Literatura

fot. Włodzimierz Wasyluk

Wacław Holewiński

urodził się w 1956 w Warszawie, absolwent prawa Uniwersytetu Warszawskiego, prozaik, dramatopisarz, krytyk literacki, wydawca, redaktor.

W latach 70. i 80 XX w. działał w opozycji antykomunistycznej. Od 1977 był współpracownikiem Niezależnej Oficyny Wydawniczej, a od 1978 do ogłoszenia stanu wojennego kierował Niezależną Spółdzielnią Wydawniczą I. Od marca 1981 był pracownikiem Krajowej Komisji Koordynacyjnej Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Od stycznia do sierpnia 1982 był internowany. W grudniu 1982 wraz z Jarosławem Markiewiczem założył Przedświt, jedno z najważniejszych drugoobiegowych wydawnictw lat 80. XX w. W maju 1984 został aresztowany; zwolniono go na mocy amnestii w sierpniu tego roku. Po 1989 (do 2001) kontynuował działalność wydawnictwa Przedświt. W 1995 w geście protestu zrezygnował z pracy w warszawskiej prokuraturze.

Jest prozaikiem penetrującym „zaklęte rewiry polskiej historii” (Marek Nowakowski). Swą pierwszą powieść, Lament nad Babilonem, wydał w 2003 i uzyskał za nią wyróżnienie w konkursie o Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. W książce tej jako jeden z pierwszych w literaturze polskiej portretował jednego z Żołnierzy Wyklętych, przełamując stereotypy i klisze narosłe na ten temat, nawiązując przy tym do modelu prozy realistycznej, udanie łączącej fakty, a nawet dokumenty, z fikcją. Jednocześnie odnawiał konwencję powieści biograficznej. W jego powieści fabuła oparta jest na losach głównego bohatera, Tadeusza Danilewicza, ukazywanych jednak w sposób nielinearny, migawkowy, quasi-filmowy, tworząc specyficzną mozaikę oddającą dramat jednostki w dziejach, ale też nieprzejrzystą istotę historii, zwłaszcza XX-wiecznej Polski.

Historia była tłem kolejnych powieści i opowiadań Holewińskiego, w których na podstawie fragmentarycznych często relacji i dokumentów rekonstruował dramatyczne losy ludzi zbuntowanych wobec totalizmu, walczących o wolność, niepokornych, niewygodnych, wiernych wyznawanym przez siebie wartościom. Stawiał przy tym pytania o znaczenie takich wartości, jak honor, wiara, polskość, patriotyzm, odwaga, ale też np. zdrada. W uhonorowanej Nagrodą Literacką im. Józefa Mackiewicza powieści Opowiem ci o wolności opisywał paralelne biografie dwu młodych Polek, żołnierek NSZ, walczących w czasie II wojny przeciw Niemcom, po wojnie więzionym przez UB. Bohaterem powieści Honor mi nie pozwala jest Stanisław Ostwind-Zuzga, Żyd, legionista, policjant, żołnierz NSZ i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, jedna z pierwszych ofiar UB. W Szwach i opowiadaniach z tomu Nie tknął mnie nikt pojawiała się najnowsza historia Polski i pytania o konsekwencje nierozliczenia się z komunizmem.

Problematyka artysty, sztuki i jej relacji wobec codzienności, a także plastyczny obraz epoki dominują w poświęconej flamandzkiemu malarzowi Jordaensowi powieści biograficznej Droga do Putte. Z kolei w psychologicznych dramatach z tomu Dyfuzja pisarz przede wszystkim analizował ludzkie postawy wobec zła.

Holewiński zajmuje się także krytyką literacką. W latach 90. XX w. był recenzentem „Gazety Polskiej”, najnowszą literaturę omawiał też na falach Radia Wnet, od czerwca do października 2016 prowadził wraz z Katarzyną Wójcik program literacki Mistrz i Katarzyna w radiowej Trójce. Od października 2016 jest zastępcą kierownika redakcji literackiej Programu Drugiego Polskiego Radia. Prowadzi także rubrykę recenzencką Mebluję głowę książkami w portalu pisarze.pl. Jest członkiem SPP (był m.in. wiceprezesem tej organizacji w latach 2008-2011), SDP oraz Stowarzyszenia Wolnego Słowa.

– Maciej Urbanowski

BIBLIOGRAFIA

powieści:

  • Lament nad Babilonem, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003; wyd. 2 w 2013.
  • Za późno na modlitwę, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.
  • Przeżyłem wszystkich poetów, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004.
  • Choćbym mówił językiem ludzi i aniołów, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005.
  • Droga do Putte, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2007.
  • Opowiem ci o wolności, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012.
  • Szwy, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2013.
  • Honor mi nie pozwala, Poznań: Zysk i S-ka, 2015.
  • Pogrom 1905, Poznań: Zysk i S-ka, 2018.
  • Pogrom 1906, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019

  • Oraz wygnani zostali, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2020

  • Pogrom 1907, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2020

opowiadania:

  • Nie tknął mnie nikt, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Agawa”, 2008.

dramaty:

  • Dyfuzja i inne dramaty, Sulejówek: Agencja Dramatu i Teatru, 2006.

scenariusze filmowe:

  • Historia Roja (współautor, premiera filmu marzec 2016, autor sądownie uzyskał usunięcie swego nazwiska z filmu z powodu nadmiernych zmian w scenariuszu).

inne:

  • wybór Dzienników Krzysztofa Mętraka, Warszawa: Iskry, 1997–1998.

TŁUMACZENIA

węgierski:

  • A Puttéba vezető út: Jacob Jordaens festőművész életregénye [Droga do Putte], tłum. Szenyán Erzsébet, Budapezst: Széphalom Könyvműhely, 2013.
Bibliografia
Tytuł:
Pogrom 1905
Rok wydania:
2018
Wydawnictwo i miejsce publikacji:
Poznań: ZYSK I S-KA
Wróć