Aktualności
Zmarł Tomasz Łubieński, wieloletni redaktor naczelny miesięcznika Nowe Książki
W wieku 85 lat zmarł Tomasz Łubieński, prozaik, poeta, dramaturg, eseista, tłumacz i wieloletni redaktor naczelny miesięcznika „Nowe Książki”.
Łubieński urodził się w 18 kwietnia 1938 roku w Warszawie, jako poeta debiutował w 1955 roku w piśmie „Dziś i jutro”. Studiował historię i polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów publikował w „Twórczości” (1958-1961) i „Współczesności” (1959 i w latach 1962-1965). W 1961 mieszkał przez rok we Francji. Po powrocie do Polski publikował na łamach miesięcznika „Polska” (do 1971). Od 1971 do 1981 pracował w tygodniku „Kultura”. Od 1978 publikował w czasopiśmie „Res Publica” (którego był współzałożycielem), wychodzącym najpierw w drugim obiegu wydawniczym, a od 1987 oficjalnie. W latach osiemdziesiątych publikował także w czasopismach emigracyjnych „Aneks” i „Zeszyty Literackie”. Od 1989 do 1992 był członkiem redakcji „Tygodnika Solidarność”. W sezonie 1995/1996 pełnił funkcję kierownika literackiego warszawskiego „Teatru Na Woli”. Od 1996 w zespole redakcyjnym miesięcznika „Teatr”. Od 1998 do 2019 roku był redaktorem naczelnym miesięcznika „Nowe Książki”. Od 2001 roku wraz z Kazimierą Szczuką i Witoldem Beresiem, a następnie z Kingą Dunin i Pawłem Duninem-Wąsowiczem prowadził w programie 1 TVP magazyn kulturalny „Dobre książki”.
W 1989 roku współzakładał Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, był Prezesem Oddziału Warszawskiego w latach 1989-1996. W 2006 roku został przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Pierwsza książka Łubieńskiego ukazała się w 1962 roku – był to zbiór opowiadań „Ćwiczenia”. Później opublikował m.in. tomy esejów historycznych i historycznoliterackich o Ludwiku Mierosławskim („Czerwonobiały”, 1983), Cyprianie Kamilu Norwidzie („Norwid wraca do Paryża”, 1989), Janie Karskim („Wojna według Karskiego”, 2019), biografię Adama Mickiewicza („M jak Mickiewicz”, 1999) i książkę o dramaturgii Moliera („Molier nasz współczesny”, 2014). Był ponadto autorem dwóch powieści, eseju „Wszystko w rodzinie” (2004), dramatów i słuchowisk oraz zbiorów publicystyki literackiej. Spośród sztuk teatralnych Łubieńskiego najbardziej znane są „Zegary” (1968) i „Koczowisko” (1974). Z kolei prawdopodobnie najgłośniejszą jego książką był tom esejów historycznych „Bić się czy nie bić” (1976, wydanie rozszerzone 1997), w którym rozważał uwarunkowania, celowość i konsekwencje polskich powstań narodowych.
„Głównym tematem twórczości Łubieńskiego (dramatów i esejów historycznych) są XIX-wieczne dzieje Polski, które ukazuje w ich wielorakim, zarówno politycznym, narodowym i społecznym, jak też kulturowym, etycznym i psychologicznym skomplikowaniu, niejednokrotnie w sposób polemiczny wobec tradycyjnych, zmitologizowanych ujęć, często także z aktualizującym podtekstem. Interesuje go zwłaszcza ludzki, jednostkowy wymiar przeszłości” – pisał o jego twórczości Grzegorz Wołowiec, kierownik Zespołu Literatura i Konteksty oraz Ośrodka Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem Instytutu Badań Literackich PAN.
„Tomasz Łubieński studiował historię na uniwersytecie, ale poświęcił się działalności literackiej. Czuł jednak historię lepiej niż niejeden tak zwany historyk zawodowy. Rozmawialiśmy o niej długo, a on zawsze potrafił przytoczyć argument polemiczny. Nigdy jednak nie zamykał autorytarnie dyskusji, gdyż wiedział, że interpretując historię, nie da się powiedzieć ostatniego słowa” – wspomina go Andrzej Skalimowski, redaktor działu historii w „Nowych Książkach”. Z kolei Anna Stypułkowska, pełniąca w „Nowych Książkach” funkcję sekretarza redakcji, pamięta Tomasza Łubieńskiego jako człowieka w ruchu, który lubił się przemieszczać, oglądać świat i ludzi, ale nie pędził przed siebie, był człowiekiem refleksji.
„Przejąłem po nim prowadzenie miesięcznika w roku 2019. Zostawił czasopismo uformowane, znające swoje miejsce w pejzażu polskich periodyków poświęconych kulturze, tworzone przez zwarty, kompetentny zespół. Staram się kontynuować jego pracę” – mówi Grzegorz Filip, redaktor naczelny „Nowych Książek”.
Ostatnia książka Łubieńskiego, zatytułowana „Osiemdziesiąt plus minus” ukazała się w lutym 2023 roku. Była to autobiograficzna opowieść autora, która mogła być odczytywana także jako pochwała życia i nieco przewrotna pochwała starości. Z kolei na początek kwietnia Państwowy Instytut Wydawniczy zapowiedział premierę najnowszego – i jak się okazuje ostatniego – tomu wierszy Łubieńskiego pt. „Ulica Mazowiecka”.