(ur. 1957) – z wykształcenia teatrolożka i historyczka literatury, poetka, ceniona reportażystka, pisarka specjalizująca się w niefikcjonalnych, noszących znamiona osobistego zaangażowanych biografiach (zwłaszcza kobiet).

Już pierwsza książka Tuszyńskiej (biografia aktorki Marii Wisnowskiej) wskazuje wyraźnie kierunek jej zainteresowań: kłopoty z pamięcią. Nie tylko na zatarcie pamięci Tuszyńska jest wyczulona, ale i na pamięć z przebiciami, przetarciami, białymi plamami, czy obarczoną ciężarem niesławy. W każdej formie działalności pisarskiej (w poezji, prozie niefikcjonalnej, opracowaniach wspomnień, publikacjach naukowych i monografiach) Tuszyńska poszerza stan wiedzy na temat czynników wpływających na tryby pamiętania i oceny ludzkich zachowań, marginalizowania znaczących dokonań, zawstydzania i pomniejszania. Całość pracy twórczej Tuszyńskiej polega przede wszystkim na ocalaniu świata przed powtórną zagładą – tym razem niepamięci: Zagłada, utrata, żałoba, niesława, niepamięć, postpamięć i afekty to klucze, motywy i główne tematy twórczości Tuszyńskiej. Tuszyńska patrzy na bohaterów, a przede wszystkim bohaterki z perspektywy możliwie pozbawionej uprzedzeń, za to bliskiej, uważnej i żywo zainteresowanej. Reportażystka i biografka stara się być wobec postaci, którym poświęca kolejne książki, możliwie sprawiedliwa. Oznacza to nie tyle tworzenie hagiografii, ile empatyczne portretowanie. Tuszyńska jest prekursorką nie tylko feministycznego „przepisywania historii”, ale i wskazywania istotnych związków między tak zwaną „małą historią”, prywatną, a historią „dużą”, powszechną. Jej dwie najbardziej osobiste książki prozatorskie, czyli Rodzinna historia lęku (2005) oraz Ćwiczenia z utraty (2007) są nie tylko historiami rodzinnymi i cennymi głosami postpamięci „drugiego pokolenia ocalałych”. Pierwsza to opowieść o domu rodzinnym Tuszyńskiej i drodze do wiedzy o losach rodziców: Bogdana Tuszyńskiego, historyka sportu i reportera oraz Haliny Przedborskiej, dziennikarki; druga zaś to świadectwo miłości i towarzyszenia tak w chorobie, jak i w odchodzeniu Henryka Dasko, męża pisarki. Obie książki są również historią XX wieku w Środkowej Europie ocienionej przez Zagładę. Tuszyńska pokazuje, jak wiele osiągnąć można właśnie dzięki przyjęciu prywatnej perspektywy i – jak wiele stracić, przyjmując tę ogólną, oderwaną od osobistego doświadczenia. Tuszyńska próbuje odzyskać pamięć o mocnych, ważnych postaciach kobiecych w polskiej kulturze, co widać również w książkach niekoniecznie poświęconych tylko kobietom (czego przykładem są Tyrmandowie. Romans amerykański, gdzie naświetliła nieobecną w powszechnej świadomości postać Mary Ellen Fox, z którą Leopold Tyrmand założył w Stanach Zjednoczonych rodzinę i spędził u jej boku resztę życia). Osobne książki poświęciła do tej pory (oprócz wymienionej już Wisnowskiej) Irenie Krzywickiej (Długie życie gorszycielki, 1999), Wierze Gran (Oskarżona Wiera Gran, 2010) i Józefinie Szelińskiej (Narzeczona Schulza: apokryf, 2015). Każdą z tych postaci można nazwać ikoną nowoczesnej kobiecości: twórczej, przełamującej obyczajowe tabu, niezależnej i płacącej wysoką cenę za wybór wolności w patriarchalnym społeczeństwie.

