nagrody Wielkiego Kalibru (2009). Mieszka w Warszawie.

Popularność i uznanie przyniosła Mariuszowi Czubajowi seria powieściowa, której głównym bohaterem jest mieszkający w Katowicach profiler policyjny Rudolf Heinz. Dość rzec, że już pierwsza książka cyklu, 21:37 z roku 2008, zdobyła Nagrodę Wielkiego Kalibru. W powieściach z tej serii autor wykorzystuje formułę kryminału noir, co wyraźnie widać chociażby w kreacji postaci Heinza. Profiler jest mężczyzną w średnim wieku, twardzielem po przejściach, który w wypadku samochodowym stracił żonę, kiepsko dogaduje się z dorastającym synem i ma problemy w związkach z kobietami. W pracy przez jednych uznawany jest nieomal za guru, przez drugich – za dziwaka. Policyjna robota jest dla niego bardzo ważna, ale ma też inne pasje: gra na gitarze w zespole rockowym, uprawia karate.

Czubaj ma zmysł do tworzenia wielowątkowych, pokomplikowanych, ale precyzyjnych fabuł kryminalnych, jednak zazwyczaj główny wątek intrygi w kryminałach autora Zanim znowu zabiję (2012) wiąże się ze śledztwem w sprawie psychopatycznego seryjnego mordercy. Dla przykładu, w Kołysance dla mordercy (2011) Heinz pomaga w śledztwie w sprawie mordercy nazywanego Doktorem Śmierć, który w Warszawie zabija bezdomnych zastrzykiem w serce, a potem odcina ich dłonie. Przez powieści tego cyklu przewija się także wątek sprawy Inkwizytora, psychopaty, który swego czasu omal nie zabił Heinza.

W posłowiu do powieści Piąty beatles (2015) Czubaj pisze: „kryminał jest dziś najpełniejszą kontynuacją dziewiętnastowiecznego realizmu powieściowego”. W kryminałach tego autora bardzo ważne miejsce zajmuje opis współczesnej Polski, najważniejszych wydarzeń ostatnich lat (np. śmierć papieża Jana Pawła II, futbolowe Euro 2012 rozgrywane w Polsce), problemów z którym zmagają się Polacy. Czubaj nie tylko opisuje, ale i diagnozuje kondycję naszego społeczeństwa, wplatając w fabułę mnóstwo celnych, a przy tym zgryźliwych, pełnych dystansu, ironii i dowcipu komentarzy do naszej rzeczywistości.

Powieści z cyklu z Heinzem to jednak nie wszystkie kryminały Czubaja. W duecie z mistrzem polskiego kryminału retro, Markiem Krajewskim, napisał dwa kryminały współczesne: Aleja samobójców (2008) i Róże cmentarne (2009). Należą one do serii powieściowej, w której głównym bohaterem jest policjant z Gdańska, nadkomisarz Jarosław Pater, niepokorny typ, miłośnik jazzu i piłki nożnej, purysta językowy zamęczający otoczenie poprawianiem błędów w ich wypowiedziach. W tych powieściach znaleźć można elementy, które Czubaj wykorzystywał później z powodzeniem we własnym cyklu kryminalne: wielopoziomowe intrygi kryminalne, serie mrocznych zbrodni, dbałość o gruntowny opis polskiego „tu i teraz”, styl przesycony humorem i ironią. Od 2009 roku cykl nie jest kontynuowany.

W roku 2014 książką Martwe popołudnie Czubaj zapoczątkował swoją drugą autorską serię powieściową, zmieniając typ głównego bohatera. Jest nim Marcin Hłasko, specjalista od spraw bezpieczeństwa oraz ekspert od poszukiwania osób zaginionych. Czubaj połączył w powieści schematy rodem z thrillera politycznego i kryminału noir. Akcja powieści zaczyna się od zastrzelenia polskiego parlamentarzysty i w dużym stopniu toczy się w samym centrum oraz na obrzeżach światka polityki i biznesu. Daje to pisarzowi możliwość wnikliwego przedstawienia tych środowisk i prowadzi do krytycznych ocen stanu polskich elit szeroko rozumianej władzy.

BIBLIOGRAFIA

• 21:37, Warszawa: W.A.B., 2008.
• Aleja samobójców, Warszawa: W.A.B., 2008.
• Róże cmentarne, Warszawa: W.A.B., 2009.
• Kołysanka dla mordercy, Warszawa: W.A.B., 2011.
• Zanim znowu zabiję, Warszawa: W.A.B., 2012.
• Martwe popołudnie, Warszawa: Albatros, 2014.
• Piąty beatles, Warszawa: W.A.B., 2015.
• R.I.P., Warszawa: Albatros, 2016

TŁUMACZENIA

angielski:

• 21:37, przeł. Anna Hyde, London: Stork Press, 2013.    

niemiecki:

• 21:37, przeł. Lisa Palmes, Münster/Berlin: Prospero Verlag, 2013.
• Wiegenlied für einen Mörder [Kołysanka dla mordercy], przeł. Lisa Palmes,  Münster/Berlin: Prospero Verlag, 2015.

turecki:

• 21:37,  przeł. Neşe Taluy Yüce, Istanbul: Apollon Yayincilik, 2012.

ukraiński:

• 21:37, trans. Ołena Szeremet, Kiev: Tempora, 2013.

włoski:

• 21:37, tłum. Raffaella Belletti, Roma: Elliot, 2017.