ur. w 1944 r. – prozaik, eseista, autor sztuk teatralnych i scenariuszy filmowych.

Debiutował w czterdziestym roku życia bardzo dobrze przyjętym tomem prozy zawierającym dwie mikropowieści: Stankiewicz oraz Powrót. Ówczesnych czytelników zachwyciła wyrazista fabuła i staroświecki, przywodzący na myśl klasyczną prozę XIX-wieczną, sposób opowiadania. Fabuły tych dwóch opowieści zostały osadzona w realiach rosyjskiej wojny domowej, a w partiach retrospektywnych odnoszą się do zdarzeń z roku 1863 (powstanie styczniowe). Do tematu rosyjskiego powraca Rylski w powieści Człowiek w cieniu. Akcja tego utworu rozgrywa się na początku lat 90. w Warszawie, a za bohatera ma dobiegającego czterdziestki prawnika, Polaka o rosyjskich korzeniach. Skomplikowane dzieje rosyjskich przodków głównego bohatera układają się w osobną, wychyloną w przeszłość, warstwę powieści. W warstwie aktualnej dominuje intryga kryminalna. Ów prawnik pracuje dla rosyjskiej mafii i wikła się w niebezpieczną grę psychologiczną, mając za przeciwnika swojego chlebodawcę, szefa groźnej szajki. Chwilę później ukazała się powieść, która zachwyciła krytyków i oczarowała czytelników – Warunek. Bohaterami tego utworu są dwaj oficerowie armii napoleońskiej: arystokrata w randze kapitana i porucznik, syn ubogiego popa z zapadłej wioski. Akcja powieści zawiązuje się we wrześniu 1812 roku pod Moskwą. Utwór ten ani nie należy w sensie ścisłym do prozy historycznej, ani nie jest powieścią awanturniczą w typie twórczości Dumasa czy Sienkiewicza. To rzecz o trudnej przyjaźni i jednocześnie nienawiści, która połączyła dwóch dzielnych mężczyzn, rzecz o honorze, poświęceniu, męstwie i wszechwładnych emocjach.

Po sukcesie Warunku Rylski postanowił pójść za ciosem. Ogłosił Wyspę, tom prozy składający się z trzech nowych opowiadań i jednego przypomnienia (Dziewczynka z hotelu „Excelsior” – wcześniej w tomie Tylko chłód z 1987 r.), a następnie epicką wersję starej sztuki teatralnej (Chłodna jesień z 1989 r.), czyli powieść Na Grobli. Zwraca uwagę stała dyspozycja pisarza – do ożywiania problematyki charakterystycznej dla dojrzałego modernizmu. Nie jest tedy sprawą przypadku, że w najobszerniejszej narracji Wyspy, opowiadaniu Dworski zapach, pojawia się postać wielkiego pisarza wzorowana na Gombrowiczu; w związku z tą figurą tematyzowane są dychotomie: niskie – wysokie, trywialne – wzniosłe. Z kolei w głównym bohaterze Na Grobli można rozpoznać Iwaszkiewicza; centralnym problemem jest tu relacja między wybitnym artystą i władzą polityczną (w realiach Polski Ludowej); szeroko dyskutowane są konflikty między życiem i sztuką oraz problem arystokratyzmu ducha.

Dwie książki Rylskiego – całkiem różne gatunkowo i oddalone od siebie o cztery lata – wzięły się najpewniej z chęci powrotu pisarza do „genialnej epoki”. Idzie o formacyjną i najważniejszą w jego biografii, na co sam wielokrotnie wskazywał, dekadę lat 60. W eseistycznym zbiorze Po śniadaniu Rylski z czułością opowiada o książkach, które go ukształtowały, a w zasadzie na trwałe „weszły” w jego życie – jak wielbiona przez niego w młodości proza Hemingwaya. Akcja quasi-autobiograficznej powieść Obok Julii zawiązuje się w r. 1963 i także – przynajmniej w początkowych partiach – układa się w żarliwą pochwałę dekady, w której przyszły pisarz korzystał z uciech życia i radował się własną krzepą. Co istotniejsze, powieść tę można wziąć za podsumowanie najważniejszych wątków ideowych obecnych w twórczości Rylskiego, z ideą silnej męskiej tożsamości na czele. Właśnie w Obok Julii pisarz najintensywniej pyta o wyznaczniki męskości; krąży konsekwentnie wokół takich pojęć, jak honor, dominacja, odwaga czy dojrzałość. Przedstawiając losy swego bohatera, Janka Ruczaja, pisarz kreśli, acz niebezpośrednio, własną biografię duchową, próbuje uchwycić fascynacje i przeżycia, które uznaje za węzłowe. Wydana rok później Szara lotka ma także charakter podsumowujący; jest czymś na kształt artystycznej puenty. Rylski zebrał w tym tomie sześć opowiadań wcześniej opublikowanych, prezentację uzupełnił trzema utworami premierowymi, które jednak nie wprowadziły żadnej istotnej korekty do obrazu jego pisarstwa.

BIBLIOGRAFIA

• Stankiewicz. Powrót, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984.
• Tylko chłód, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
• Człowiek w cieniu, Warszawa: Świat Książki, 2004.
• Warunek, Warszawa: Świat Książki, 2005.
• Wyspa, Warszawa: Świat Książki, 2007.
• Po śniadaniu, Warszawa: Świat Książki, 2009.
• Na Grobli, Warszawa: Świat Książki, 2010.
• Obok Julii, Warszawa: Wielka Litera, 2013.
• Szara lotka, Warszawa: Wielka Litera, 2014.

TŁUMACZENIA

francuski:

• Le colonel Stankiewicz [Stankiewicz], tłum. Robert Bourgeois, Malgorzata Zamojska-Sabater, Montricher: Les Éditions Noir sur blanc, 1991.
• Le retour [Powrót], tłum. Robert Bourgeois, Montricher: Les Éditions Noir sur blanc, 1996.
• La Condition [Warunek], tłum. Maryla Laurent, Les Éditions Noir sur Blanc, 2009.
• Un homme dans l'ombre [Człowiek w cieniu], tłum. Véronique Patte, Paris: Les Éditions Noir sur blanc, 2017.

litewski:

• Sąlyga [Warunek], tłum. Kazys Uscila, Vilnius: Mintis, 2008.

niemiecki:

• Karussell [Stankiewicz], tłum. Kurt Kelm, Berlin: Volk und Welt, 1988.

rosyjski:

• Vozvrashchenie; Stankevich [Powrót; Stankiewicz], tłum. Sviatoslav Sviatski, Moskva: Raduga, 1990.

węgierski:

• Az ezredes [Stankiewicz], tłum. András Pályi, Pécs: Jelenkor Irodalmi és Művészeti Kiadò, 1993.

włoski:

• Una provincia sulla Vistola [Stankiewicz], tłum. Alberto Zoina, Palermo: Sellerio, 1988.