(ur. 1974) – prozaik, eseista, tłumacz i krytyk. Twórca prozy fantastycznej, między innymi fantastyki naukowej, fantasy i cyberpunka. 

W pierwszym zbiorze prozy, zatytułowanym Xavras Wyżryn (1997), Dukaj stworzył alternatywną wizję historii Polski. Kolejnymi książkami – między innymi powieściami Czarne oceany, Extensa, Inne pieśni, Perfekcyjna niedoskonałość – potwierdził, że umie znakomicie posługiwać się rozmaitymi konwencjami prozy fantastycznej.
Dukaj ma niezwykłą łatwość kreowania w prozie kompletnych, obmyślanych w najdrobniejszych szczegółach światów powieściowych, opartych na spójnych założeniach filozoficznych czy naukowych. Czasami tworzy je jako swego rodzaju eksperymenty myślowe, na przykład w Innych pieśniach autor spróbował przedstawić, jak wyglądałby świat, gdyby rację co do jego natury i mechanizmów nim rządzących mieli starożytni greccy filozofowie. Zwykle jednak pomysłowość pisarza służy namysłowi nad możliwymi skutkami rozwoju cywilizacji i ewolucji człowieka; w Perfekcyjnej niedoskonałości, powieści, której akcja rozgrywa się w XXIX wieku, opisuje między innymi istoty postludzkie.

Dużą zaletą prozy Dukaja są wyraziści bohaterowie; najczęściej są to jednostki, którym przychodzi odgrywać ważne role w historii danych społeczności, ale przy tym naznaczone jakąś skazą, zmuszone do zmagań z samymi sobą jak Hieronim Berbelek z Innych pieśni czy Benedykt Gierosławski z Lodu. Po jego książki sięgają zarówno zwyczajni entuzjaści dobrych historii, jak i odbiorcy zainteresowani przede wszystkim zgłębianiem antropologicznych i filozoficznych koncepcji pisarza.

Dukaj nie stroni od innych aktywności kulturalnych czy współpracy przy różnych utworach. Na motywach opowiadania Katedra Tomasz Bagiński stworzył film animowany, który był nominowany w 2003 roku do Oscara, a na podstawie Starości aksolotla Netflix wyprodukował serial Into the Night. W 2017 roku Dukaj zaproponował polskiemu czytelnikowi nowy przekład Heart of Darkness Josepha Conrada. Zdaniem krytyka Jakuba Bożka: „Dukaj wydobywa z noweli Conrada surowy ekstrakt, esencję fizycznego doznania kongijskiej dżungli – wilgotność, temperaturę, tępe rozleniwienie, atak na zmysły i rozum, wreszcie poczucie zagrożenia”.  W 2022 roku pisarz założył firmę z zamiarem produkcji gier na podstawie własnej prozy. Pierwszą produkcją założonego przez studio Nolensum ma być Hardware Dreams na podstawie jego powieści Starość aksolotla.

Jacek Dukaj jest wielokrotnym laureatem prestiżowej w środowisku fantastów Nagrody im. Janusza A. Zajdla i wielu innych nagród. Za powieść Lód otrzymał nominacje między innymi do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” (2007) i Nagrody Literackiej „Nike” (2007) oraz został laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej i Nagrody Fundacji im. Kościelskich (2008). W 2023 roku został laureatem nagrody przyznawanej przez European Science-Fiction Society w kategorii „Best author”. W 2012 roku wyróżniony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. 

BIBLIOGRAFIA

• Xavras Wyżryn, Warszawa: SuperNOWA, 1997.
• W kraju niewiernych, Warszawa: SuperNOWA, 2000.
• Czarne oceany, Warszawa: SuperNOWA, 2001.
• Extensa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002.
• Inne pieśni, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
• Katedra, ilustracje T. Bagiński, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
• Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004.
• Perfekcyjna niedoskonałość, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
• Lód, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
• Córka łupieżcy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
• Wroniec, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
• Król Bólu, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
• Starość aksolotla, Allegro (jako e-book), 2015; książka – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019.
• Po piśmie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019.
• Imperium chmur, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.

TŁUMACZENIA

angielski:

• The Old Axolotl [Starość aksolotla], tłum. Stanley Bill, Edition Kindle, Allegro, 2015.
• Ice [Lód], tłum. Ursula Phillips, London: Head of Zeus, 2025.

bośniacki:

• Led [Lód], tłum. Zorana Perić, Sarajevo: Agarthi Comics, 2021.

bułgarski:

• Drugi pesni [Inne pieśni], tłum. Sylwia Borisowa, Sofija: Colibri, 2015.
• Лед [Lód], tłum. Wera Dejanowa, Sofija: Ерго, 2017.

czeski:

• Led [Lód], tłum. Michaela Benešová, Brno: Host, 2021.

francuski:

• La vieillesse de l'axolotl [Starość aksolotla], tłum. Caroline Raszka-Dewez, Paris: RIVAGES, 2024.

hiszpański:

• La catedral [Katedra], tłum. A. Serraller Calvo,  México: Ciudad de México, 2022.

macedoński:

• Мраз [Lód], tłum. Filip Dimiewski, Skopje: Begemot, 2013.

rosyjski:

• Иные песни / Inye pesni [Inne pieśni], tłum. Sergìj Valerìjovič Legeza, Moskwa: AST, 2014.

słoweński:

• V deželi nevernikov [W kraju niewiernych], tłum. Jana Unuk, Vnanje Gorice: Kulturno-umetniško društvo Police Dubove, 2021.

ukraiński:

• Kriga Č. 1-2 [Lód 1–2], tłum. Andrìj Pavliŝin, Lwiw: Astrolabia, 2018.
• Kriga. Č. 3-4 [Lód 3–4], tłum. Andrìj Pavliŝin, Lwiw: Astrolabia, 2018.
• V krai︠u︡ nevirnykh / В краю невірних [W kraju niewiernych], tłum. Andriĭ Pavlyshyn, Lwiw: Astrolabia, 2021.

węgierski:

• Extensa [Extensa], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapest: Typotex, 2012.
• Zuzanna és a világmindensé [Córka łupieżcy], tłum. Mihályi Zsuzsa, Budapest: Typotex, 2012.
• Más dalok [Inne pieśni], tłum. Mihàlyi Zsuzsa, Budapest: Typotex, 2015.
• Érkezés a sötétségbe: hardware dreams [Starość aksolotla], tłum. Zsuzsa Mihályi, Budapest: Gabo, 2021.

włoski:

• Gli imperi tremano [Xavras Wyżryn], tłum. Francesco Annicchiarico, Massa: Transeuropa, 2012.
• La Cattedrale [Katedra], tłum. Marco Valenti, Justyna Kulik, Milano: Editioni Voland, 2013.

PK