Literatura

Ela Lempp

Hanna Krall

ur. 1937 w Warszawie, z wykształcenia dziennikarka, pracowała jako reporterka m. in. w „Polityce”, specjalizując się w reportażu opisującym życie codzienne i losy pozornie zwyczajnych ludzi.

W roku 1977 ukazała się jej najsłynniejsza książka – Zdążyć przed Panem Bogiem, będąca autorskim zapisem rozmów prowadzonych z Markiem Edelmanem, lekarzem i dowódcą powstania w getcie warszawskim. Zastosowana tu technika dwóch planów czasowych, wzbogacona o przeplatające się ze sobą wątki fikcyjne i dotyczące postaci autentycznych, wykorzystana została później w dwóch powieściach: grającej z autobiografizmem Sublokatorce oraz Oknach. Zdążyć przed Panem Bogiem otwiera w pisarstwie Krall rozdział tematyki żydowskiej, którą kontynuuje zarówno Sublokatorka, jak i drukowane m. in. w „Gazecie Wyborczej”, a następnie wydawane w formie książkowej reportaże (Hipnoza, Taniec na cudzym weselu). Głównym motywem jest tu splątanie losów ludzkich; większość opowieści dotyka problematyki poszukiwania tożsamości bądź powikłanych historii polsko-żydowsko-niemieckich związanych przede wszystkim z II wojną światową i latami powojennymi – m. in. tragedią roku 1968 – ale także nierzadko sięgających głębiej w historię opisywanych rodzin lub miejscowości. W swych utworach fabularnych lub fabularyzowanych Hanna Krall chętnie stosuje techniki reportażowe: skrót, ekspozycję detali, które urastają niekiedy do rangi leitmotivów, komentarz odautorski. Pokazywanie konstrukcji, szwów, warsztatu pisarskiego jest jedną z cech charakterystycznych tej twórczości, nadając jej pozory surowości, a zarazem podkreślając grę między prawdą i fikcją.

BIBLIOGRAFIA

  • Na wschód od Arbatu, Warszawa: Iskry, 1972.
  • Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków: WL, 1977.
  • Sześć odcieni bieli, Warszawa: Czytelnik, 1978.
  • Sublokatorka, Paris: Libella, 1985.
  • Hipnoza, Warszawa: Alfa, 1989.
  • Okna, Trudności ze wstawaniem, Warszawa: Alfa, 1990.
  • Taniec na cudzym weselu, Warszawa: BGW, 1993.
  • Co się stało z naszą bajką, Warszawa: Twój Styl, 1994.
  • Dowody na istnienie, Poznań: a5, 1996.
  • Tam już nie ma żadnej rzeki, Kraków: a5, 1998.
  • To ty jesteś Daniel, Kraków: a5, 2001.
  • Wyjątkowo długa linia, Kraków: a5, 2004.
  • Spokojne niedzielne popołudnie, Kraków: a5, 2004.
  • Król kier znów na wylocie, Warszawa: Świat Książki, 2006.
  • Żal, Warszawa: Świat Książki, 2007.
  • Różowe strusie pióra, Warszawa: Świat Książki, 2009.
  • Biała Maria, Warszawa: Świat Książki, 2011.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Shielding the Flame [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Joanna Stasińska-Weschler, Lawrence Weschler, New York: H. Holt, 1986.
  • The subtenant; To outwit God [Sublokatorka, Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jarosław Anders, Joanna Stasinska Weschler, Lawrence Weschler, Evanston, Ill.: Northwestern Univ. Press, 1986.
  • To steal a march on God [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jadwiga Kosicka, Amsterdam: Harwood Acad., 1996.
  • The woman from Hamburg and other true stories, Madeline G. Levine, New York: Other Press, 2005.
  • Chasing the king of hearts [Król Kier znów na wylocie], tłum. Philip Boehm, Londyn: Peirene Press, 2013.

chorwacki:

  • Dibuk i druge priče [Dowody na istnienie, Taniec na cudzym weselu], tłum. Jasmin Novljakovíc, Sisak: Aura, 2011.
  • Stići prije Boga [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Barbara Kryzan-Stanojević, Zagreb: Srednja Europa, 2011.

czeski:

  • Tanec na cizí veselce [Taniec na cudzym weselu], tłum. Pavla Foglová, Praga: Lidové Noviny, 1997.
  • Stihnout to před Pánem Bohem [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Pavla Foglová, Lenka Jungmannová, Praha: NLN, Nakladatelství Lidové noviny, 1999.
  • To ty jsi Daniel [To ty jesteś Daniel] tłum. Jana Šipková], V Praze i.e. Jinočany: H & H Vyšehradská, 2006.
  • Dukazy pro… [Dowody na istnienie], tłum. Pavla Foglová, Praga: Misgurnus, 2011.
  • Srdcový král [Król kier znów na wylocie], tłum. Helena Stachová, Žilina: Absynt, 2018.

