Literatura

Tomasz Białkowski
(ur. 1969) – prozaik, dramaturg, redaktor.
Debiutował w 2002 roku tomem opowiadań Leze, pierwszą powieść Dłużyzny opublikował w 2005 roku. Uprawia głównie prozę, choć jest także autorem sztuki Drzewo, która ukazała się w kwartalniku „FA-art” w roku 2003. Mieszka w Olsztynie, gdzie jest redaktorem pisma literacko-kulturalnego „Portret”.
Białkowski konsekwentnie, począwszy od debiutanckiego zbioru opowiadań Leze, tworzy prozę obyczajowo-psychologiczną spod znaku czarnego realizmu. Akcję utworów umieszcza w realiach współczesnej polskiej prowincji, w małych miastach i miasteczkach, skupiając uwagę przede wszystkim na ludziach wykluczonych, którzy nie zdołali dostać się do konsumpcyjnego raju, zmagających się z rozlicznymi traumami, z brzemieniem przeszłości i problemami teraźniejszości. Interesują go bohaterowie z pewną skazą, nadmiernie naiwni czy ufni, niepoprawni idealiści bądź tacy, którzy nie potrafią zaakceptować powszechnie obowiązujących norm i standardów zachowań.
Bohater Dłużyzn, mężczyzna w wieku chrystusowym, nie jest w stanie zerwać toksycznego związku z ojcem, potworem mającym na sumieniu zabójstwo własnej żony, molestowanie małych dziewczynek i seks ze swoim studentem. Pójdzie więc za rodzicem do końca, chociaż zdaje sobie sprawę z tego, że idzie na zatracenie. Pogrzeby są opowieścią o wszechobecnych kłamstwach, które ujawniają się na różnych poziomach życia, o fikcjach, które z jednej strony wypaczają relacje międzyludzkie, ale z drugiej – pozwalają ludziom radzić sobie z traumami, i w których bohater nie umie się rozeznać. W Mistrzostwie świata sportretowany został naiwniak, którego wszyscy nieustannie wykorzystują i którego życie stanowi pasmo groteskowych, śmieszno-smutnych przypadków.
Charakterystyczną cechą prozy Białkowskiego jest jej wielostylowość. Autor posługuje się rozmaitymi konwencjami, za każdym razem dobierając inną stylistykę – najbardziej pasującą do poruszanego w tekście tematu. I tak dla przykładu: w Dłużyznach ujawniają się fascynacje pisarza twórczością Witolda Gombrowicza, w Mistrzostwie Świata zaś – prozą czeską.
Wydane w 2012 roku Drzewo morwowe rozpoczyna nowy etap w twórczości pisarza, początek kryminalnej serii, zwanej kainicką, której bohaterem jest dziennikarz śledczy Paweł Werens. Kolejne jej części to Kłamca i Król Tyru.
W kolejnych powieściach pisarz porusza różne tematy i dalej posługuje się różną stylistyką. Choćby Rausz to wstrząsająca opowieść o zbrodni i karze oraz próbie gloryfikacji zła, którego narzędziem staje się człowiek, tu pruski arystokrata Egon von Rausch, członek SS realizujący tajne zadanie otrzymane od III Rzeszy. Zupełnie odmienna jest książka Lekkie objawy życia, powieść o dziesiątkującej ludzkość pandemii i wędrującym przez postapokaliptyczny krajobraz Beniaminie. Podobna tematyka powraca w Podboju, w którym w obliczu nadciagającej wojny pragnący stworzyć świat idealny mężczyzna postanawia osiąść na wyspie, łudząc się, że okaże się ona bezpiecznym schronieniem.
Białkowski jest laureatem nagród przyznawanych w regionie, w którym mieszka. Otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Olsztyn w dziedzinie literatury. Powieść Pogrzeby znalazła się w finale Literackiej Nagrody Warmii i Mazur „Wawrzyn”, w 2012 roku nagrodą tą została uhonorowana powieść Teoria ruchów Vorbla.
BIBLIOGRAFIA
- Leze, Olsztyn: Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret”, 2002.
- Dłużyzny, Olsztyn: Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret”, 2005.
- Pogrzeby, Olsztyn: Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret”, 2006.
- Mistrzostwo świata, Olsztyn: Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret”, 2008.
- Zmarzlina, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008.
- Teoria ruchów Vorbla, Pruszków: Wydawnictwo JanKa, 2011.
- Drzewo morwowe, Katowice: Szara Godzina, 2012.
- Kłamca, Katowice: Szara Godzina, 2012.
- Król Tyru, Katowice: Szara Godzina, 2013.
- Powróz, Gdańsk: Oficynka, 2014.
- Rausz, Warszawa: Muza, 2016.
- Małe historie rodzinne [3 powieści: Zmarzlina, Pogrzeby i Teoria ruchów Vorbla], Warszawa: Muza, 2017.
- Spica, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2020.
- Lekkie objawy życia, Olsztyn: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich. Oddział Olsztyn, 2022.
- Podbój, Olsztyn: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich. Oddział Olsztyn, 2024.
TŁUMACZENIA
czeski:
- Morušový strom [Drzewo morwowe], tłum. Robert Pilch, Praha: Argo, 2020.
niemiecki:
- Maulbeerbaum: ein Masurenkrimi [Drzewo morwowe], tłum. Ewa Krauss, Berlin: Schruf & Stipetic, 2014.
EZ