Literatura
Jacek Dukaj
(ur. 1974) prozaik, z wykształcenia filozof. Laureat Nagrody Kościelskich za powieść Lód. Debiutował bardzo wcześnie, mając szesnaście lat, w piśmie „Fantastyka” i bardzo szybko zyskał miano jednego z najbardziej obiecujących twórców prozy fantastycznej (niektórzy uważają go za następcę Stanisława Lema). Jest wielokrotnym laureatem najbardziej prestiżowej w środowisku fantastów nagrody im. Zajdla. Na motywach opowiadania Dukaja, Katedra, Tomasz Bagiński stworzy film animowany, który był nominowany do Oskara.
W pierwszym zbiorze prozy, zatytułowanym Xavras Wyżryn (1997), Dukaj stworzył alternatywną wizję historii Polski. Kolejnymi książkami – między innymi powieściami Czarne oceany, Extensa, Inne pieśni, Perfekcyjna niedoskonałość – potwierdził, że umie swobodnie, a nawet z wirtuozerią, posługiwać się rozmaitymi konwencjami prozy fantastycznej, mieszając w tekstach elementy fantastyki naukowej, fantasy czy cyberpunka.
Dukaj ma niezwykłą łatwość kreowania w prozie kompletnych, obmyślanych w najdrobniejszych szczegółach światów powieściowych, opartych na spójnych założeniach filozoficznych czy naukowych. Czasami tworzy je jako swego rodzaju eksperymenty myślowe, na przykład w Innych pieśniach autor spróbował przedstawić, jak wyglądałby świat, gdyby rację co do jego natury i mechanizmów nim rządzących mieli starożytni greccy filozofowie. Zwykle jednak niezwykła pomysłowość pisarza służy namysłowi nad możliwymi skutkami rozwoju cywilizacji i ewolucji człowieka (w Perfekcyjnej niedoskonałości, powieści, której akcja rozgrywa się w XXIX wieku, opisuje między innymi istoty postludzkie).
Dużą zaletą prozy Dukaja są wyraziści bohaterowie; najczęściej są to jednostki, którym przychodzi odgrywać ważne role w historii danych społeczności, ale przy tym naznaczone jakąś skazą, zmuszone do zmagań z samymi sobą jak Hieronim Berbelek z Innych pieśni czy Adam Zamojski z Perfekcyjnej niedoskonałości. Książki Dukaja są nie tylko nienaganne pod względem warsztatowym, zalecają się także do czytelnika wyrafinowanym humorem i językową wynalazczością (pisarz stworzył chociażby kompletny, nowy język dla postludzi). Autor Czarnych oceanów tworzy teksty wielopoziomowe, po które sięgają zarówno zwyczajni pożeracze fabuł, jak i odbiorcy zainteresowani przede wszystkim zgłębianiem antropologicznych i filozoficznych koncepcji pisarza.
BIBLIOGRAFIA
- Xavras Wyżryn, SuperNOWA, Warszawa 1997.
- W kraju niewiernych, SuperNOWA, Warszawa 2000.
- Czarne oceany, SuperNOWA. Warszaw 2001.
- Extensa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
- Inne pieśni, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
- Katedra, ilustracje T. Bagiński, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
- Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
- Perfekcyjna niedoskonałość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
- Lód, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2007.
- Córka łupieżcy, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2009.
- Wroniec, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2009.
- Król Bólu, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2010.
- Starość Aksolotla, Allegro, 2015
-
Po piśmie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019
-
Imperium chmur, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020
TŁUMACZENIA
angielski:
- The Golden Galley [Złota Galera] w: The Dedalus book of Polish fantasy, tłum. Wiesław Powaga, Dedalus/Hippocrene 1996.
- Lód [pierwszy rozdział] w: The European Union Prize for Literature: twelve winning authors, Brussels: European Writers' Council, 2009.
bułgarski:
- Inne pieśni, tłum. Sylwia Borisowa, Sofia: Colibri, 2015.
czeski:
- Katedrála [Katedra] w: Polská ruleta [czeska antologia polskiej fantastyki], tłum. Pavel Weigel, Plzeň: Laser, 2003.
- Srdce Temna [Serce Mroku] w: Polská ruleta 2 [czeska antologia polskiej fantastyki], tłum. Pavel Weigel, Plzeň: Laser, 2005.
niemiecki:
- Die Goldene Galeere [Złota Galera] w: Auf der Straße nach Oodnadatta, tłum. Jacek Rzeszotnik, Heyne Verlag, 2001.
rosyjski:
- Мухобой [Muchobójca] w: Польская фэнтези [rosyjska antologia polskiej fantastyki], ACT, 2002.
słowacki:
- w zbiorze: Železný generál: antológia pol'skej fantastiky, Bratislava: Vydav. Spolku Slovenských Spisovatel'ov, 2006.
węgierski:
- Extensa [Extensa], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2012.
- Zuzanna és a világmindensé [Córka łupieżcy], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2012.
- Más dalok [Inne pieśni], tłum. Mihàlyi Zsuzsa, Budapeszt: Typotex, 2015.
włoski:
- Gli imperi tremano [Xavras Wyżryn], tłum. Francesco Annicchiarico, Massa: Transeuropa, 2012.
- La Cattedrale [Katedra], tłum. Marco Valenti, Justyna Kulik, Milan: Editioni Voland, 2013.