Literatura

Krzysztof Dubiel

Zygmunt Miłoszewski

ur. w 1976 r. w Warszawie – prozaik i publicysta.

Debiutował opowiadaniem nadesłanym na konkurs literacki zorganizowany przez tygodnik „Polityka”. Jego pierwsza powieść Domofon (2005) to ambitna próba sprostania wymogom horroru, odmianie fantastyki słabo obecnej w polskiej kulturze literackiej. Debiutant poradził sobie z tą konwencją całkiem nieźle, tworząc utwór zgrabnie skonstruowany i przekonujący. Akcja powieści dzieje się współcześnie, a za głównych bohaterów ma młode małżeństwo, które zamieszkało w jednym z bloków z wielkiej płyty na warszawskim Bródnie. Zgodnie z regułami konwencji w mieszczańską sielankę wcinają się zrazu niepokojące, a później makabryczne zdarzenia.

Miłoszewski od samego początku manifestował nieufność względem literatury wysokoartystycznej; rozpoznał w sobie rzemieślnika, który, działając w obrębie prozy popularnej, skłonny jest podjąć każde wyzwanie pisarskie. Nie dziwi więc, że kolejna pozycja w jego dorobku to niewielka powieść dla dzieci Góry Żmijowe (2006); rzecz interesująca od strony formalnej, gdyż nawiązująca tak do klasycznych wzorców baśniowych, jako i konwencji fantasy, do pewnego stopnia także pastiszowa.

Jednak punktem zwrotnym w karierze pisarskiej Zygmunta Miłoszewskiego okazało się świetne przyjęcie wydanego rok później Uwikłania, które zapoczątkowało cykl kryminalny o prokuratorze Szackim. Także i tu początkujący podówczas pisarz świetnie wyczuł konwencję: Uwikłanie ma wszystko to, co powinien zawierać dobrze skrojony, trzymający w napięciu kryminał (wielce zawiłe śledztwo, wyrazisty pierwszoplanowy bohater, czyli bystry detektyw, jego osobiste perypetie, czyli romans z atrakcyjną kobietą itd.). Lecz o sukcesie tej opowieści przesądziło co innego – troska o jakość wątków pobocznych. Tytułowe uwikłanie przybiera różne formy. Przede wszystkim chodzi o uwikłanie polityczne, a właściwie polityczno-kryminalne, gdyż kluczowe zdarzenia związane są ze zbrodniczą działalnością sekcji specjalnej PRL-owskiej bezpieki (wypadki z 1987 r. oświetlają zdarzenia aktualne, z r. 2005). Istotnym problemem jest także brak rozliczeń z esbecką przeszłością czy – szerzej – skandal zaniechanej dekomunizacji i lustracji.

Po dłuższej przerwie i po przeniesieniu na ekran Uwikłania (2010, reż. Jacek Bromski) ukazał się kolejny kryminał Miłoszewskiego, drugi tom cyklu o Szackim – Ziarno prawdy (2011). Mamy tu kontynuację wypracowanej przez niego metody twórczej. Ponownie konwencjonalna anegdota kryminalna (tajemnicza zbrodnia) sprzężona została z nośną społecznie problematyką (tu antysemityzm). Lepiej też rozumiemy, dlaczego autor kazał opuścić prokuratorowi Szackiemu Warszawę. Teraz śledczy pracuje w Sandomierzu, gdzie w miejscowej katedrze wisi XVIII-wieczne malowidło przedstawiające mordy rytualne dokonywane rzekomo przez Żydów na chrześcijańskich dzieciach. Na przykładzie Sandomierza roku 2009 (czas akcji) Miłoszewski świetnie rekonstruuje małomiasteczkową mentalność, odsłania mechanizmy wytwarzania uprzedzeń (nie tylko rasowych i narodowych), pokazuje żywotność niebezpiecznych stereotypów.

Pracując nad trzecim tomem cyklu kryminalnego, Miłoszewski opublikował Bezcennego – powieść sensacyjną, której intryga została zorganizowana wokół poszukiwania zaginionego w trakcie II wojny światowej obrazu Rafaela Portret młodzieńca. Choć to bodaj najmniej ambitne przedsięwzięcie pisarskie w dotychczasowym dorobku Miłoszewskiego, Bezcenny stał się bestsellerem lata 2013 roku.

