Instytut Książki

Instytut Książki, Instytut Kultury Polskiej w Londynie oraz Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku mają przyjemność ogłosić, że nagrodę Found in Translation 2025 otrzymuje Mira Rosenthal za przekład zbioru wierszy Tomasza Różyckiego To the Letter („Litery”), wydany w ubiegłym roku przez Archipelago Books.

Ostatnie lata przyniosły niezwykły urodzaj wybitnych polskich książek, dostępnych w języku angielskim. Na długiej liście zgłoszonych pozycji znalazły się polska klasyka i utwory współczesne, poezja i proza, przekłady na najwyższym literackim poziomie, spośród których trudno było wybrać najlepszy.

Grzegorz Jankowicz, dyrektor Instytutu Książki, tak komentuje przekład Miry Rosenthal:

„Niezwykle trudno przełożyć wiersze Różyckiego, gdyż wszystkie jego językowe zabiegi są zarazem subtelne i wyraziste, sugestywne dzięki swej nienachalności. Mira Rosenthal znalazła na to znakomity sposób. Jej strategię translatorską określiłbym za pomocą następującej metafory: konsekwentnie rozwijana horyzontalność. Czytając jej przekłady, miałem wrażenie, że ktoś telefonem robi panoramiczne zdjęcie, co oznacza, że przesuwając dłoń w określoną stronę, musi utrzymać ją w pewnym przedziale: odtąd-dotąd. Podam przykład. Wiersz Pokój zaczyna się tak oto: »Halo? Jeśli mnie słyszysz, daj znak, daj głos, wbij ton. / Po prostu chciałem wiedzieć, czy to ma jakiś sens«. W tłumaczeniu Miry Rosenthal: »Hello? If you can hear me, give a sign, a call, enclose a tone. I want to know if there's a meaning«. Różycki podrzuca trzy formuły: kolokwialną »daj znak«, w której pobrzmiewa również frazeologizm »dać się we znaki«, bezczelną (przecież »daj głos« to komenda) i metaforyczną »wbij ton«. Jeśli w kontekście rozmowy czy połączenia można coś wbić, to raczej numer telefonu niż ton, ale ton głosu jest w tym wierszu najważniejszy, dlatego ma być wbity, osadzony na czymś, może nawet osadzony na wszystkim. Mira Rosenthal proponuje czasownik »enclose«, który wskazuje właśnie na ruch horyzontalny, w tym jednak wypadku negatywnie, bo chodzi o ujęcie, odgrodzenie, otoczenie czegoś, jakby ów ton głosu, a może nawet cały wiersz miał zostać dodatkowo wydzielony z szumu komunikacyjnego, w którym na co dzień żyjemy, otoczony, by go ochronić, ale także po to, byśmy mogli się w jego obrębie skryć, sprawdzając, czy to, co myślimy, robimy i czujemy ma sens. W tłumaczeniu odnaleziony zostaje nowy inspirujący trop. Rzadko się zdarza, by wyrażenie »found in translation« było tak adekwatne”.

„Zawsze patrzy się z ekscytacją, jak tłumacz wnika z czasem w dzieło poety. Mira Rosenthal jest doświadczoną tłumaczką twórczości Tomasza Różyckiego, dzięki wiernemu i pięknemu przekładowi To the Letter udało jej się osiągnąć godny pozazdroszczenia cel, umożliwiła bowiem czytelniczkom i czytelnikom poznanie głosu poety, a przy tym stworzyła dzieło, które zyskało niezależny głos w języku angielskim” – mówi o nagrodzonym zbiorze Anna Zaranko, laureatka nagrody Found in Translation Award 2023 i jedna z jurorek edycji FiTA 2025.

Alissa Valles, zeszłoroczna laureatka Found in Translation Award za przekład wyboru wierszy Zuzanny Ginczanki Firebird i jurorka FiTA 2025, dodaje: „W swym nadzwyczajnym tłumaczeniu Mira Rosenthal wchodzi w bogaty świat wierszy Tomasza Różyckiego i mierzy się z  niemałymi formalnymi wyzwaniami z głębokim oddaniem, inteligencją i wdziękiem. Poeta ma wielkie szczęście, że trafił na taką tłumaczkę, a czytelnicy anglojęzyczni z kolei mają wielkie szczęście, że zyskali dostęp do współczesnego projektu poetyckiego takiej rangi i piękna”.

Kurator literatury w Instytucie Kultury Polskiej w Nowym Jorku, Bartek Remisko, stwierdza: „Tłumaczenie literackie to za każdym razem twórcze wyzwanie i przygoda intelektualna. Tłumaczenie poezji to dodatkowo ważenie każdego słowa, które na nowo wybrzmieć ma w języku przekładu i odnaleźć w nim swoje miejsce wraz z zachowaniem właściwego rytmu i rymu oryginału jak w przypadku poezji Tomasza Różyckiego. Mirze Rosenthal udało się w niezwykły sposób uchwycić w angielszczyźnie nie tylko tę polską dźwięczność wierszy Różyckiego, ale też wielość zaszytych w nich referencji i kontekstów. Udało się to jej z pewnością również dlatego, że – poza tym, że jest świetną tłumaczką – sama jest również poetką, a jej znajomość i współpraca z Różyckim trwa już od wielu lat”.  

Tomik To the Letter Tomasza Różyckiego to kolejny w ostatnich latach sukces polskiej poezji na wymagającym rynku anglojęzycznym, który niezmiernie cieszy, bo nie tylko buduje jej markę, ale także dobrze wróży na przyszłość zainteresowaniu anglojęzycznych wydawców oraz czytelników twórczością współczesnych polskich poetek i poetów.

