Aktualności
Przed 55 laty, 2 lipca 1966 roku, odszedł Jan Brzechwa, klasyk polskiej literatury dziecięcej, poeta, satyryk i tłumacz literatury rosyjskiej, adwokat i jeden z pionierów w dziedzinie prawa autorskiego.
Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor Lesman, urodził się 15 sierpnia 1898 w Żmerynce (dziś na Ukrainie). Był wnukiem warszawskiego księgarza i wydawcy Bernarda Lesmana i stryjecznym bratem poety Bolesława Leśmiana. Starszemu odeń o około dwadzieścia lat kuzynowi zawdzięcza swój pseudonim artystyczny: Brzechwa. Pisząc teksty dla przedwojennych warszawskich kabaretów, posługiwał się jeszcze pseudonimem Szer-Szeń, zaczerpniętym z tytułu znanej powieści Ethel Lilian Voynich. Rodowe brzmienie nazwiska Jan Wiktor Lesman zachował jako prawnik.
Lata młodości Jan Brzechwa spędził na Kresach Wschodnich. Jego ojciec, Aleksander Lesman, pracował jako inżynier kolejowy w głębi Rosji. Brzechwa ukończył Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie, a następnie, po przyjeździe do Warszawy – Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Zapisując się na studia wstąpił jednocześnie do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i jako ochotnik uczestniczył w latach 1920–1921 w wojnie polsko-bolszewickiej.
Jako adwokat i ekspert w dziedzinie prawa autorskiego był współzałożycielem Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, a w latach 1924–1939 jego radcą prawnym. Do zawodu prawnika powrócił po drugiej wojnie światowej. Był między innymi radcą prawnym w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, a jednocześnie działał aktywnie w PEN Clubie.
Brzechwa zadebiutował jeszcze jako nastolatek w 1915, wierszami drukowanymi w petersburskim „Sztandarze”, redagowanym przez Remigiusza Kwiatkowskiego, poetę i tłumacza. Kilka młodzieńczych wierszy zamieścił później w kijowskich „Kłosach Ukraińskich”, dostał nawet nagrodę za wiersz poświęcony zmarłemu w listopadzie 1916 r. Henrykowi Sienkiewiczowi. Nie wiązał jednak wówczas swej przyszłości z karierą pisarską.
W 1926 r. Jan Brzechwa ożenił się po raz pierwszy, z Marią Sunderland, wnuczką siostry ojca. Kiedy w sierpniu 1928 przyszła na świat ich córka Krystyna, formalnie byli jeszcze małżeństwem, choć był już w związku z Karoliną Lentową z domu Meyer, która miała zostać jego drugą żoną.
W 1926 r. Brzechwa wydał debiutancki tom poezji „Oblicza zmyślone”. Pierwszy tomik wierszy dla dzieci – „Tańcowała igła z nitką” wydano mu przed Wigilią 1937 r., ale z datą 1938. Znalazły się tam między innymi takie popularne do dziś wiersze, jak: „Pomidor”, „Żuraw i czapla” czy „Na straganie”. Rok po ukazaniu się pierwszego tomu z wierszami dla dzieci, wyszedł następny – „Kaczka Dziwaczka”, ze „Znakami przestankowymi” czy „Sójką”. Na lata drugiej wojny światowej przypada jeden z najważniejszych okresów twórczości bajkopisarza. Napisał wówczas takie utwory, jak „Akademia Pana Kleksa” czy „Pan Drops i jego trupa”.
Po wojnie zaczął się okres względnie dobrej prosperity wierszy dla dzieci, a wręcz znakomity dla utworów propagandowych, gloryfikujących nowo panujący ustrój i jego przywódców, w kraju i za miedzą. I choć Brzechwa sam członkiem partii nigdy nie był, początek lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku przebiegł pod znakiem zaangażowania w proponowane przez nią, socrealistyczne wzorce.
Przełożył między innymi poematy baśniowe Aleksandra Puszkina, opowiadania Antoniego Czechowa, „12 krzeseł” Ilfa i Pietrowa, wiersze Siergieja Jesienina i Włodzimierza Majakowskiego, „Odwilż” Ilii Erenburga. Książki Brzechwy także doczekały się tłumaczeń na kilkanaście języków.
Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.