Instytut Książki

Ta nieoczekiwana sytuacja dotknęła bardzo mocno nas wszystkich, ale w tych trudnych dniach to kultura dawała nam nadzieję i ulgę – mówił minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński podczas 30. spotkania ministrów kultury państw Grupy Wyszehradzkiej. Podkreślił, że to między innymi artyści pomogli nam emocjonalnie poradzić sobie z kwarantanną, za co jesteśmy im bardzo wdzięczni. Pandemia gwałtownie przerwała możliwość występów na żywo, więc artyści natychmiast przenieśli swoje działania do Internetu. To samo zrobiły muzea, teatry, filharmonie, opery i wiele innych instytucji. Dlatego nasze działania pomocowe koncentrowały się w pierwszym rzędzie na przyznawaniu programów umożliwiających rozwój działalności kulturalnej przez Internet.

Prof. Gliński podkreślił, że doświadczenia związane z walką z COVID-19 i jego wpływem na kulturę w ramach Grupy Wyszehradzkiej zapewne różnią się między sobą. Dlatego tak ważna jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk w tym obszarze. „Do tej pory egzamin, przed którym zostaliśmy postawieni my oraz nasi twórcy, został zdany. Nie zapominajmy jednak, że konieczna jest dalsza praca nad mechanizmami wsparcia w przypadku kolejnej fali zakażeń, do której mam nadzieję nie dojdzie” – mówił.   

Polski minister kultury mówił również, że mieszkańcy naszego kraju na blisko 2 miesiące nie mieli możliwości czynnego uczestnictwa w kulturze, a artyści nie mogli wykonywać swoich zadań, które są podstawowym źródłem ich dochodu. Oznacza to, że skutkami pandemii zostało dotkniętych ponad 300 tysięcy osób zatrudnionych w sferze kultury, pozbawione dochodów własnych zostały również instytucje kultury. Straty są wciąż liczone, a kolejne działania pomocowe - wciąż przygotowywane i konsekwentnie wprowadzane.

Zakres pomocy dla sektora kultury w Polsce przedstawił wiceminister kultury Paweł Lewandowski. Zwrócił uwagę, że całkowita wartość tej pomocy szacowana jest na ponad 4 mld zł i obejmuje m.in. :

• wielowymiarowe wsparcie w ramach Tarczy Antykryzysowej dla przedsiębiorstw zajmujących się kulturą oraz organizacji pozarządowych poprzez różnego rodzaju ulgi podatkowe, zwolnienia z opłat, ubezpieczeń oraz system niskooprocentowanych pożyczek;
• wsparcie Tarczy Antykryzysowej dla osób zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne i osób prowadzących własną działalność gospodarczą;
• możliwość ubiegania się w ramach Tarczy Antykryzysowej instytucji kultury oraz zarządców Pomników Historii i opiekunów miejsc światowego dziedzictwa o dopłaty do utrzymania miejsc pracy;
• program dotacyjny „Kultura w sieci” z budżetem w wysokości 80 mln zł, w ramach którego przyznano wsparcie łącznie na 3405 projektów – 1182 instytucjonalne i 2223 stypendialne dla twórców;
• programy grantowe, których budżet został podniesiony o 55 mln zł, a zasady uległy uelastycznieniu;
• zapomogi socjalne dla twórców i artystów w trudnej sytuacji życiowej - łączna wysokość środków na zapomogi był już trzykrotnie zwiększana i wynosi już ok. 12 mln zł;
• program gwarancji kredytowych dla sektora kreatywnego na kwotę 500 mln zł; 
• program rekompensat strat dla instytucji z powodu COVID-19 z planowanym budżetem 50 mln zł.  

Ogółem, w ramach zaproponowanej przez rząd Tarczy Antykryzysowej, w ciągu 100 dni, które minęły od ogłoszenia stanu epidemii, do polskich firm trafiło już 100 mld zł na ratowanie 5 mln miejsc pracy. 

Wiceminister Lewandowski podkreślał, że przeniesienie  części działań w obszarze kultury do Internetu spotkało się z dużym uznaniem i zainteresowaniem odbiorców, m.in. Muzeum Narodowe w Warszawie w kwietniu odnotowało 4 razy większe zainteresowanie zdigitalizowaną kolekcją niż w lutym. Muzeum zorganizowało 850 lekcji muzealnych on-line dla ponad 9 tysięcy uczniów z 45 miast. Z kolei portal Ninateka, oferujący filmy, spektakle, koncerty on-line, odwiedziło prawie półtora miliona widzów, generując ponad 7 milionów odsłon. To dziesięciokrotny wzrost w porównaniu z ubiegłym rokiem.

„Czas epidemii pokazał, że wzrost nakładów w ostatnich latach na działania służące digitalizacji zbiorów i ich umieszczania w domenie publicznej przyniosły efekty. Wiele instytucji było bardzo dobrze przygotowanych do komunikacji z odbiorcą przez nowe media, inne się tego w błyskawicznym tempie nauczyły. Na to powinniśmy postawić w najbliższym czasie, oferując zarówno wsparcie projektów on-line, jak i kształcąc kompetencje w tym zakresie” – mówił Lewandowski.

Zwracał uwagę, że jednocześnie nie można zapominać o „żywym” kontakcie ze sztuką. Wraz ze stopniowym odmrażaniem kin, teatrów, muzeów zachodzi konieczność odbudowania zaufania społeczeństwa do takich spotkań. „Musimy zadbać, by były one maksymalnie bezpieczne. To poważne wyzwanie” - mówił. 

Ponadto Polska wprowadziła na agendę spotkania ministrów postulat wprowadzenia zerowej stawki VAT na książki drukowane i zwróciła się ministrów państw Grupy Wyszehradzkiej o wsparcie polskich starań w organach unijnych tak, by wprowadzenie VAT 0 na książki stało się możliwe.

Grupa Wyszehradzka jest nieformalną regionalną formą współpracy czterech państw Europy Środkowej: Polski, Czech, Słowacji i Węgier, które łączy nie tylko sąsiedztwo i podobne uwarunkowania geopolityczne, ale przede wszystkim - wspólna historia, tradycja, kultura oraz wartości. Współpraca w ramach V4 koncentruje się przede wszystkim na wzmacnianiu stabilności
w Europie Środkowej, wymianie informacji, promocji wspólnoty kulturowej, a także kooperacji
w zakresie kultury, nauki, edukacji oraz wymiany młodzieży.

1 lipca 2020 r. Polska obejmie roczną prezydencję w Grupie Wyszehradzkiej.