Aktualności

07.10.2015

Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2016-2020

Zakup nowości do bibliotek, modernizacja lub budowa placówek bibliotecznych oraz wspieranie rozwoju czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży – to główne założenia przyjętego przez rząd Programu Wieloletniego „Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa”. Celem przygotowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej Programu jest podniesienie drastycznie niskiego poziomu czytelnictwa w Polsce.

Program jest realizacją postanowień „Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego”, która zakładała wsparcie czytelnictwa jako jednego z najważniejszych elementów kapitału kulturowego. To także wypełnienie postanowień listu intencyjnego podpisanego w styczniu br. przez ministrów kultury oraz edukacji w sprawie współpracy z zakresie promowania czytelnictwa.

Tylko 11 proc. dorosłych czyta książki

Program jest odpowiedzią na niski poziom czytelnictwa w kraju i sposobem zapobiegania tej negatywnej tendencji poprzez stwarzanie warunków dla jego wzrostu. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w 2014 r. przez Bibliotekę Narodową odsetek ludzi dorosłych (powyżej 15 roku życia) czytających w Polsce książki jest drastycznie niski, plasuje się na poziomie 11 proc. Jest to wynik taki sam jak dwa lata wcześniej. Badania pokazują również, iż odsetek czytelników maleje wraz z wiekiem, co wyraźnie wskazuje na tendencję, iż pomimo zdobywania kolejnych doświadczeń życiowych Polacy nie rozwijają w sobie nawyku czytania.

Lepsze biblioteki, więcej książek

Projekt Programu skupia się na podniesieniu standardów infrastrukturalnych i zaktywizowaniu bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych, które są ważnym źródłem książek dla czytelników, a ich działalność ma bezpośredni wpływ na poziom czytelnictwa. Jego realizacja pozwoli maksymalnie ułatwić potencjalnym czytelnikom dostęp do książek – dzięki wzbogacaniu i urozmaicaniu księgozbiorów bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych. Kolejnym celem programu jest stworzenie sieci zmodernizowanych i nowoczesnych (a przez to odpowiadających na potrzeby współczesnych użytkowników) bibliotek publicznych w gminach wiejskich, wiejsko-miejskich i miejskich do 50 tys. mieszkańców.

Trzy priorytety

Program został podzielony na trzy Priorytety, które będą funkcjonować w latach 2016-2020.

Priorytet I. „Zakup nowości do bibliotek”, którego operatorem jest Biblioteka Narodowa w Warszawie ma na celu zwiększenie oferty bibliotek publicznych o nowe książki i multimedia przez stałe doposażanie bibliotek, a także przez aktualizowanie ich zasobów.

Priorytet ten uwzględnia zakres dotychczas istniejącego programu Biblioteki Narodowej „Zakupów nowości...”, a dodatkowym elementem jest wspieranie współpracy pomiędzy biblioteką publiczną a szkolną, która umożliwi szersze czerpanie korzyści z Priorytetu dzieciom i młodzieży w wieku szkolnym.

Priorytet II. „Infrastruktura Bibliotek”, którego operatorem jest Instytut Książki w Krakowie, ma na celu wzmocnienie potencjału i roli gminnych bibliotek przez finansowe wsparcie modernizacji, budowy lub przebudowy placówek bibliotecznych, jako miejsc kreowania kapitału społecznego i kulturowego, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach.

Priorytet przewidziany na lata 2016-2020, stanowić będzie kontynuację rozwiązań realizowanych poprzez Program Wieloletni Kultura+ Priorytet Biblioteka+ Infrastruktura Bibliotek, który zostanie zakończony w 2015 r. W efekcie ma podnieść jakość i standardy działania bibliotek, poprawić warunki lokalowe oraz wyposażenie bibliotek publicznych oraz przekształcić je w nowoczesne centra dostępu do wiedzy, kultury oraz ośrodki życia społecznego.

Priorytet III „Rozwijanie zainteresowań uczniów przez promowanie i wspieranie rozwoju czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży, w tym zakup nowości wydawniczych ” ma na celu upowszechnianie edukacji czytelniczej i medialnej oraz wzrost  czytelnictwa wśród  uczniów. 

