Literatura

fot. Grażyna Bryk

Wojciech Chmielewski

urodził się w 1969 w Warszawie, absolwent historii i dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim, prozaik, eseista i krytyk literacki, autor słuchowisk radiowych. Pracował jako redaktor, m. in. w Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych.

Debiutował w 2003 na łamach „Nowej Okolicy Poetów” opowiadaniem Biały bokser. Następnie publikował m.in. w „Odrze”, „Arcanach”, „Wyspie”, „Borussii”. Do 2016 stale współpracował z dziennikiem „Rzeczpospolita”, gdzie na łamach dodatku „Plus Minus” ukazywały się jego opowiadania, a także eseje i recenzje poświęcone głównie prozie najnowszej. Uznanie zdobył jako prozaik, zwłaszcza jako nowelista. Jego debiutancki zbiór opowiadań Biały bokser (2006) zdobył wyróżnienie w konkursie o Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza, zaś tom Brzytwa (2008) był nominowany do Nagrody Mediów Publicznych Cogito. Krytycy widzą w Chmielewskim kontynuatora nurtu realistycznego w nowoczesnej prozie polskiej, nawiązującego m.in. do twórczości Marka Nowakowskiego i Kornela Filipowicza. Sam pisarz wyznawał w jednym z wywiadów: „Jestem raczej realistą, to znaczy staram się przedstawiać rzeczywistość na tyle prawdopodobnie, na ile pozwala mi na to moja wyobraźnia” („Arcana” 2015, nr 122). Kazimierz Orłoś, rekomendując pierwszą książkę Chmielewskiego, podkreślał, iż opisuje on „świat, jaki zna, i ludzi, których widział”. Dotyczy to zwłaszcza peryferyjnej Warszawy, w której rozgrywa się dużą część utworów autora Brzytwy. Bohaterami jego prozy są zwykle ludzie przeciętni, zagubieni, samotni, znajdujący się na marginesie życia i naznaczeni syndromem porażki. Często reprezentują pokolenie Polaków stanu wojennego, wchodzących w dorosłość w III RP, pamiętających komunizm i mierzących się ze światem nowoczesności. Tworząc ich przenikliwe mini-portrety psychologiczne, pisarz stawia pytanie, „co jest w człowieku”, szuka tego, co niezwykłe w pozornie banalnych postaciach. W ich dylematach krytycy doszukiwali się socjologicznego studium dzisiejszej Polski, a nawet jej krytycznej diagnozy. Choć współczesność najbardziej ciekawi Chmielewskiego, to znamienne dla niego jest podkreślanie jej związków z przeszłością, nawet bardzo odległą. Charakterystyczna jest także obecność w tym pisarstwie dyskretnej, acz „rozproszonej” metafizyki (S. Buryła). Pisarz często „przechodzi od konkretnego, rzeczowego opisu na wyższe piętro dociekań ludzkiego sensu” (M. Nowakowski). Duchowe, religijne rozterki jego bohaterów często zderzone zostają z trywialną, brutalną czasem codziennością ich egzystencji, prowadząc ostatecznie do „trudnego optymizmu” (S. Buryła), a więc akceptacji świata w jego najzwyklejszych przejawach. Chmielewskiemu bliska jest koncepcja języka jako narzędzia diagnozowania rzeczywistości. Jego prozę wyróżnia stylistyczna powściągliwość i lapidarność. Wyróżnia go językowy słuch, wrażliwość na zmysłowy konkret. Dorobek autora Brzytwy cechuje także duża różnorodność formalna. Są w nim miniatury prozatorskie, obrazki, przypominające quasi-reportaże lub scenki dramatyczne, ale także klasyczne nowele i opowiadania, obszerna opowieść (Belweder gryzie w rękę, 2017), wreszcie powieść Kawa u Doroty (2010).

– Maciej Urbanowski

BIBLIOGRAFIA

Zbiory opowiadań:

  • Biały bokser, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Agawa”, 2006.
  • Brzytwa, Warszawa: Czytelnik, 2008.
  • Najlepsza dentystka w Londynie, ilustrował Michał Suffczyński, Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2014.
  • Magiczne światło miasta, Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2018.

Opowieści i powieści:

  • Kawa u Doroty, Warszawa: Czytelnik 2010.
  • Belweder gryzie w rękę, Warszawa: Iskry 2017.
  • Jezioro Dargin, Warszawa: Czytelnik 2021.

Słuchowiska radiowe:

  • Kochankowie z Warszawy, reż. Waldemar Modestowicz, PR, emisja 2008.
  • Wybieram milczenie, reż. Waldemar Modestowicz PR, emisja 2008.
  • Powiedz im to, aniele, reż. Waldemar Modestowicz PR, emisja 2009.
  • Pani Dafina, reż. Waldemar Modestowicz, PR, emisja 2010.
  • Edyta, Róża i Etty, reż. Łukasz Lewandowski, PR, emisja 2018.
Wróć