Aktualności
Aleksander Świętochowski, doktor filozofii, pisarz i publicysta, dramaturg, działacz społeczny, jeden z najważniejszych polskich pozytywistów urodził się 175 lat temu.
Świętochowski przyszedł na świat 18 stycznia 1849 roku w Stoczku Łukowskim w województwie lubelskim. Wykształcenie zdobywał w Siedlcach i Lublinie. Następnie rozpoczął studia w Szkole Głównej Warszawskiej i na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, na wydziale filologiczno-historycznym. Publikował pod wieloma pseudonimami, w tym „Władysław Okoński”, „Poseł Prawdy” i „Nauczyciel”. Jego dzieła: „My i wy” (1871) i „Praca u podstaw” (1873) stały się manifestem i deklaracją podstawowych założeń pozytywistów.
Od 1874 roku kontynuował naukę w Lipsku. Na tamtejszym uniwersytecie uzyskał doktorat z filozofii, na podstawie pracy „O powstaniu praw moralnych”. Po studiach wrócił do Warszawy, gdzie zajął się działalnością publicystyczną, stając się wzorem dla takich autorów jak Henryk Sienkiewicz czy Bolesław Prus. W 1912 roku zamieszkał we wsi Gołotczyzna niedaleko Ciechanowa na Mazowszu. Wraz z Aleksandrą Bąkowską, tłumaczką i działaczką społeczną, już w 1909 roku współtworzył tam szkołę gospodarstwa domowego dla dziewcząt oraz szkołę rolniczą dla chłopców. Uważał te placówki za najważniejsze dokonanie swojego życia. Obecnie tworzą one Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Gołotczyźnie, a ich patronem od 1984 roku jest Aleksander Świętochowski.
Pisał artykuły w warszawskim „Przeglądzie Tygodniowym”, dzienniku „Nowiny”, a następnie założył tygodnik „Prawda”, w którym opublikował cykl felietonów „Liberum veto”. W latach 1908-1912 redagował miesięcznik „Kultura Polska”. Współpracował też z „Humanistą Polskim” i z „Myślą Narodową”. Zamieszczał tam felietony pod pseudonimem „Poseł Prawdy”. Pisał także dramaty, w tym: poruszająca problematykę filozoficzno-moralną trylogia „Dusze nieśmiertelne” oraz dramat historiozoficzny „Duchy”, opowiadania i rozprawy filozoficzno-moralne. Był między innymi autorem studiów „O prawach człowieka i obywatela. O prawach mniejszości” z 1906 roku, „Ofiarność obywatelska „ z 1911 oraz „Historia chłopów polskich w zarysie”, opracowana w latach 1925-1928.
Publikacje Świętochowskiego stanowiły odpowiedź na sytuację społeczną i polityczną Polaków po upadku powstania styczniowego. Tereny polskie pod zaborem rosyjskim były wówczas objęte szczególnymi represjami ze strony władz carskich. Nurt pozytywistycznego budowania rozwoju cywilizacyjnego wśród Polaków ze wszystkich warstw społecznych był reakcją na nieskuteczność i ogromny koszt zrywów przeciwko zaborcom. Świętochowski uznawał, że niepodległość należy budować poprzez konsekwentne podnoszenie poziomu oświaty i zapewnianie równości praw oraz wzrost dobrobytu wśród Polaków. Publicyście były bliskie idee narodowe, a jednocześnie opowiadał się za zrównaniem praw mniejszości, w tym Żydów. Sprzeciwiał się także polityce władz sanacyjnych.
Za swoje publikacje otrzymał w 1935 roku Złoty Wawrzyn Akademicki – nagrodę przyznawaną pisarzom przez Polską Akademię Literatury.
Świętkochowski zmarł 25 kwietnia 1938 roku w Gołotczyźnie. Został pochowany w Sońsku koło Ciechanowa.
KC/IK