Tomasz Różycki to jeden z najbardziej wyrazistych głosów poetyckich języka polskiego w XXI wieku. W swojej twórczości poeta nawiązuje do autorów klasycystycznych i do wysokiego modernizmu. Jest autorem kilkunastu książek, głównie poetyckich, takich jak poematy „Dwanaście stacji” (2004) i „Ijasz” (2021) oraz tomy wierszy Kolonie (2005), Litery (2016) i Ręka pszczelarza (2022). Przed dwoma laty opublikował powieść Złodzieje żarówek, która została uhonorowana prestiżową europejską nagrodą literacką Grand Continent 2023.

---

Mira Rosenthal wychowała się w Kalifornii. Jest autorką tomu Territorial, który znalazł się w finale nagrody INDIES Book of the Year, a także zbioru The Local World, uhonorowanego Wick Poetry Prize. Laureatka National Endowment for the Arts Fellowship, Wallace Stegner Fellowship na Stanford University oraz rezydencji w Hedgebrook i MacDowell, wykłada kreatywne pisanie na Cal Poly w San Luis Obispo. Wśród jej tłumaczeń poezji polskiej znajdują się m.in. Tideline Krystyny ​​Dąbrowskiej i Colonies Tomasza Różyckiego, nagrodzone do Northern California Book Award i nominowane do kilku innych laurów (w tym International Griffin Poetry Prize i Oxford Weidenfeld Translation Prize). Rosenthal publikuje regularnie na łamach cenionych periodyków, m.in. „Poetry”, „Ploughshares”, „The New York Review of Books”, „Harvard Review”, „PN Review”, „Threepenny Review”, „A Public Space” i “Oxford American”. Przez pięć lat zasiadała w zarządzie American Literary Translators Association(Amerykańskiego Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury).

***

Dotychczasowymi laureatami nagrody Found in Translation są:

2024 – Alissa Valles za przekład wyboru wierszy Zuzanny Ginczanki Firebird: The New York Review of Books, Stany Zjednoczone, 2023
2023 – Anna Zaranko za przekład Chłopów Władysław St. Reymonta: The Peasants, Penguin Classics, Stany Zjednoczone, 2022;
2022 – Jennifer Croft za przekład Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk: The Books of Jacob, Fitzcarraldo Editions, Wielka Brytania, 2021, Riverhead Books, 2022;
2021 – Ewa Małachowska-Pasek i Megan Thomas za przekład Kariery Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza: The Career of Nicodemus Dyzma, Northwestern University Press, 2020;
2020 – Anna Zaranko za przekład Pamiętnik antybohatera Kornela Filipowicza: The Memoir of an Anti-hero, Penguin Modern Classics, 2019;
2019 – Madeline G. Levine za przekład opowiadań zebranych Brunona Schulza: Collected Stories, Northwestern University Press, 2018;
2018 – Jennifer Croft za przekład Biegunów Olgi Tokarczuk: Flights, Fitzcarraldo Editions (UK) and Riverhead Books (US), 2017;
2017 – Piotr Florczyk za przekład tomu wierszy Budowałam barykadę Anny Świrszczyńskiej: Building the Barricade, Tavern Books, 2016;
2016 – Bill Johnston za przekład Dwunastu stacji Tomasza Różyckiego: Twelve Stations, Zephyr Press, 2015;
2015 – Ursula Phillips za przekład powieści Choucas Zofii Nałkowskiej: Choucas, Northern Illinois University Press, 2014;
2014 – Philip Boehm za przekład książki Król kier znów na wylocie Hanny Krall: Chasing the King of Hearts, Peirene Press, 2013;
2013 – Antonia Lloyd-Jones za całość dorobku tłumaczki w roku poprzedzającym przyznanie nagrody;
2012 – Joanna Trzeciak za przekład wierszy Tadeusza Różewicza: Sobbing Superpower, W. W. Norton & Company, 2011;
2011 – Clare Cavanagh i Stanisław Barańczak za przekład tomu wierszy Tutaj Wisławy Szymborskiej: Here, Houghton Mifflin Harcourt, 2010;
2010 – Danuta Borchardt za przekład Pornografii Witolda Gombrowicza: Pornografia, Grove Press, 2009;
2009 – Antonia Lloyd-Jones za przekład Ostatniej wieczerzy Pawła Huellego: The Last Supper, Serpent's Tail, 2008;
2008 – Bill Johnston za przekład wierszy Tadeusza Różewicza: New Poems, Archipelago Books, 2007.

***

Nagroda Found in Translation

Nagroda Found in Translation, ustanowiona w 2008 roku, jest doroczną nagrodą przyznawaną autorowi/autorom najlepszego tłumaczenia literatury polskiej na język angielski, które ukazało się w formie książkowej w minionym roku kalendarzowym. Laureat otrzymuje nagrodę pieniężną w wysokości 16.000 PLN oraz miesięczną rezydencję twórczą w Krakowie z miesięcznym stypendium w wysokości 2.000 zł, oraz przelotami do i z Krakowa.

Nagrodę przyznaje jury złożone z jej przedstawicieli - organizatorów: Polskiego Instytutu Książki (Warszawa / Kraków), Instytutu Kultury Polskiej w Londynie i Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku oraz tłumaczy, laureatów dwóch ostatnich edycji.

***

Więcej informacji na temat nagrody udziela Maria Rutkowska

e-mail: m.rutkowska@instytutksiazki.pl z dopiskiem FOUND IN TRANSLATION AWARD.