Literatura

fot. Zygmunt Kosycarz

Zbigniew Żakiewicz

(1933-2010) prozaik, krytyk literacki, historyk literatury, autor książek dla dzieci. Urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie z tradycjami ziemiańskimi. Po wojnie został repatriowany do Polski, gdzie mieszkał w Łodzi, Wrocławiu, Opolu i Gdańsku. Był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Gdańskiego.

Mocno odczuwał kondycję wygnańca z rodzinnej ziemi, tułacza – co znalazło wyraźne odbicie w jego twórczości – aż po latach odnalazł swoje miejsce na Kaszubszczyźnie, o której pisał: „Pierwsze lata spędzone na Kaszubach były latami powtórnego zakorzenienia się po repatriacyjnym exodusie 1946 roku. I oto po raz pierwszy od tamtych czasów poczułem, że wracam do siebie" (Ujrzane, w czasie zatrzymane). Twórczość Żakiewicza sytuowana jest w obrębie nurtu prozy kresowej, co więcej, może być uznana za klasyczną jej realizację. W kolejnych książkach autor z pietyzmem przywołuje świat północno-wschodnich Kresów Polski – najpełniej chyba w Sadze wileńskiej, na którą składają się trzy tomy: Ród Abaczów (1968), Dolina Hortensji (1975) i Wilcze łąki (1992). Wplatając w teksty wątki autobiograficzne, przedstawia dzieciństwo i młodość bohatera dorastającego na terenach pogranicznych, gdzie mieszały się rozmaite kultury, języki i religie. Jak to często bywa w tej odmianie prozy, kresowy świat u Żakiewicza znajduje się u progu nieuchronnej katastrofy, która bezpowrotnie go zniszczy, dlatego tak wiele jest w niej „wzniosłej tęsknoty”, nostalgii. Chcąc ocalić poprzez literaturę pamięć o świecie Kresów, Żakiewicz nasyca swoją prozę opisami przyrody, zwyczajów, starając się jednocześnie zachować specyfikę języka pogranicza, który łączy elementy pochodzące z różnych systemów językowych. Żakiewicz tematyzował w swojej prozie także problemy wygnańca, który po opuszczeniu rodzinnej ziemi, a zarazem „raju dzieciństwa”, szuka miejsca, które uznać by mógł za własne, próbuje się na nowo zakorzenić. Przy czym chodzi tu zarówno o zakorzenienie się w realnej przestrzeni (np. Ciotuleńka, 1988), jak i poszukiwanie metafizycznej sankcji życia (Ujrzane, w czasie zatrzymane, 1996).

BIBLIOGRAFIA

  • Chłopiec o lisiej twarzy, 1962.
  • Liście, 1967.
  • Ród Abaczów, 1968.
  • Biały karzeł, 1970.
  • To sen tylko, Danielu, 1973.
  • Dolina Hortensji, 1975.
  • Dziennik intymny mego N.N., 1977.
  • Wilcze łąki, 1982, wyd. 1992.
  • Ciotuleńka, 1988.
  • Saga wileńska, 1992.
  • Wilio, w głębokościach morza, 1993.
  • Ujrzane, w czasie zatrzymane, 1996
  • Rosja, Rosja..., Gdańsk: Polnord, 2004.
  • Tryptyk wileński, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2006.
  • Gorycz i sól morza. Gdańskie Smorgonie, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2000.
Wróć