BIBLIOGRAFIA

• I znowu list, Oficyna poetów, Warszawa 1990 (zbiór wierszy).
• Wisnowska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1990.
• Rosjanie w Warszawie, Instytut Kultury, Paryż 1990.
• Irena Krzywicka. Wyznania gorszycielki (opracowanie: Agata Tuszyńska), Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1992.
• Zamieszkałam w ucieczce, Kresy, Lublin 1993 (zbiór wierszy).
• Kilka portretów z Polską w tle: reportaże izraelskie (słowo wstępne: Ryszard Kapuściński), Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1993.
• Singer: pejzaże pamięci, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1994.
• Hilary Koprowski. Wygrać każdy dzień (spisała: Agata Tuszyńska), Wydawnictwo Diana, Warszawa 1996.
• Adresat nieznany: notatnik poetycki 1993»97 (ze wstępem ks. Jana Twardowskiego) Wydawnictwo Dana, Warszawa 1998
• Długie życie gorszycielki. Losy i świat Ireny Krzywickiej, Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1999.
• Łęczyca, (zbiór wierszy) Wydawnictwo Diana, Warszawa 2001.
• Na cudzych brzegach: notatnik poetycki 1997–2000, Wydawnictwo Diana, Warszawa 2001.
• Gwiazdy i gwizdy. Z dziejów publiczności teatralnej 1765–1939, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002.
• Maria Wisnowska: „Jeśli mnie kochasz – zabij!”, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2003.
• Miejsce przy oknie, Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2004 (zbiór wierszy).
• Rodzinna historia lęku, Wydawnictwo Literackie, Krajów 2005.
• Ćwiczenia z utraty, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007.
• Oskarżona: Wiera Gran, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010.
• Tyrmandowie. Romans amerykański, Wydawnictwo MG, Warszawa 2012.
• Wiera. Dramat w sześciu obrazach, „Dialog” 2013, nr 11.
• Narzeczona Schulza: apokryf, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
• Jamnikarium, Wydawnictwo MG, Warszawa 2016.
• Bagaż osobisty. Po Marcu, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2018

TŁUMACZENIA

angielski:

• Lost Landscapes: In Search of Isaac Bashevis Singer and the Jews of Poland [Singer. Pejzaże pamięci], tłum. Madeline Levine. New York: William Morrow, 1998.
• Vera Gran The accused [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Charles Ruas (tłum. z jęz. francuskiego), New York: Knopf. Random House, Inc., 2013.
• Family History of Fear [Rodzinna Historia Lęku], tł. Charles Ruas. New York: Knopf. Random House, Inc., 2016.

czeski:

• Singer. Krajiny pameti [Singer. Pejzaże pamięci], tłum. Vlasta Dvorackova, H&H Vysehradska s.r.o., 2006.

francuski:

• Les disciples de Schulz [Uczniowie Schulza], tłum. M.Carlier, G.Erhard. Paris: Noir sur Blanc 2000.
• Singer. Paysages de la memoire [Singer. Pejzaże pamięci], tłum. Jean Yves Erhel. Paris: Noir sur Blanc 2002.
• Une histoire familiale de la peur [Rodzinna historia lęku], tłum. Jean-Yves Erhel. Paris: Éditions Grasset & Fasquelle 2006.
• Exercices de la perte [Ćwiczenia z utraty], tłum. Jean-Yves Erhel. Paris: Éditions Grasset & Fasquelle 2009.
• L'Accusée: Wiera Gran [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Isabelle Jannès-Kalinowski, Grasset & Fasquelle 2011.
• La fiancée de Bruno Schulz [Narzeczona Schulza] tł., Isabelle Jannès-Kalinowski, Grasset & Fasquelle 2015.

grecki:

• Oskarżona: Wiera Gran, tłum. Thomas Skassis (tłum. z jęz. francuskiego), Rachel Kapon 2011.

hiszpański:

• La cantante del gueto de Varsovia. Wiera Gran, la acusada [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Íñigo Sánchez Paños, Elena-Michelle Cano, Madryt: Alianza Literaria, 2011.

hebrajski:

• Vera Gran [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Arieh Uriel (tłum. z jęz. francuskiego), Kinneret, 2012.

koreański:

• Ćwiczenia z utraty, DD World, 2011.

macedoński:

• Obwinieta: Wjera Gran [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Milica Mirkulowska, Skopje: Antolog, 2015.
• Narzeczona Schulza, tłum. Milica Mirkulowska, Skopje: Antolog, 2016.

niderlandzki:

• Vera Gran. De zangeres van het getto van Waschau [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Liesbeth van Nes, Amsterdam: De Bezige Bij, 2011.

niemiecki:

• Die Sängerin aus dem Ghetto - Das Leben der Wiera Gran [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Xenia Osthelder (tłum. z jęz. francuskiego), Suhrkamp/Insel, 2013.

słoweński:

• Obtožena: Wiera Gran [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Tatjana Jamnik, Lubljana: Modrijan 2015.

ukraiński:

• Narzeczona Schulza, tłum. Wiera Meniok, Czerniowice: Wydawnictwo 21, 2018

włoski:

• L'accusata [Oskarżona: Wiera Gran], tłum. Margherita Botto, Giulio Einaudi, 2012.