Literatura

fot. Ela Lempp

Jarosław Marek Rymkiewicz

ur. 1935 w Warszawie. Krytyk i historyk literatury, eseista, poeta, dramatopisarz, tłumacz (gł. poezja anglo-amerykańska: T. S. Eliot, W. H. Auden, W. Stevens – i hiszpańska: F. G. Lorca, P. Calderon). Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim, obecnie profesor Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie. Współautor encyklopedii życia i twórczości Adama Mickiewicza (Mickiewicz. Encyklopedia). Mieszka w Warszawie.

Laureat Nagrody Literackiej „Nike” 2003. Przedstawiciel i teoretyk neoklasycyzmu w literaturze polskiej, kierunku artystycznego nawiązującego do szeroko pojmowanej tradycji antycznej, znajdującej kontynuację w sztuce nowożytnej. Swój program poetycki wyłożył m.in. w zbiorze szkiców z 1967 roku pt.: Czym jest klasycyzm. U podstaw jego twórczości leży przekonanie o jedności i ciągłości sztuki i kultury (współistnienie dzieł dawnych i współczesnych): czerpie z archetypów, toposów i mitów kultury śródziemnomorskiej. Nicuje wyobraźnię romantyczną, romantyczne mity i stereotypy – wyjąwszy dwa tomy z lat osiemdziesiątych, gdzie nawiązuje bezpośrednio do tradycji romantycznej liryki patriotycznej. Zasadniczym źródłem inspiracji jest jednak dla niego barok, zwłaszcza ówczesna poezja metafizyczna i dewocyjna, kumulująca w twórczości ks. Józefa Baki. Rymkiewicza interesuje życie duchowe zwłaszcza w jego wymiarze pośmiertnym, „zaświatowym”, stąd w jego utworach częste motywy makabry i demonizmu, traktowane zresztą niezwykle trzeźwo i nie bez humoru. Śmierć, rozkład stanowi ową thema regium, królewski temat, któremu poeta poświęca niezliczone wariacje i kontrapunkty. Innym tematem wszechobecnym w tej twórczości jest muzyka, traktowana jako niedościgły wzór, najbliższy światu czystych esencji. Poeta podejmuje częstokroć dialog z tradycją filozoficzną, jego ulubionym „adwersarzem” jest Edmund Husserl. Formalny wyróżnik wierszy Rymkiewicza stanowi parzyście rymowany trzynastozgłoskowiec – wiersz ulubiony zarówno przez poetów polskiego baroku, jak i przez Adama Mickiewicza. W swojej prozie Rymkiewicz oddaje nastroje polskich intelektualistów w okresie po stanie wojennym (Rozmowy polskie), a także opisuje wyjątkowo dramatyczny epizod likwidacji warszawskiego getta w czasie II wojny św. (Umschlagplatz). Jak fascynującą powieść czyta się cykl zatytułowany Jak bajeczne żurawie...(rozpoczęty tomem Żmut), poświęcony Adamowi Mickiewiczowi oraz Wilnu i Wilnianom w XIX stuleciu. „

BIBLIOGRAFIA

wiersze:

  • Konwencje, 1957.
  • Ulica Mandelsztama, 1983.
  • Mogiła Ordona, 1984.
  • Moje dzieło pośmiertne, Kraków: Znak, 1993.
  • Zachód słońca w Milanówku, Warszawa: Sic!, 2002.
  • Do widzenia gawrony, Warszawa: Sic!, 2006.
  • Pastuszek Chełmońskiego, Warszawa: Sic!, 2014.
  • Koniec lata w zdziczałym ogrodzie, Warszawa: Sic!, 2015.
  • Metempsychoza. Druga księga oktostychów, Warszawa: Evviva L’arte, 2017.

książki eseistyczne:

  • Czym jest klasycyzm, 1967.
  • Myśli różne o ogrodach, 1968.
  • Aleksander Fredro jest w złym humorze, 1977.
  • Juliusz Słowacki pyta o godzinę, Warszawa: Czytelnik, 1982.
  • Wielki Książę, Warszawa: PIW, 1983.
  • Żmut, Warszawa: NOWA, 1987.
  • Baket, Warszawa: NOWA, 1989.
  • Kilka szczegółów, Kraków: Arcana, 1994.
  • Do Snowia i dalej, Kraków: Arcana, 1996.
  • Leśmian. Encyklopedia, Warszawa: Sic!, 2001.
  • Słowacki. Encyklopedia, Warszawa: Sic!, 2004.
  • Wieszanie, Warszawa: Sic!, 2007.
  • Kinderszenen, Warszawa: Sic!, 2008.
  • Myśli różne o ogrodach, Warszawa: Sic!, 2010.
  • Samuel Zborowski, Warszawa: Sic!, 2010.
  • Wielki Książę, Warszawa: Sic!, 2011.
  • Reytan. Upadek Polski, Warszawa: Sic!, 2013.

powieści:

  • Rozmowy polskie latem 1983, 1984.
  • Umschlagplatz, 1988.

komedie:

  • Król Mięsopust, 1970.
  • Porwanie Europy, 1971.
  • Kochankowie piekła, 1972.
  • Niebiańskie bliźnięta, 1973.
  • Dwór nad Narwią, 1979.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • The final station: Umschlagplatz [Umschlagplatz], tłum. Nina Taylor, New York: Farrar Straus Giroux, 1994.

czeski:

  • Huláni: vážně myšlená komedie o 3 dějstvích [Ułani], tłum. Erich Sojka, Praha: Dilia, 1976.

francuski:

  • La Dernière gare [Umschlagplatz], tłum. Véronique Patte, Paris: Éditions Robert Laffont, 1989.
  • Conversations au bord du lac. Un été 1983 en Pologne [Rozmowy polskie latem 1983], tłum. Véronique Patte, Paris: Éditions Robert Laffont, 1994.

grecki:

  • wiersze w: Polōnoi poiītes, tłum. Sotíris E. Gyftákis, Athī́na: Lexítipon ekdóseis, 2007.
  • wiersze w: Mikrī́ anthología europaïkī́ poíīsīs. Méros 3, (1900-1968), tłum. Sotíris E. Gyftákis, Kalamáta; Athī́na: Lexítypon, 2008.

niderlandzki:

  • Umschlagplatz, tłum. Gerard Rasch, Amsterdam: Van Gennep, 1990.

niemiecki:

  • Polnische Gespräche im Sommer 1983 [Rozmowy polskie latem 1983], tłum. Esther Kinsky, Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1986.
  • Umschlagplatz, tłum. Martin Pollack, Berlin: Rowohlt, 1993.

rosyjski:

  • Sad v Milânuvke [Cicho, ciszej..., Zachód słońca w Milanówku], tłum. Anatol Niechaj, Sankt Peterburg: Otdel Kul'tury General'nogo Konsul'stva Respubliki Pol'ša v Sankt-Peterburge, 2009.
Wróć