Instytut Książki

Rekordowo dużo – bo aż 537 książek – zgłoszono w tym roku do Nagrody Literackiej Gdynia. Jeszcze nigdy w 15-letniej historii Nagrody tyle tytułów nie ubiegało się  o Literackie Kostki. Spośród nadesłanych zgłoszeń Kapituła wybrała 20 książek, po pięć w każdej z czterech kategorii: eseistyka, poezja, proza, przekład na język polski. Ze względu na pandemię koronawirusa SARS-CoV-2 nominacje zostały ogłoszone w mediach społecznościowych oraz na stronie Nagrody.

Kapitule Nagrody Literackiej Gdynia przewodniczy prof. Agata Bielik-Robson. Do konkursu zgłoszono rekordowo 537 tytułów, wydanych w 2019 roku, wpisujących się w poszczególne kategorie: eseistyka - 103, poezja – 193, proza - 134, przekład - 107.

„Jury docierało się w nowym składzie już drugi rok. W naszych dyskusjach, które od marca przeniosły się na forum mailowe, było w tym roku wyjątkowo wiele ognia - rzecz jasna „przyjaznego”. Jurek Jarniewicz, który wszystkie nasze maile ściągnął w jeden dokument, twierdzi, że uzbierało się tego ponad pięćdziesiąt stron - komentuje przewodnicząca Kapituły prof. Agata Bielik-Robson. - Z tej nadzwyczaj żywej, choć medialnie zapośredniczonej, debaty wyłoniły się nasze piątki.

W kategorii esej nominowaliśmy pięcioro autorów, znakomicie piszących, choć są to eseje z pogranicza literatury. Tym razem jakoś niespecjalnie przypadła nam do gustu zeszłoroczna krytyka i teoria literacka, za to bardzo spodobały się eseje quasi-reportażowe: „Donikąd” Michała Milczarka (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019) – książka, która jest tyleż o podróży zewnętrznej, ileż podróżą wewnętrzną, przemierzającą fantazmat Rosji w duszy Polaka, oraz „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota” Pawła Piotra Reszki (Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019), rzecz pokazująca, że wszystkiego można się dowiedzieć, nawet tego, co najbardziej skryte i podłe, jeśli zada się właściwe pytanie. Bardzo dobrze oceniliśmy też sążnisty esej akademicki o kinie, opowiadający żywym i nieżargonowym językiem o narodzinach polskiego przemysłu filmowego: „Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce” Pawła Sitkiewicza (słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2019) oraz także mieszczącą się w ramach teorii kultury książkę Agaty Sikory „Wolność, równość, przemoc. Czego nie chcemy sobie powiedzieć” (Karakter, Kraków 2019), która jasno i prosto wszystko to nam właśnie wykłada. Last, but not least – nominowaliśmy „Patyki, badyle” Urszuli Zajączkowskiej (Marginesy, Warszawa 2019), jedyny w swoim rodzaju esej, który użycza mowy naszym niemym zielonym towarzyszom: drzewom, kwiatom, krzewom, źdźbłom trawy…

Kategoria poezja, tradycyjnie, nadal ma się dobrze. Tu w piątce znaleźli się: Tomasz Bąk, nasz rodzimy Ginsberg ery późnego kapitalizmu, z wizyjnym „Bailoutem” (Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019); Konrad Góra z „Kalendarzem Majów” (Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2019), świetnie ilustrującym tezę, że wszystko jest polityką, a zarazem wszystko jest poezją; Monika Lubińska z tomem „nareszcie możemy się zjadać” (Dom Literatury w Łodzi, Łódź 2019), docenionym przez nas za niebanalną wrażliwość ekologiczną; Marcin Mokry z eksperymentalnym „Świergotem” (Fundacja na rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2019), w którym poezja rozkwita w momentach skrajnej redukcji i zanikania języka na rzecz nieludzkiego, wszystko zalewającego szumu (jak z Levinasa, ale też Celana); a wreszcie Joanna Oparek z tomem „mocne skóry białe płótna” (Instytut Mikołowski, Mikołów 2019), mówiąca mocnym kobiecym głosem o erotyce, pijaństwach i erze polskiej transformacji.

W kategorii proza mamy też kilka bardzo mocnych pozycji: zachwycające stylistycznie „Cieśniny” Wojciecha Nowickiego (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019), dzięki którym autor zasłużył sobie u nas na miano „polskiego Sebalda”; oniryczny, migotliwy i pełen poetyckiego uroku „Zdrój” Barbary Klickiej (Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2019); świetny debiut Doroty Kotas pt. „Pustostany” (Niebieska Studnia, Warszawa 2019); opowiadania Katarzyny Michalczak, pisarki obdarzonej znakomitym uchem społecznym, pt. „Klub snów” (Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2019) oraz „Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” Radka Raka (Powergraph, Warszawa 2019), która porwała nas swoim brawurowym szwunkiem językowym.

