ur. 1936, prozaik, poeta, dramaturg i eseista, laureat wielu prestiżowych nagród literackich, autor ponad dwudziestu książek, w których postawił sobie za cel bycie kronikarzem losu Żydów polskich.

Z całej, licznej rodziny Henryka Grynberga wojnę przeżyli jedynie on i matka. Lata 1942-44 przeżył w kryjówkach i na tzw. „aryjskich papierach”. Po wojnie mieszkał w Łodzi i w Warszawie. W roku 1967 jako aktor warszawskiego Teatru Żydowskiego wyjechał na tournee do USA, gdzie pozostał i gdzie mieszka do dzisiaj. Debiutował w roku 1959 opowiadaniem, które weszło potem do jego pierwszej książki, Ekipa „Antygona” (1963). W tej i w następnych – tak wydanych jeszcze w Polsce i nie wolnych od przykrych ingerencji cenzury, jak opublikowanych już na emigracji – opowiada historie tych, którzy zginęli i tych, którzy ocaleli, by żyć potem w Łodzi, w Warszawie, w Nowym Jorku, borykając się z własną pamięcią i z niepamięcią innych. Jak żyć, gdy wszystko, co trzymało człowieka przy życiu, umarło? - zapytują bohaterowie jego prozy. Jest to również nadrzędny temat jego wierszy, składających się na wielki lament kogoś, kto żyje, kultywując pamięć o pomordowanych, staje się „strażnikiem grobów” w świecie skażonym nihilizmem, zmaterializowanym i coraz bardziej obojętnym dla losu ofiar. W swoich książkach Grynberg sięga po materiał autobiograficzny i biograficzny: jego żydowski bohater jest najczęściej narratorem, ale to, co przeżyte, ma wymiar metafory i jest dopełnione doświadczeniami innych „ocaleńców”. O niewielkiej objętości, pisane oszczędnym, protokolarnym językiem, w którym pojawia się niekiedy sarkazm zmieszany z liryzmem, kolejne książki Grynberga przynoszą zapisy losów ludzkich, które pisarz ocala od zapomnienia, dając wyraz przekonaniu, że taki zabieg jest nie tylko wymogiem literatury wobec ofiar holocaustu, ale i potwierdzeniem świętości samego ludzkiego istnienia.

„Kiedy byłem młody, miałem większą skłonność do fabularyzowania (...), chciałem być przede wszystkim powieściopisarzem, teraz coraz bardziej chcę być kronikarzem”.

Henryk Grynberg

BIBLIOGRAFIA

• Ekipa „Antygona” (opowiadania), Warszawa: PIW, 1963.
• Święto kamieni (wiersze), Warszawa: PAX, 1964.
• Żydowska wojna (powieść), Warszawa: Czytelnik 1965.
• Zwycięstwo (powieść), Paryż: Instytut Literacki, 1969.
• Antynostalgia (wiersze), Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1971.
• Życie ideologiczne (powieść), Londyn: Polonia Book Fund, 1975.
• Życie osobiste (powieść), Londyn: Polonia Book Fund, 1979.
• Życie codzienne i artystyczne (powieść), Paryż: Instytut Literacki,1980.
• Wiersze z Ameryki (wiersze), Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1980.
• Po zmartwychwstaniu (wiersze), Londyn: Sowula, 1982.
• Wśród nieobecnych (wiersze), Londyn: OpiM, 1983.
• Prawda nieartystyczna (eseje), Berlin: Wydawnictwo Archipelag, 1984.
• Wiersze wybrane z lat 1964–83, Warszawa: Rekontra, 1985.
• Kronika (dramat), Berlin, 1984.
• Kadisz (powieść), Kraków: Znak, 1987.
• Pomnik nad Potomakiem (wiersze), Londyn: OpiM, 1989.
• Szkice rodzinne (opowiadania), Warszawa: Czytelnik, 1990.
• Wróciłem. Wiersze z lat 1964–1989, Warszawa: PIW, 1991.
• Dziedzictwo (proza), Londyn: Aneks, 1993.
• Dzieci Syjonu (proza), Warszawa: Karta, 1994.
• Rysuję w pamięci (wiersze), Poznań: a5, 1995.
• Drohobycz, Drohobycz (opowiadania), Warszawa: W.A.B., 1997; 2003; 2012.
• Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, Warszawa: Świat Książki, 1998.
• Ojczyzna (opowiadania), Warszawa: W.A.B., 1999.
• Memorbuch (powieść), Warszawa: W.A.B., 2000.
• Z Księgi Rodzaju (wiersze), Warszawa: Twój Styl, 2000.
• Szmuglerzy, Warszawa: Twój styl, 2001.
• Uchodźcy, Warszawa: Świat Książki, 2004.
• Kalifornijski kadisz, Warszawa: Świat Książki, 2005.
• Kronika (dramat), Lublin: UMCS, 2005.
• Dowód Osobisty (wiersze), Wrocław: Biuro Literackie, 2006.
• Janek i Maria, Warszawa: Świat Książki, 2006.
• Ciąg dalszy, Warszawa: Świat Książki, 2008.
• Pamiętnik, Warszawa: Świat Książki, 2011.
• Żydowska wojna. Zwycięstwo, Warszawa: Wielka Litera, 2012.
• Monolog polsko-żydowski (eseje), Wołowiec: Czarne, 2012.