Operatorem Priorytetu na szczeblu wojewódzkim jest wojewoda.

W efekcie działań przewidzianych w Priorytecie III podniesiony zostanie standard usług i jakość pracy bibliotek szkolnych i pedagogicznych oraz rozbudowany zostanie księgozbiór bibliotek.

Finansowanie

Źródłem finansowania Programu Wieloletniego „Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa” są środki z budżetu państwa oraz jednostek samorządów terytorialnych, na terenie których znajdują się biblioteki objęte Programem.

Z budżetu państwa koszt realizacji Priorytetu I wyniesie 135 mln zł, a Priorytetów II i III – po 150 mln zł.

Działania MKiDN na rzecz wzrostu czytelnictwa

Dążenie do stałego wzrostu czytelnictwa w Polsce to strategiczny cel ogłoszonego przez MKiDN Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2014-2020. Program obejmuje promocję oraz upowszechnianie czytelnictwa i książki wśród nieczytających, wspieranie wydawania wartościowej literatury i czasopism kulturalnych, szkolenie księgarzy oraz regulacje prawne dotyczące rynku książki. W ramach programu odbywa się również modernizacja budynków bibliotek, unowocześnianie ich serwisu, zakup nowości oraz szkolenia bibliotekarzy.

Wsparciu rozwoju czytelnictwa poświęcone są również Programy Ministra: Promocja literatury i czytelnictwa (w latach 2008-2015 przekazano na ten cel 144, 7 mln zł) oraz Udostępnianie piśmiennictwa 2014 (nowy program, w ramach którego zatwierdzono listę 131 dzieł, które po wykupieniu praw znajdą się w wolnym dostępie na stronie BN POLONA).

W zakresie czytelnictwa resort kultury aktywnie współpracuje z Ministerstwem Edukacji Narodowej. Ogłoszony przez MEN rządowy program „Książki naszych marzeń” będzie komplementarny wobec programu MKiDN „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek”. Od 2016 r. w ramach NPRCz MEN będzie realizować Priorytet III: „Zakup nowości wydawniczych oraz modernizacja infrastruktury bibliotek szkolnych i pedagogicznych”. Jego głównym celem jest upowszechnianie edukacji czytelniczej i medialnej oraz wzrost czytelnictwa wśród uczniów. Program ma wspierać biblioteki szkolne w zakresie zakupu nowości wydawniczych i lektur rozwijających kompetencje i zainteresowania dzieci i młodzieży. Planowany budżet na rok 2015 to 15 mln zł.

Od 2008 r. MKiDN wspiera akcję „Cała Polska czyta dzieciom”, której podstawowym celem jest uświadamianie roli czytania w rozwoju emocjonalnym dziecka, jako najlepszej inwestycji w jego przyszłość.

Zmiana wizerunku bibliotek

W ostatnich latach doszło do zasadniczej zmiany wizerunku bibliotek – to nie tylko wypożyczalnie książek, ale - coraz częściej – lokalne centra edukacyjne i kulturalne. Aż 245 bibliotek gminnych zbudowano lub zmodernizowano w ramach Programu Wieloletniego KULTURA+, Priorytet „Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek” 2011-2015. Na jego realizację rząd przeznaczył 150 mln zł.

W latach 2009-2010 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego uruchomił program małych grantów pod nazwą „Infrastruktura bibliotek”. Jego zadaniem było podniesienie standardu bibliotek publicznych (w tym standardów estetycznych) poprzez ich modernizację architektoniczną i zakup wyposażenia. Operatorem programu był Instytut Książki. Budżet programu w latach 2009-2010 wyniósł 7,5 mln zł, wyremontowano lub wyposażono za to 465 placówek.

Biblioteki otrzymują także od MKiDN wsparcie na zakup nowości. W latach 2008-2015 dotacja na ten cel wyniosła 151 mln zł. Dzięki temu, na bibliotecznych półkach pojawiło się 6,1 mln książek.