(ur. 1968) – prozaiczka, publicystka, wykładowczyni uniwersytecka.

Pierwszą książką w jej dorobku była publikacja naukowa: Feminizm, postmodernizm, psychoanaliza (2001). Rok później Bator wydała swoją pierwszą powieść zatytułowaną Kobieta. Jednak powszechne uznanie krytyki i czytelników przyniosła jej dopiero trzecia książka Japoński wachlarz (2004), zbiór reportersko-eseistycznych zapisków, będący plonem dwuletniego pobytu autorki w Japonii. To oryginalne dzieło, uhonorowane nagrodą im. Beaty Pawlak, stało się klasycznym przewodnikiem po japońskiej kulturze i obyczajowości.

Po kilku latach milczenia pisarka pokazała zupełnie nową twarz jako autorka dwuczęściowej powieści, której akcja rozgrywa się w miejscu urodzenia autorki i obejmuje kilkadziesiąt lat: od czasów II wojny światowej po współczesność. Choć Piaskowa Góra (2009) i Chmurdalia (2010) określane są przez krytykę mianem sagi rodzinnej, to klasyfikację tę należy traktować tylko umownie. Trudno też na jej dyptyk nałożyć jakikolwiek gorset gatunkowy, gdyż łączy on w sobie między innymi powieść historyczną, społeczno-obyczajową, wspomnianą już sagę, traktat antropologiczny czy utopię. Tym, co spaja je w całość, jest sposób obrazowania, poczucie humoru autorki oraz fakt, że w charakterystyce swoich bohaterów wykorzystuje narzędzia naukowe, uciekając jednak konsekwentnie od naukowego języka.

Kolejna powieść Bator Ciemno, prawie noc (2012) traktująca o reporterce, która powraca do swojego rodzinnego miasta, aby napisać artykuł o zaginionych osobach, ale na miejscu musi również zmierzyć się z własną przeszłością, została zekranizowana. Następnie pisarka opublikowała esej intymny zatytułowany Wyspa Łza (2014) traktujący o wyprawie na Sri Lankę śladem zaginionej Sandry Valentiny oraz powieść Rok Królika (2015), w której kolejna bohaterka mierzy się z przeszłością i własnymi demonami w zupełnie iluzorycznym mieście Frankenstein.  Purezento (2017) to natomiast jej pierwsza powieść, której akcja rozgrywa się w Japonii, a główna bohaterka nie tylko podróżuje po kraju, ale doświadcza utraty i doznaje miłosnej odnowy.

Typowymi bohaterkami powieści Bator są kobiety podążające drogą zmagań z przeszłością i traumami. W Gorzko, gorzko (2020) – będącej trzymającej w napięciu mieszance realizmu i magiczności – Kalina musi prześledzić rodzinną herstorię, aby uwolnić się od pokoleniowych urazów. Natomiast Ucieczka niedźwiedzicy (2022) to powieść o poszukiwaniu wolności, przebudowywaniu swojego życia w dążeniu do wyzwolenia się ze starego.

Potwierdzeniem niekwestionowanego talentu epickiego Joanny Bator stały się nominacje do najbardziej prestiżowych nagród literackich: Nagroda Literacka „Nike” i Nagrody Literackiej Gdynia (obie za Piaskową Górę). Nagrodę Literacką „Nike” pisarka odebrała natomiast w 2013 roku za powieść Ciemno, prawie noc. Jest też laureatką zagranicznych nagród literackich, ostatnio Austriackiej Nagrody Państwowej dla twórców literatury europejskiej (2024). W 2015 roku została odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

BIBLIOGRAFIA

• Feminizm, postmodernizm, psychoanaliza, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2002.
• Kobieta, Warszawa: Twój Styl, 2002.
• Japoński wachlarz, Warszawa: Twój Styl, 2004.
• Piaskowa Góra, Warszawa: W.A.B., 2009.
• Chmurdalia, Warszawa: W.A.B., 2010.
• Japoński wachlarz. Powroty, Warszawa: W.A.B., 2011.
• Ciemno, prawie noc, Warszawa: W.A.B., 2012.
• Rekin z parku Yoyogi, Warszawa: W.A.B., 2014.
• Wyspa Łza, Kraków: Znak, 2015.
• Rok królika, Kraków: Znak, 2016.
• Purezento, Kraków: Znak, 2017.
• Gorzko, gorzko, Kraków: Znak, 2020.
• Ucieczka niedźwiedzicy, Kraków: Znak, 2022.

TŁUMACZENIA

angielski:

• Dark, almost night, tłum. Magdalena Zebracka, Iowa: University of Iowa, 2020.

bułgarski:

• Тъмно, почти нощ [Ciemno, prawie noc], tłum. Krum Krumov, Sofija: Ciela Norma, 2017.

chorwacki:

• Pješčana gora [Piaskowa Góra], tłum. Mladen Martić, Zaprešić: Fraktura, 2013.
• Gorko, gorko [Gorzko, gorzko], tłum. Mladen Martić, Zaprešić: Fraktura, 2023.

czeski:

• Pískový vrch [Piaskowa Góra], tłum. Iveta Mikešová, Praha; Litomyšl: Paseka, 2015.

francuski:

• Le Mont-de-Sable [Piaskowa Góra], tłum. Caroline Raszka-Dewez, Lausanne: Les Editions Noir sur Blanc, 2014.

hebrajski:

• חשוך, כמעט לילה [Ciemno, prawie noc], tłum. Ilay Halpern, Moshav Ben-Shemen, Jeruszalajim: Keter, 2018.
• הר החול [Piaskowa Góra], tłum. Ilay Halpern, Jeruszalajim: Keter, 2012.

macedoński:

• Piesoczna planina [Piaskowa Góra], tłum. Aneta Todewska, Skopje: Makedonska Riecz, 2013.
• Tiemno, rieczisi nok [Ciemno, prawie noc], tłum. Aneta Sapeta, Skopje: Makedonikja Litera, 2015.

niemiecki:

• Dunkel, fast Nacht [Ciemno, prawie noc], tłum. Lisa Palmes, Berlin: Suhrkamp, 2016.
• Sandberg [Piaskowa Góra], tłum. Esther Kinsky, Berlin: Suhrkamp, 2011, 2014.
• Wolkenfern [Chmurdalia], tłum. Esther Kinsky, Berlin: Suhrkamp, 2014.
• Bitternis: Roman: ein Epos über starke, zornige Frauen [Gorzko, gorzko], tłum. Lisa Palmes, Berlin: Suhrkamp Verlag 2023.

serbski:

• Mračno da skoro je noc [Ciemno, prawie noc], tłum. Jelena Jović, Beograd: Korektura Booka, 2016.

słoweński:

• Temno, skoraj noč [Ciemno, prawie noc], tłum. Jana Unuk, Ljubljana: Cankarjeva založba, 2018.
• Peščena gora [Piaskowa Góra], tłum. Staša Pavlović; Tina Podržaj, Novo mesto: Goga, 2017.

ukraiński:

• Piszczana Gora [Piaskowa Góra], tłum. Natalka Sniadanko, Lwiw: Astroliabija, 2015.

węgierski:

• Homokhegy [Piaskowa Góra], tłum. Péter Hermann, Budapest: Magvető, 2011.
• Homokfelhő [Chmurdalia], tłum. Péter Hermann, Budapest: Magvető, 2014.
• Szinte éjsötét [Ciemno, prawie noc], tłum. Péter Hermann, Budapest: Magvető, 2016.

włoski:

• Montagna di sabbia [Piaskowa góra], tłum. di Barbara Delfino, Roma: Voland 2022.