TŁUMACZENIA

angielski:

• Child of the Shadows [Żydowska wojna], Londyn: Vallentine, Mitchell, 1969.
• The Victory [Zwycięstwo], Evanston: Northwestern University Press, 1993.
• Children of Zion [Dzieci Syjonu], Evanston: Northwestern University Press, 1997.
• The Jewish war and The victory [Żydowska wojna, Zwycięstwo], Evanston: Northwestern Univ. Press, 2001.
• Drohobycz, Drohobycz and other stories : true tales from the Holocaust and life after, New York: Penguin Books, 2002.

czeski:

• Židovska valka. Vitezstvi [Żydowska wojna i Zwycięstwo], Prague: Aurora, 1996.

francuski:

• California Kaddish [Kadysz], tłum. Małogorzata Smorąg, Paris: Edition Balland, 1991.
• La Guerre des juifs [Żydowska wojna i Zwycięstwo], tłum. Laurence Dyèvre, Paris, Edition Balland, 1994.
• Victoire. La guerre des juifs, tłum. Laurence Dyèvre, Montreuil: Éd. Folies d'Encre, 2008.

hebrajski:

• Hamilhama Hayehudit [Żydowska wojna], Tel Aviv: Sifriath Poalim, 1968.
• Yaldey Tsiyon [Dzieci Syjonu], Jerusalem: Yad Vashem, 1995.
• Nitsahon [Zwyciestwo], tłum. Rothbard Shmuel, Yad-Vashem, Jerozolima, 2009

hiszpański:

• Drohobycz, Drohobycz, tłum. Francisco Javier Villaverde, Córdoba: El olivio azul, 2011

holenderski:

• De Joodse Oorlog [Żydowska wojna], Utrecht: Bruna & Zoon, 1968.

niemiecki:

• Der jüdische Krieg [Żydowska wojna], Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1972.
• w antologii: Polnische Lyrik der Gegenwart, Stuttgart: Reclam, 1973.
• w antologii: Der Monarch und der Dichter: polnische Märchen und Legenden, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1984.
• w antologii: Polen im Exil: eine Anthologie, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1988.
• w antologii: Träume sind frei: polnisches Lesebuch, München Zürich: R. Piper, 1993.
• Kalifornisches Kaddisch [Kadisz], Frankfurt a.M.: Neue Kritik, 1993.
• Kinder Zions [Dzieci Syjonu], Leipzig: Reclam, 1995.
• w antologii: Prosa, Zürich: Ammann, 1997.
• Drohobycz, Drohobycz, Wiedeń: P. Zsolnay, 2000.
• Drei Erzählugen [Żydowska wojna i Zwycięstwo, Ojczyzna Vera Cerny], tłum. Lothar Quinkenstein, Berlin: Hentrich&Hentrich Verlag, 2016.

włoski:

• w antologii: Racconti dalla Polonia: narratori polacchi contemporanei, Milano: A. Mondadori, 1991.
• La guerra degli ebrei [Żydowska wojna], Rome: Edizioni E/O, 1992.
• Ritratti di famiglia [Szkice rodzinne], Florence: Giuntina, 1994.
• La vittoria [Zwycięstwo], tłum. Laura Mincer, Rzym: Lithos, 2013.

węgierski:

• Ideológiai élet [Życie ideologiczne; życie osobiste], Budapest: Múlt és Jövő, 2002.
• w antologii: Huszadik századi lengyel novellák: lengyel dekameron, Budapest: Noran, 2007.