W tym roku jednak najmocniej chyba wypadła kategoria przekład na język polski, w której króluje poezja autorów dotąd w Polsce mało znanych i czytanych: fantastyczne tłumaczenie Charlesa Reznikoffa, twórcy „Złotego Jeruzalem”, w mistrzowskim wykonaniu Piotra Sommera („Co robisz na naszej ulicy”, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019); kongenialny przekład Giuseppe Ungarettiego, włoskiego katastrofisty, pióra Grzegorza Franczaka („Radość katastrof”, Wydawnictwo Lokator, Kraków 2019) oraz świetna „Księga pocałunków” Jaroslava Seiferta w interpretacji Leszka Engelkinga (Officyna, Łódź 2019). Mamy tu także dwie wspaniałe prozy: nowy przekład „W cieniu rozkwitających dziewcząt” Marcela Prousta, zrobiony pięknie i pieczołowicie przez Wawrzyńca Brzozowskiego (Officyna, Łódź 2019) i kapitalną powieść quasi-autobiograficzną o przewrotnym tytule „Wyznanie maski”, napisaną przez Yukio Mishimę, a z japońskiego znakomicie spolszczoną przez Beatę Kubiak Ho-Chi (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2019)” - mówi Bielik-Robson.

Tegorocznych laureatów Nagrody poznamy 28 sierpnia. Uroczysta gala będzie miała miejsce w niezwykłej przestrzeni Muzeum Emigracji w Gdyni. Galę Nagrody poprzedzi kolejna edycja festiwalu Miasto Słowa, którego wydarzenia zaplanowano od 24 do 30 sierpnia 2020.

„W tym roku przyznajemy Nagrodę Literacką Gdynia po raz piętnasty. Te półtorej dekady to ciężka praca jurorów, ale też wspaniałe wspomnienia lekturowe nas wszystkich. Spłynęła rekordowa liczba zgłoszeń, co świadczy o niesłabnącym zainteresowaniu Nagrodą wydawców, ale też o tym, że dużo się pisze i, mam nadzieję, coraz więcej czyta. Cieszy mnie niezmiennie, że wśród nominowanych znajduje się miejsce dla debiutantów, bo to dobrze wróży na przyszłość – mówi Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni. - Piętnastolecie to dobry moment na podsumowania i namysł nad przyszłością. Na tym skupimy się na Festiwalu Miasto Słowa w Gdyni, na który już teraz Państwa zapraszam. Tym naszym rocznicowym refleksjom towarzyszyć będzie nie tylko dwadzieścia nominowanych w tym roku tytułów, ale też książka specjalnie przygotowana na tegoroczną edycję: „Prognoza niepogody – literatura polska w XXI wieku”, to pierwsza próba podsumowania tego, co wydarzyło się w literaturze polskiej ostatnich lat, a czemu towarzyszyła Nagroda Literacka Gdynia” - dodaje prezydent.

NOMINACJE DO NAGRODY LITERACKIEJ GDYNIA 2020:

ESEJ:

• Michał Milczarek, Donikąd. Podróże na skraj Rosji, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019
• Paweł Piotr Reszka, Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019
• Agata Sikora, Wolność, równość, przemoc. Czego nie chcemy sobie powiedzieć, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2019
• Paweł Sitkiewicz, Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce, Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2019
• Urszula Zajączkowska, Patyki, badyle, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019

POEZJA:

• Tomasz Bąk, Bailout, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019
• Konrad Góra, Kalendarz majów, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2019
• Monika Lubińska, Nareszcie możemy się zjadać, Dom Literatury w Łodzi, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi, Łódź 2019
• Marcin Mokry, Świergot, Fundacja na Rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2019
• Joanna Oparek, Mocne skóry, białe płótna, Instytut Mikołowski, Mikołów 2019

PROZA:

• Barbara Klicka, Zdrój, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2019
• Dorota Kotas, Pustostany, Wydawnictwo Niebieska Studnia, Warszawa 2019
• Katarzyna Michalczak, Klub snów, Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2019
• Wojciech Nowicki, Cieśniny, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019
• Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli, Wydawnictwo Powergraph, Warszawa 2019

PRZEKŁAD:

• Wawrzyniec Brzozowski, autor oryginału Marcel Proust, W poszukiwaniu utraconego czasu. W cieniu rozkwitających dziewcząt, Wydawnictwo Officyna, Łódź 2019
• Leszek Engelking, autor oryginału Jaroslav Seifert, Księga pocałunków, Wydawnictwo Officyna, Łódź 2019
• Grzegorz Franczak, autor oryginału Giuseppe Ungaretti, Radość katastrof, Wydawnictwo Lokator, Kraków 2019
• Beata Kubiak Ho-Chi, autor oryginału Yukio Mishima, Wyznanie maski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2019
• Piotr Sommer, autor oryginału Charles Reznikoff, Co robisz na naszej ulicy, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019