fiński:

  • Kilpajouksu isä Jumalan kanssa [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Liisa Ryömä, Helsinki: Kansankulttuuri Pori, 1983.
  • Herttakuninkaan matkat [Król kier znów na wylocie], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki, Like, 2008.
  • Aavesärkyä ja muita tosia tarinoita [Taniec na cudzym weselu, Dowody na istnienie, Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Tapani Kärkkäinen, Helsinki: Like, 2010.

francuski:

  • Prendre le bon Dieu de vitesse [Zdążyć przed Panem Bogiem], w: Marek Edelman, Hanna Krall Mémoires du ghetto de Varsovie: Un dirigeant de l'insurrection raconte, tłum. Pierre Li, Maryna Ochab, Paris: Editions du Scribe, 1983.
  • Les retours de la mémoire [Hipnoza], tłum. Margot Carlier, Paris: A. Michel, 1993.
  • Le sous-locataire [Sublokatorka], tłum. Margot Carlier, La Tour d’Aignes: Éditions de l’Aube, 1994.
  • Preuves d'existence [Dowody na istnienie], tłum. Margot Carlier, Paris: Éd. Autrement, 1998.
  • Là-bas, il n'y a plus de rivière [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2000.
  • Danse aux noces des autres [Taniec na cudzym weselu], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2003.
  • Tu es donc Daniel [Ty jesteś Daniel], tłum. Margot Carlier, Paris: Interférences, 2008.
  • Le roi de cœur [Król kier znów na wylocie], tłum. Margot Carlier, Paris: Gallimard, 2008.
  • Les vies de Maria [Biała Maria], tłum. Margot Carlier, Lausanne : Les Éditions Noir sur blanc, 2020.

hebrajski:

  • Le-haqdim et elokim [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Moshe Taube, Jerusalem: Adam, 1981.
  • Dajeret miszne [Sublokatorka], tłum. Rut Shinfeld, Tel Awiw: ha-Ḳibuts ha-meʼuḥad, 1989.
  • Hokhaḥot le-ḳiyum [Taniec na cudzym weselu, Dowody na istnienie], tłum. Yoram Bronowski, Tel Awiw: Am Oved, 1999.
  • Shuv Melekh Lev Adom [Król kier znów na wylocie], tłum. Miri Paz, Tel Awiw: Am Oved, 2016.

hiszpański:

  • Ganarle a Dios [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Anna Husarska, Barcelona: Edhasa, 1982.
  • Rey de corazones [Król Kier znów na wylocie], tłum. Katarzyna Olszewska Sonnenberg, Madrid: Nocturna Ediciones, 2011.

litewski:

  • Širdžių karalius ir vėl suka arklius [Król kier znów na wylocie], tłum. Birutė Jonuškaitė, Vilnius: Homo liber, 2017.

niderlandzki:

  • God vóór zijn [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Benjamin Gijzel, Baarn: In den Toren, 1980.
  • De Onderhuurster [Sublokatorka], tłum. Benjamin Gijzel, Amsterdam: SUA, 1987.
  • Hypnose: literaire reportages [Hipnoza], tłum. Benjamin Gijzel, Breda, Amsterdam: De Geus, 1993.
  • Dansen op andermans bruiloft [Taniec na cudzym weselu], tłum. Benjamin Gijzel, Breda: De Geus, 1997.
  • Daar is geen rivier meer [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Benjamin Gijzel, Breda: De Geus, 2000.
  • Hartenheer [Król kier znów na wylocie], tłum. Karol Lesman, Amsterdam: De Geus, 2019.

niemiecki:

  • Dem Herrgott zuvorkommen [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Hubert Schumann, Berlin: Volk und Welt, 1979.
  • Schneller als der liebe Gott [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Klaus Staemmler, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980.
  • Unschuldig für den Rest des Lebens: literarische Reportagen aus Polen, tłum. Hubert Schumann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1983.
  • Die Untermieterin [Sublokatorka], tłum. Anna Leszczyńska, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1986.
  • Legoland [Hipnoza], tłum. Wanja W. Ronge, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1990.
  • Tanz auf der fremden Hochzeit [Taniec na cudzym weselu], tłum. Hubert Schumann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1993.
  • Existenzbeweise. Sieben Erzählungen [Dowody na istnienie], tłum. Esther Kinsky, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1995.
  • Hypnose [Hipnoza], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1997.
  • Da ist kein Fluss mehr [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 1999.
  • Ach du bist Daniel [To ty jesteś Daniel], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2001.
  • Eine ausnehmend lange Linie [Wyjątkowo długa linia], tłum. Roswitha Matwin-Buschmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2005.
  • Herzkönig [Król kier znów na wylocie], tłum. Renate Schmidgall, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2007.
  • Rosa straussenfedern [Różowe strusie pióra], tłum. Bernard Hartmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2012.
  • Weisse Maria [Biała Maria], tłum. Bernhard Hartmann, Frankfurt am Main: Neue Kritik, 2014.