W Gniewie (2014), ostatniej, jak zapowiada autor, części cyklu, tłem do zagadki kryminalnej jest, jak zwykle u Miłoszewskiego, ważny problem społeczny oraz wnikliwy portret Polski. Szacki przeprowadza się do Olsztyna, by zmierzyć się z ostatnią a zarazem najtrudniejszą w swojej karierze sprawą – problemem przemocy domowej. Śledztwo prowadzone w Gniewie przez prokuratora obnaża przede wszystkim bezradność organów ścigania wobec przestępstw dokonywanych za zamkniętymi drzwiami domów i mieszkań, których ofiarami są głównie kobiety i dzieci. W tle intrygi kryminalnej pisarz przedstawia pokomplikowaną historię Warmii i Olsztyna, rzutującą na niewesołą teraźniejszość miasta.

Miłoszewski doskonale zna reguły gatunków i posługuje się nimi w wirtuozerski sposób, co szczególnie wyraźnie widoczne jest na poziomie fabuł i intryg w kryminałach. Historie zbrodni w kryminałach Miłoszewskiego są zawsze podopinane na ostatni guzik, prowadzone pewną ręką i trzymające w napięciu aż do ostatniej strony. Przy tym, autor Gniewu podejmuje skomplikowane gry fabularne ze swoim czytelnikiem, zwodzi go i perfekcyjnie steruje jego emocjami, co potrafią jedynie najlepsi pisarze gatunkowi. Szczególnie wyraźne jest to w zamykającej (ponoć) trylogię powieści Gniew, w zakończeniu której piętrowe twisty wprawiają odbiorcę w konfuzję. Koniec końców, Miłoszewski nie jest tylko i wyłącznie bardzo sprawnym rzemieślnikiem w literackim fachu. To prawdziwy mistrz literackiego rzemiosła.

BIBLIOGRAFIA

  • Domofon, Warszawa : W.A.B., 2005.
  • Góry Żmijowe, Warszawa: W.A.B., 2006.
  • Uwikłanie, Warszawa: W.A.B., 2007.
  • Ziarno prawdy, Warszawa: W.A.B., 2011.
  • Bezcenny, Warszawa: W.A.B., 2013.
  • Gniew, Warszawa: GW Foksal/W.A.B., 2014
  • Jak zawsze, Warszawa: GW Foksal/W.A.B., 2017

  • Kwestia ceny, Warszawa: GW Foksal/W.A.B., 2020

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Entanglement [Uwikłanie], tłum. Antonia Loyd-Jones, Londyn: Bitter Lemon Press, 2010.
  • A grain of truth [Ziarno prawdy], tłum. Antonia Lloyd-Jones, Londyn: Bitter Lemon Press, 2012.
  • Rage [Gniew], tłum. Antonia Lloyd-Jones, Amazon Crossing, 2016.
  • Priceless [Bezcenny], tłum. Antonia Lloyd-Jones, Amazon Crossing, 2018.

białoruski:

  • Dolja prajdy [Ziarno prawdy], tłum. Maryna Kazlojska, Wilno: Logwinaj, 2015.

chorwacki:

  • Upleteni [Uwikłanie], tłum. Mladen Martić, Zagreb: Edicije Božičević, 2012.
  • Zrno istine [Ziarno prawdy], tłum. Mladen Martić, Zagreb: Edicije Božičević, 2016.

czeski:

  • Zapleteni [Uwikłanie], tłum. Pavel Peč, Praga: Host, 2011.
  • Zrnko prawdy [Ziarno prawdy], tłum. Tereza Pogodová, Praga: Host, 2014.
  • Nezaplatitelny [Bezcenny], tłum. Tereza Pogodová, Brno: Host, 2015.
  • Hněv [Gniew], tłum. Tereza Pogodová, Brno: Host, 2015.

francuski:

  • Les impliqués [Uwikłanie], tłum. Kamil Barbarski, Bordeaux: Mirobole Editions, 2013; Paris: Pocket, 2015.
  • Un fond de vérité [Ziarno prawdy], tłum. Kamil Barbarski, Bordeaux: Mirobole Editions, 2015; Paris: Pocket, 2016.
  • La rage [Gniew], tłum. Kamil Barbarski, Paris: Fleuve noir, 2016.
  • Inavouable [Bezcenny], tłum. Kamil Barbarski, Paris: Fleuve noir, 2017; Paris: Pocket, 2018.
  • Te souviendras-tu de demain? [Jak zawsze], tłum. Kamil Barbarski, Paris: Fleuve noir, 2019.

