Instytut Książki

W znanym paryskim wydawnictwie Cerf pod koniec 2020 roku ukazała się książka Michała Masłowskiego o Norwidzie, „Le Prométhidion et Le piano de Chopin. Etude de l’oeuvre poétique” („Promethidion i Fortepian Szopena. Studium dzieła poetyckiego”). Zawiera „Promethidion” i „Fortepian Chopina” w tłumaczeniu Josepha Pérarda oraz krytyczne eseje autora o twórczości wielkiego polskiego romantyka. „To trudny, ale świetny poeta” - powiedział PAP prof. Masłowski.

Michał Masłowski to długoletni profesor literatury polskiej, najpierw na Uniwersytecie w Nancy, a następnie na paryskiej Sorbonie. W swojej książce omawia Norwidowską filozofię pracy i kultury oraz antropologię kultury, odnajdując w nich pokrewieństwa z myślą Emmanuela Levinasa (1906-1995).

Prof. Masłowski jest założycielem CERCLE - ośrodka badań nad europejskimi kulturami literackimi - którego był dyrektorem. Jego prace naukowe, jak i tłumaczenia poezji polskiej, przyczyniły się do zrozumienia przez Francuzów specyfiki kultury środkowoeuropejskiej.

We Francji, poza nielicznymi wyjątkami, Cyprian Kamil Norwid jest właściwie nieznany. Prof. Masłowski powiedział w rozmowie z PAP, że właśnie dlatego podjął się nowego, przejrzanego wydania tłumaczeń „Promethidiona” i „Fortepianu Chopina”. Przekłady Josepha Pérarda zostały swego czasu wydane, ale nakład został wyczerpany i nie było wznowień.

Wśród francuskich wielbicieli polskiego poety wymienić trzeba pisarza André Gide’a i filozofa Henriego Bergsona, którzy w swych dziełach cytowali Norwida. Gide - mówi prof. Masłowski - „był zafascynowany Chopinem i wrażliwością Norwida na Chopina”.

„Rosyjski laureat nagrody Nobla, poeta Josif Brodski, który znał polski i przyjaźnił się z Czesławem Miłoszem, kilkakrotnie mówił, że uważa Norwida za jednego z największych poetów” - przypomina profesor.

Również Vladimir Holan urzeczony był Norwidem, na co zwrócił profesorowi Masłowskiemu uwagę znawca czeskiej literatury i autor przedmowy do jego książki, Xavier Galmiche. „Dodam, że to podziw Holana skłonił prof. Galmiche’a do zaproponowania mi wstępnego tekstu do pracy o Norwidzie” - zdradza prof. Masłowski.

Odpowiadając na pytanie, czy można, jak niegdyś Jan Kott o Szekspirze, powiedzieć „Norwid nasz współczesny”, profesor nie ma najmniejszej wątpliwości: „Można i wielokrotnie mówiono”.

Zmarły dwa lata temu Mieczysław Inglot zebrał w książce wszystkie wypowiedzi o Norwidzie i jego twórczości. „I wiele z nich potwierdza nieprzemijającą aktualność Norwida, że jest właściwie jedynym poetą ciągle aktualnym” - tłumaczy prof. Masłowski.

„Dla mnie - rozwija - ta współczesność polega na tym, że od Norwida wyszły idee solidarności jako więzi kulturowej, idee, które bezpośrednio rozwinęli Józef Tischner i Karol Wojtyła. Jedna z najlepszych, najważniejszych encyklik św. Jana Pawła II »Laborem exercens« jest wyraźnie inspirowana »Promethidionem«. Cała teoria pracy Jana Pawła II opiera się właśnie na Norwidzie, co świadczy o niesłychanie nowoczesnym rozumieniu duchowości - nie tylko religii, ale duchowości”.

Masłowski podkreśla, że „Norwida pojęcie patriotyzmu, polskości, było przeciwstawne wszelkiemu nacjonalizmowi. Widział to w perspektywie uniwersalnej. Odchodził od tego, co nazwać można »polszczyzną parafialną«. A przy tym miał niezwykły zmysł ironii i dystansu”.

„W moich pracach o kulturze Europy Środkowej wielokrotnie Norwida cytowałem i teraz mnie cytują, cytującego Norwida. Dzieje się tak, ponieważ wydobył on etyczny wymiar kultur Europy Środkowej. A wszystkie kraje Europy Środkowej, które utraciły niepodległość pod wpływem parcia mocarstw, tylko przez etykę i kulturę na nowo odzyskały tożsamość” - podkreśla badacz.

Profesor Masłowski zwraca wreszcie uwagę, że wysoko oceniając filozofa, nie należy zapominać o artyście. „Norwid ma wiele ciekawych myśli, ale jest to przede wszystkim świetny poeta. Trudny, to prawda, ale świetny. Niektóre jego utwory ludzie noszą przy sobie, zapisują, pamiętają”.

Źródło: PAP, Ludwik Lewin