rosyjski:

  • Operedit' Gospoda Boga [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Ksenia Starosielska, Moskva: Tekst, 2011
  • Korolû červonnomu - doroga dal'nââ [Król kier znów na wylocie], tłum. Irina Adelgejm, Moskva: CORPUS, 2013.
  • Belaâ Mariâ [Biała Maria], tłum. Ksenia Starosielska, Moskva: Tekst, 2014.
  • Portret s pulej v čelûsti i drugie istorii [Portret z kulą w szczęce i inne historie], tłum. Ksenia Starosielska, Moskva: CORPUS, 2017.
  • K vostoku ot Arbata [Na wschód od Arbatu], tłum. Ksenia Starosielska, Moskva: Tekst, 2018.

rumuński:

  • Acolo nu mai există nici un rîu [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Radosława Janowska-Lascar, Ramona Leu, Bukareszt: Curtea Veche, 2002.

serbski:

  • Na tuđoj svadbi zaigrati [Taniec na cudzym weselu], tłum. Sana Kneževíc, Beata Truškovska, Beograd: Prosveta, 2008.

słowacki:

  • Dôkazy jestvovania [Dowody na istnienie], tłum. Oľga Lajčiaková, Bratysława: Q 111, 1998.

słoweński:

  • Navzočnost [Król kier znów na wylocie, Tam już nie ma żadnej rzeki, Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Jana Unuk, Ljubljana: Cankarjeva založba, 2010.

szwedzki:

  • Hinna före Herren Gud [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Lennart Ilke, Stockholm: P. A. Norstedt, 1982.
  • Lokförare C:s föredömliga liv: reportage 1973-1990, tłum. Lennart Ilke, Stockholm: Ordfront, 1993.
  • Att dansa pa främmande bröllop [Taniec na cudzym weselu], tłum. Julian Birbrajer, Anders Bodegård, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 1996.
  • Existensbevis [Dowody na istnienie], tłum. Julian Birbrajer, Eslöv: B. Östlings Bokförl. Symposion, 1997.
  • Där ingen flod längre finns [Tam już nie ma żadnej rzeki], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 2000.
  • Sa det är du som är Daniel [To ty jesteś Daniel], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm Stehag: B. Östlings Bokförl. Symposion, 2002.
  • Hjärterkung [Król kier znów na wylocie], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2017.
  • Vit Maria [Biała Maria], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2018.
  • Den inneboende [Sublokatorka], tłum. Julian Birbrajer, Stockholm: Ersatz, 2019.

ukraiński:

  • Ranishe za Hospoda Boha [Zdążyć przed Panem Bogiem, Dowody na istnienie, Król kier znów na wylocie], tłum. Ostap Sływynsky, Kyïv: Tempora, 2017.

węgierski:

  • Egy lépéssel az Uristen elött [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Romána Gimes, Budapest: Europa, 1981.

włoski:

  • Arrivare prima del buon Dio [Zdążyć przed Panem Bogiem] w: Marek Edelman, Hanna Krall, Il ghetto di Varsavia. Memoria e storia dell’insurrezione, tłum. Meriem Meghnagi, Roma: Città Nuova Editrice, 1985.
  • Ipnosi e altre storie [Hipnoza], tłum. Claudio Madonia, Firenze: Giuntina, 1993.
  • La festa non è la vostra [Taniec na cudzym weselu], tłum. Claudio i Maria Madonia, Firenze: Giuntina, 1995.
  • Il dibbuk e altre storie [Dowody na istnienie], tłum. Giovanna Tomassucci, Firenze: Giuntina, 1997.
  • La linea della vita [Wyjątkowo długa linia], tłum. Claudio i Maria Madonia, Firenze : Giuntina 2006.
  • Il re di cuori [Król kier znów na wylocie] tłum. Valentina Parisi, Napoli : Cargo, 2009.
  • Ritratto con la pallottola nella mascella [Portret z kulą w szczęce i inne historie], tłum. Giovanna Tomassucci, Claudio Madonia, Firenze : Giuntina, 2010.
  • Arrivare prima del Signore Iddio [Zdążyć przed Panem Bogiem], tłum. Ludmiła Ryba, Janina Pastrello, Firenze : Giuntina 2010.
Wróć