grecki:

  • Énas kókkos alī́theias [Ziarno prawdy], tłum. Anastazja Chatzigiannidi, Athī́na: Steréōma, 2019

hebrajski:

  • Ziarno prawdy, tłum. Anat Zajdman, Tel Aviv: Penn Publishing House, 2014.

hiszpański:

  • El caso Telak [Uwikłanie], tłum. Javier Villaverde Gonzalez, Madryt: Alfaguara, 2015; Barcelona: Debolsillo, 2019.
  • La mitad de la verdad [Ziarno prawdy], tłum. Francisco Javier Villaverde González, Madryt: Alfaguara, 2016; Barcelona: Debolsillo, 2019.
  • La ira [Gniew], tłum. Francisco Javier Villaverde González, Madryt: Alfaguara, 2016; Barcelona: Debolsillo, 2019.

japoński:

  • Ikari. 1 [Gniew], tłum. Toshiki Taguchi, Tōkyō: Shōgakukan, 2017.
  • Ikari. 2 [Gniew], tłum. Toshiki Taguchi, Tōkyō: Shōgakukan, 2017.
  • Motsure [Uwikłanie], tłum. Toshiki Taguchi, Tōkyō: Shōgakukan, 2018.
  • Ichimatsu no shinjitsu [Ziarno prawdy], tłum. Toshiki Taguchi, Tōkyō: Shōgakukan, 2019.

macedoński:

  • Troszka wistina [Ziarno prawdy], tłum. Lidia Tanuszewskaja, Skopje: Behemot, 2015.
  • Smrtonosna terapiĵa [Uwikłanie], tłum. Filip Dimevski, Skopje: Antolog, 2018.

niemiecki:

  • Domofon [Domofon], tłum. Jan i Katarzyna Opilka, Monachium: dtv, 2008.
  • Die Verstrickung [Uwikłanie], tłum. Friedrich Griese, München: dtv, 2010.
  • Warschauer Verstrickungen [Uwikłanie], tłum. Friedrich Griese, Berlin: Berlin Verlag Taschenbuch, 2015.
  • Ein Körnchen Wahrheit [Ziarno prawdy], tłum. Barbara Samborska, Berlin: Berlin Verlag Taschenbuch, 2016.
  • Der Zorn der Vergessenen [Gniew], tłum. Barbara Samborska, München: Piper, 2018.

rosyjski:

  • Dolja prawdy [Ziarno prawdy], tłum. Olga Łobodzińska, Moskwa: Tekst, 2014.

serbski:

  • Zmijeve planine [Żmijowe Góry], tłum. Milan Duškov, Beograd: Jovan, 2009.

turecki:

  • Cinayet Terapisi [Uwikłanie], tłum. Seda Köycü, İstanbul: Koridor Yayıncılık, 2015.

słowacki:

  • Zapletení [Uwikłanie], tłum. Alexander Horák, Bratislava: Premedia, 2014.
  • Zrnko pravdy [Ziarno prawdy], tłum. Alexander Horák, Bratislava: Premedia, 2014.
  • Hnev [Gniew], tłum. Alexander Horák, Bratislava: Premedia, 2015.
  • Domofón [Domofon], tłum. Alexander Horák, Bratislava: Premedia, 2016.

ukraiński:

  • Zmiini gori [Żmijowe Góry], tłum. Bożena Antoniak, Lwów: Wydawnictwo Starowo Liewa, 2010.
  • Terapia zlocziny [Uwikłanie], tłum. Bożena Antoniak, Lwów: Urbino, 2012.
  • Zierno prawdi [Ziarno prawdy], tłum. Bożena Antoniak, Lwów: Urbino, 2013.
  • Gniv [Gniew], tłum. Bożena Antoniak, Lwów: Urbino, 2015.
  • Bezcìnnij [Bezcenny], tłum. Marìâ Šagurì, Ûrìj Popsuênko, Kiïv: Rìdna mova, 2017.
  • Vtorgnennâ [Jak zawsze], tłum. Marìâ Šagurì, Kiïv: Rìdna mova, 2018.

włoski:

  • Il caso costellazione [Uwikłanie], tłum. Beatrice Masini, Milano: Rizzoli, 2017.
Wróć