Literatura

Ela Lempp

Stanisław Lem

ur. 1921 we Lwowie, zmarł w Krakowie 27 marca 2006. Od 1946 mieszkał w Krakowie.

Będąc klasykiem science fiction, Lem nie należał do autorów typowych dla gatunku, choćby dlatego, że wybrał go trochę z musu w latach 40-tych, gdy polityczny ucisk stalinizmu nie pozwalał mu wypowiadać się otwarcie w powieściach współczesnych. Z wykształcenia lekarz i teoretyk nauki, obeznany też świetnie z teorią ewolucji, matematyką, cybernetyką, astronomią, fizyką, a także literaturoznawstwem i wielu innymi naukami, Lem stał się uniwersalnym „poszukiwaczem mądrości”, filozofem i badaczem dróg, jakie wykreśla przed ludzkością rozwój nauki i technologii. Zaczynał jako pisarz od powieści współczesnej (Szpital Przemienienia) i już w niej znajdziemy najważniejsze jego tematy: kwestię natury ludzkiego myślenia i ludzkiej tożsamości oraz etycznych problemów stojących przed nauką. Potem napisał kilkadziesiąt tomów powieści, opowiadań i dramatów science fiction. W swoich historiach o eksploracji kosmosu zadawał Lem pytania o rolę konieczności i przypadku w fizyce, biologii i ludzkiej kulturze, o przyszłe drogi rozwoju technologii i ich konsekwencje dla człowieka, o istnienie i naturę Boga i transcendencji, o możliwości komunikowania się z Obcymi z kosmosu, podejmował zasadnicze problemy biologii, etyki, polityki, analizował paradoksy związane z ulepszaniem społeczeństw, przekraczaniem coraz to nowych granic technologicznej sprawności – i wiele jeszcze innych spraw. Fabuły jego powieści i opowiadań były czasem poważne, często jednak groteskowo śmieszne, wykorzystujące stylizację i grę literackimi konwencjami a zawsze niezwykle atrakcyjne literacko i trzymające w napięciu, zawsze też bogate w filozoficzne podteksty. Opowieści Lema to bowiem zawsze historie jednostek (ludzi czy baśniowych robotów), nasycone emocją rodzącą się wszędzie tam, gdzie dotyka się prawdziwej Obcości i poznaje granice swej natury. Dzieła Lema weszły do kanonu najsłynniejszych utworów science fiction XX wieku. Znacznie mniej – poza Polską i Niemcami – znane są w świecie eseje Lema, a w nich przecie znajduje odbicie filozoficzny system idei tego niezwykłego pisarza, fascynująca rozległość jego horyzontów i umiejętność trafnego przewidywania, w jakim kierunku posuwać się będzie rozwój nauki i technologii. Lem, choć zrezygnował w ostatnich latach z fantastycznych fabuł, pozostał twórcą nadzwyczaj płodnym, a kolejne tomy jego esejów i felietonów znajdywały stale entuzjastycznych czytelników.

Nie doceniliśmy, mój drogi, dziejowej roli błędu jako fundamentalnej Kategorii Istnienia. Nie myśl po manichejsku! Podług tej szkoły Bóg stwarza ład, któremu szatan wciąż nogę podstawia. Nie tak! Jeśli dostanę tytoń, napiszę zbywający w księdze filozoficznych rodzajów ostatni rozdział, mianowicie antologię Apostazy, czyli teorię bytu, który na błędzie stoi, albowiem błąd się błędem odciska, błędem obraca, błąd tworzy, aż losowość zamienia się w Los Świata.

Profesor A. Dońda. Ze wspomnień Ijona Tichego

BIBLIOGRAFIA

proza, dramaty:

  • Człowiek z Marsa, I edycja książkowa: Warszawa: Nowa, 1994. Astronauci. Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Jacht Paradise. Sztuka w czterech aktach (współautor: Roman Husarski). Warszawa: Czytelnik, 1951.
  • Sezam i inne opowiadania. Warszawa: Iskry, 1954.
  • Czas nieutracony. Kraków: WL, 1955; cz. I: Szpital Przemieienia wydawana osobno od edycji: Warszawa: Czytelnik, 1975.
  • Obłok Magellana. Warszawa: Iskry, 1955.
  • Dzienniki gwiazdowe. Warszawa: Iskry, 1954.
  • Eden. Warszawa: Iskry, 1959.
  • Śledztwo. Warszawa: MON, 1959.
  • Inwazja z Aldebarana. Kraków: WL, 1959.
  • Powrót z gwiazd. Warszawa: Czytelnik, 1961.
  • Solaris. Warszawa: MON, 1961.
  • Pamiętnik znaleziony w wannie. Kraków: WL, 1961.
  • Księga robotów. Warszawa: Iskry, 1961.
  • Noc księżycowa. Kraków: WL, 1963.
  • Niezwyciężony i inne opowiadania. Warszawa: MON, 1964.
  • Bajki robotów. Kraków: WL, 1964.
  • Polowanie. Kraków: WL, 1965.
  • Cyberiada. Kraków: WL, 1965.
  • Głos Pana. Warszawa: Czytelnik, 1968.
  • Opowieści o pilocie Pirxie. Kraków: WL, 1968.
  • Doskonała próżnia. Warszawa: Czytelnik, 1971.
  • Bezsenność. Kraków: WL, 1971.
  • Wielkość urojona. Warszawa: Czytelnik, 1973.
  • Głos Pana; Kongres futurologiczny. Kraków: WL, 1973.
  • Katar. Kraków: WL, 1976.
  • Maska. Kraków: WL, 1976.
  • Suplement. Kraków: WL, 1976.
  • Powtórka. Warszawa: Iskry, 1979.
  • Golem XIV. Kraków: WL, 1981.
  • Wizja lokalna. Kraków: WL, 1982.
  • Prowokacja. Kraków: WL, 1984.
  • Biblioteka XXI wieku. Kraków: WL, 1986. Fiasko. Kraków: WL, 1987.
  • Pożytek ze smoka i inne opowiadania. Chotomów: Verba, 1993.
  • Zagadka. Warszawa: Interart, 1996.

eseje:

  • Dialogi. Kraków: WL, 1957.
  • Wejście na orbitę. Kraków: WL, 1962.
  • Summa technologiae. Kraków: WL, 1964.
  • Filozofia przypadku. Kraków: WL, 1968.
  • Fantastyka i futurologia. Kraków: WL, 1970.
  • Rozprawy i szkice. Kraków: WL, 1975.
  • Lube czasy. Kraków: Znak, 1995.
  • Sex Wars. Warszawa: Nowa, 1996.
  • Tajemnica chińskiego pokoju. Kraków: Universitas, 1996.
  • Dziury w całym. Kraków: Znak, 1997.
  • Bomba megabitowa. Kraków: WL, 1999.
  • Okamgnienie, Kraków: WL 2000.
  • Autobiografia: Wysoki Zamek. Warszawa: Wyd. MON, 1966.
  • Stanisław Bereś, Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Kraków: WL, 1987.
  • Świat na krawędzi. Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Kraków: WL, 2000.
  • Tako rzecze Lem. Kraków: WL, 2002.
  • Listy albo opór materii. Kraków: WL, 2002.
  • DyLEMaty. Kraków: WL, 2003.
  • Rasa drapieżców. Teksty ostatnie. Kraków: WL, 2006.
  • Świat na krawędzi. Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Kraków: WL, 2007.
Wróć