(ur. 1964) – pisarka, poetka, autorka dramatów publikowanych w międzynarodowych antologiach, m.in. Zimnego Bufetu nagrodzonego Gdyńską Nagrodą Dramatopisarską (2011) oraz Cukier Stanik, który zdobył Gold Remi na Worldfest Independent Festival w Houston (2016). Powieść Krótka wymiana ognia (2018) była szeroko dyskutowana, przyniosła pisarce nominację do Nagrody Literackiej Nike 2019 (książka weszła również do finału), w 2020 roku ukazała się książka Tkanki miękkie, za którą została w 2021 roku wyróżniona Warszawską Nagrodą Literacką.

Zaczynała jako poetka. W r. 1989 ogłosiła tomik wierszy Ruchoma rzeczywistość, z czasem objawiła się jako prozatorka, wydając – bardzo dobrze przyjętą przez krytykę – powieść Białe klisze (1993). Już wówczas doszedł do głosu charakterystyczny dla Rudzkiej styl narracji powieściowej – silnie zmetaforyzowany, zorganizowany wokół archetypów i symboli. Za pierwszą powieść autorka otrzymała nagrody im. J. Iwaszkiewicza oraz St. Piętaka. Pisarka chętnie umieszcza swe opowieści w umownych realiach, lubi wszelkiego typu uniwersalizacje, zwłaszcza te, które mówią o spotkaniu kobiety i mężczyzny, do jakiego dochodzi jak gdyby poza czasem i uwarunkowaniami kulturowymi. Jej druga powieść (Uczty i głody, 1995) rozgrywa się w kilku planach przestrzennych i czasowych: we współczesnym Rzymie w środowisku polskich emigrantów i jednocześnie w starożytnym Egipcie. Olga, główna bohaterka utworu, na równi bierze udział w zdarzeniach osadzonych w czasie środowiska, jak i funkcjonuje w przestrzeni retrospektywnej. Nadrzędnym tematem tej mocno rozerotyzowanej powieści jest głód ciała, którego niepodobna nasycić. Fenomenem ludzkiej seksualności pisarka zajęła się również w swej trzeciej powieści – Pałac Cezarów (1997). Tym razem akcja utworu rozgrywa się w RPA, a za bohaterkę ma przybyłą z Europy prostytutkę, Józefinę de la Pologne. Pytania o rolę popędów w życiu człowieka splatają się tutaj drażliwymi kwestiami dotyczącymi segregacji rasowej, choć najważniejsze w tej książce są z pewnością wątki egzotyczno-romansowe. Równie zaskakująca i nieoczywista jest czwarta powieść Zyty Rudzkiej. Mykwa (1999) przedstawia historię dwu pokoleń żydowskiej rodziny, jakkolwiek zasadniczym tematem tego utworu są dzieje mistycznej miłości, jaka połączyła – oddalonych od siebie nie z własnej winy – kochanków. Tak jak we wcześniejszych utworach tej autorki, również i tu realia są niedookreślone, raptem naszkicowane kilkoma kreskami. Rudzka nie jest bowiem realistką; tak naprawdę pozostała poetką głęboko przekonaną co do tego, że tak w poezji, jak i w prozie najważniejszy jest nastrój, skrót i metafora. W 2004 roku Rudzka opublikowała kolejną powieść – Dziewczyny Bonda, komiczną historię, której główną bohaterką jest autorka erotycznych poradników. W 2006 roku ukazała się Śicznotka doktora Josefa, w której autorka skupia się na "martyrologii starości", opowiadając o bohaterach uwięzionych w przestrzeni domu starców i w swoich starzejących się, niedomagających ciałach. Kolejną powieść Rudzka wydała dopiero 12 lat później. Krótka wymiana ognia przyniosła też pisarce nominację do Nagrody Literackiej Nike 2019. Główną bohaterką i narratorką książki jest stara, bezimienna poetka, która opowiada o swoim życiu. Na następną powieść Rudzkiej nie przyszło czytelniczkom i czytelnikom długo czekać. Już w 2020 roku ukazała się książka Tkanki miękkie. Jej głównymi bohaterami są ojciec i syn, dwaj lekarze. Rudzka przeprowadza wiwisekcję ich niełatwej relacji. Za Tkanki miękkie Rudzka została w 2021 roku wyróżniona Warszawską Nagrodą Literacką.

Rudzka ma swój wyrazisty styl, co dziś bardzo rzadkie, styl, który stanowi klucz do tajemnicy jej bohaterów. Autorka bada raczej indywidualną i zbiorową wyobraźnię swoich bohaterów, pełną miejsc ciemnych i groźnych. Czyni to w sposób nowoczesny, zaskakujący, twórczy.

– prof. Jacek Kopciński, Instytut Badań Literackich PAN

Rudzka w oryginalny sposób kontynuuje tradycję ustanowioną przez Gombrowicza i Witkacego, Białoszewskiego, Różewicza i Kajzara, ale jest w swojej twórczości osobna, bo wprowadza do swoich utworów wyraźnie kobiecą (choć nie feministyczną) perspektywę. Odsłania to, co w ludzkiej egzystencji najbardziej bolesne, wyposażając przy tym swoich bohaterów w zmysł ironii i poczucie humoru.

– prof. Małgorzata Sugiera, Uniwersytet Jagielloński

BIBLIOGRAFIA

poezja:

• Ruchoma rzeczywistość, Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1989.

proza:

• Białe klisze, Katowice: Akapit, 1991, Izabelin: Świat Literacki, 1996.
• Uczty i głody, Warszawa: Iskry, 1995.
• Pałac Cezarów, Izabelin: Świat literacki, 1997.
• Mykwa, Izabelin: Świat literacki, 1999.
• Dziewczyny Bonda, Warszawa: Świat Książki, 2004.
• Ślicznotka doktora Josefa, Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co., 2006.
• Krótka wymiana ognia, Warszawa: W.A.B., 2018
• Tkanki miękkie, Warszawa: W.A.B., 2020.

sztuki teatralne:

• Kursy fruwania dla ornitologów, 2005.
• Fastryga, 2006.
• Cukier Stanik, 2007.
• Eskimos w podróży służbowej, 2008.
• Pęknięta, obwiązana nitką, 2010.
• Zimny Bufet, 2011.
• Mamka, 2014.

TŁUMACZENIA

niemiecki:

• Doktor Josefs Schönste [Ślicznotka doktora Josefa], tłum. Esther Kinsky, Zürich: Ammann Verlag, 2009.
• Mikvah [Mykwa], tłum. Sven Sellmer, Berlin: Secession Verlag, 2014.