Instytut Książki

Witold Bagieński za książkę Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945-1961 oraz Andrzej Chwalba za książkę Wielka wojna Polaków. 1914-1918 znaleźli się wśród laureatów konkursu „Książka Historyczna Roku” na najlepsze publikacje poświęcone dziejom Polski w XX wieku. Wyniki ogłoszono dziś podczas uroczystej gali w siedzibie TVP w Warszawie.

„Książka Witolda Bagieńskiego jest nowatorska, wprowadza do wiedzy historycznej ogromną liczbę informacji” - powiedział dziennikarzom przewodniczący jury, historyk i politolog prof. Antoni Dudek. W publikacji autor - historyk na co dzień pracujący w Archiwum IPN - przedstawił pierwsze 15 lat dziejów wywiadu cywilnego Polski Ludowej: ewolucję jego struktury organizacyjnej, cele i obszary działania, metody pracy, a także funkcjonariuszy i ich agentów.

„To praca o rzeczywiście bardzo tajemniczej strukturze, jakim był komunistyczny wywiad, podległy najpierw Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, później MSW (...). Bagieński potwierdził, że wywiad między innymi zajmował się głównie szpiegowaniem emigracji politycznej w Londynie i w Paryżu, mniej zaś zajmował się przeciwnikami militarnymi, bo w tej dziedzinie miał ograniczone możliwości” - dodał prof. Dudek.

W obszernym dwutomowym dziele Bagieńskiego czytamy, że wywiad cywilny stanowił integralną część organów bezpieczeństwa Polski Ludowej i miał ściśle wytyczone pole działania. „Głównym zadaniem jednostek UB i SB działających w kraju było kontrolowanie społeczeństwa i zwalczanie wroga wewnętrznego, czyli przeciwników władz komunistycznych. Rola wywiadu polegała na walce z wrogami zewnętrznymi i obserwowaniu sytuacji w środowiskach, które mogły podejmować próby wspierania krajowych przeciwników systemu” - napisał Bagieński.

W kategorii najlepszej popularnonaukowej publikacji poświęconej dziejom Polski w XX w. zwyciężył prof. Andrzej Chwalba za książkę Wielka wojna Polaków. 1914-1918.

„To książka o zaskakujących losach Polaków w latach 1914-1918; to książka, która opowiada o tym, jak naród pozbawiony większych nadziei na początku roku 1914 w czasie wojny odzyskiwał i pamięć o swojej wielkiej przeszłości i odzyskiwał nadzieję, aczkolwiek Polska w czasie wojny została sponiewierana. W naszej pamięci tej Polski sponiewieranej nie ma, jest tylko ta Polska radosna, szczęśliwa tak jak autor niniejszych słów” - powiedział prof. Chwalba, dziękując za nagrodę.

Wielką wojnę Polaków. 1914-1918 opublikowało Wydawnictwo Naukowe PWN, które podkreśla, że prof. Andrzej Chwalba - historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego – „prezentuje losy milionów mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej od dnia wybuchu I wojny światowej do 11 listopada 1918 roku, daty symbolicznej, gdy na froncie zachodnim doszło do zawieszenia broni i zakończenia wojny, a w Polsce do przekazania władzy wojskowej przez Radę Regencyjną Józefowi Piłsudskiemu”.

„Opowiada o losach trzech zaborów i trzech obszarów okupowanych, praktykach okupantów, które później zostały powtórzone w większej skali i w brutalniejszej formie podczas II wojny światowej, o aktywności najwybitniejszych polskich polityków i wojskowych, wysiłku politycznym i militarnym, który doprowadził do »polskiego listopada« 1918 roku i odzyskania niepodległości, a także o umęczonych przez wojnę bezimiennych świadkach i uczestnikach historii” – dodaje wydawca.

Książka prof. Chwalby koncentruje się jednak nie tylko na dziejach militarnych i politycznych, ale opisuje również życie codzienne: problemy z aprowizacją, higieną, demoralizacją, zawsze towarzyszącą okresom wojennym.

Podczas gali ogłoszono także wyniki plebiscytu na najlepsze książki historyczne, w którym udział wzięło kilka tysięcy internautów.

W kategorii książki naukowej zwyciężyła praca autorstwa Mariusza Bechty i Wojciecha Muszyńskiego Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944-1956. W kategorii książki popularnonaukowej czytelnicy wybrali książkę autorstwa Wojciecha Koenigsberga AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej opublikowanej przez Znak.

Po raz drugi przyznane zostały również nagrody w dwóch nowych kategoriach. Za „Najlepsze wydawnictwo źródłowe poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku” jury uznało książkę Mariusza Korzeniowskiego, Krzysztofa Latawca i Dariusza Tarasiuka Uchodźstwo Polskie w Rosji w latach I wojny światowej w świetle dokumentów. W kategorii „Najlepsze wspomnienia dotyczące historii Polski i Polaków w XX wieku” jury wyróżniło książkę w opracowaniu Jerzego Łazora Moje wspomnienia. Stanisław Wojciechowski t. 1-2, którą wydało Muzeum Historii Polski.

Dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podkreślił podczas gali, że wydawanie wspomnień, w tym twórców II Rzeczypospolitej, jest bardzo dobrym sposobem na dotarcie do czytelników. „By słowami i myślami Ojców Założycieli naszej niepodległości przypomnieć tę historię. Jestem przekonany, że to jest najlepszy sposób na to, żeby wejść w ten klimat pierwszych lat budowania II Rzeczypospolitej i dochodzenia do niej jeszcze przed 1918 rokiem” - powiedział Kostro.

Ponadto jury przyznało wyróżnienia książkom: Akcja specjalna Wisła Jana Pisulińskiego, "Bilety do Sklepu. Handel reglamentowany w PRL" Andrzeja Zawistowskiego, "Ribbentrop-Beck. Czy pakt Polska-Niemcy był możliwy Piotra Gursztyna oraz To nie jest miejsce do życia. Stalinowskie wysiedlenia znad Bugu i Bieszczadów Krzysztofa Potaczały.

Konkurs „Książka Historyczna Roku”, którego inicjatorem był Janusz Kurtyka (prezes IPN w latach 2005-10), ma za zadanie popularyzować dzieje Polski XX w. i zachęcać do czytania książek historycznych. W tym roku na konkurs zgłoszono 89 publikacji, które - zgodnie z jego regulaminem - wydano po raz pierwszy i w języku polskim między 1 stycznia 2017 r. a 31 maja 2018 r. Łączna wartość nagród wyniosła 80 tys. złotych.

Organizatorami konkursu są IPN, Narodowe Centrum Kultury, Polskie Radio i Telewizja Polska. Patronat nad wydarzeniem objął prezydent Andrzej Duda.

Patron konkursu, Oskar Halecki (1891-1973) był historykiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1939 r. przebywał na emigracji. Był dyrektorem i prezesem Polskiego Instytutu naukowego w Nowym Jorku. Wykładał na uniwersytetach amerykańskich. Zajmował się dziejami średniowiecznymi Polski oraz historią Europy Środkowo-Wschodniej. Do 1989 r. jego książki nie były wydawane w Polsce.

[źródło: PAP]