ur. 1930 w Borzęcinie dramatopisarz, prozaik, satyryk, mieszkał w Paryżu, USA, Niemczech, Meksyku, w roku 1996 wrócił do Polski. Wyjechał w 2008, by na stałe zamieszkać w Nicei. Zmarł 15 sierpnia 2013 roku.

Prawdopodobnie najczęściej grywany w kraju i zagranicą polski dramaturg współczesny, w Polsce przez wiele lat jeden z najpoczytniejszych, obok Stanisława Lema, rodzimych prozaików. Jego twórczość jest przekładana na wiele języków i w tychże językach interpretowana. Debiutował w 1950 r. jako rysownik, od 1953 systematycznie publikował cykle satyrycznych rysunków. Dzięki nim, a także pełnym komizmu opowiadaniom, wcześnie stał się autorem niezwykle popularnym, zajmującym osobne miejsce we współczesnej polskiej literaturze. Mrożek tropił i podważał absurdy życia w kraju realnego socjalizmu, ale też zbanalizowane, najczęściej postromantyczne, stereotypy, kształtujące świadomość Polaków. W języku potocznym na stałe zagościła fraza „jak z Mrożka”, określająca szczególnie bezsensowne, wynaturzone aspekty codzienności. Przykładami zaczerpniętymi z jego utworów posługiwano się dyskusjach. Mrożek-dramaturg debiutował w 1958 roku sztuką Policja, ukazującą rzeczywistość państwa totalitarnego, w którym kluczową rolę odgrywają właśnie „policjanci” – funkcjonariusze jawnych i tajnych sił bezpieczeństwa. Aby utrzymywać władcę i społeczeństwo w przekonaniu o swojej niezbędności, Mrożkowa policja sama kreuje opozycjonistów, będących uwierzytelnieniem jej działalności. Jego kolejne sztuki również zdobywały olbrzymie powodzenie. Mrożek posługiwał się groteską, absurdalnym przejaskrawieniem, satyrą i parodią, nieodmiennie przy tym zachowując talent komiczny. Jednocześnie zawierał w swych dziełach treści, pozwalające klasyfikować je jako przypowieści, moralitety czy powiastki filozoficzne. Tyczyły one tyleż opresyjnej rzeczywistości państwa na poły totalitarnego, jakim była PRL, co międzyludzkich relacji, gier jakie rozgrywamy, najczęściej dążąc do zniewolenia innych. Często ukazywał konflikt między – jak to określił jeden z krytyków – intelektualistami, będącymi de facto jedynie bezwolnymi marionetkami; ideologami czyli świadomymi twórcami społecznych sytuacji oraz bezrefleksyjnymi prostakami, „chamami”, posługującymi się jedynie siłą. Ofiarą zwykle stawał się „intelektualista”, katem zaś „cham”, wypełniający polecenia „ideologa”. Mrożek pokazywał świat zniewolenia i konformizmu, systematycznie przeprowadzał demontaż narodowych mitów, łączył politykę z egzystencją. W Indyku (1960) ukazywał atmosferę całkowitej niemożności, zalegającą w duszach Polaków. W Tangu (1964) rozprawiał się z dziedzictwem awangardy (zarówno artystycznej, jak i obyczajowo-społecznej), wskazując, że kiedy wszystko już wolno, tęskni się do zakazu, sztywno obowiązującej normy, zaś normą tą może stać się naga przemoc. W Rzeźni (1973) zastanawiał się nad relacją między „naturą” a „kulturą” w człowieku, ukazując naturę jako cienką zasłonę, skrywającą zwierzęcość i okrucieństwo. W Emigrantach (1974) dał znakomity szkic psychologiczny polskiej mentalności, psychomachię rozgrywająca się między dwoma Polakami, nielegalnymi imigrantami w USA – „inteligentem” i „prostakiem”. Ukazujące się w latach 2003–2005 Varia (Życie i inne okoliczności. Varia 1, Jak zostałem filmowcem. Varia 2, Jak zostałem recenzentem. Varia 3) stanowią bardzo istotne uzupełnienie lektury dramatów i utworów prozatorskich. Teksty te dopełniają obrazu twórczości pisarza: wyjaśniają jego związki z rzeczywistością, mówią o postrzeganiu świata i zachodzących dokoła zmian, o ewolucji poglądów.

Wprawdzie śmiałem się na rozmaite sposoby, i głośno i cicho, i biologicznie i intelektualnie, niemniej jednak mój śmiech nie dochodził do samego środka. Należę do pokolenia, którego śmiech zawsze bywa zaprawiony ironią, goryczą, czy rozpaczą. – Zwyczajny śmiech, śmiech dla śmiechu, pogodny i bez problemów, pocieszna gra słów – to wydaje się nam jakby nieco staroświeckie i budzi zazdrość.

– Sławomir Mrożek

BIBLIOGRAFIA

Dramaty:

• Policja, „Dialog” nr 6/1958.
• Męczeństwo Piotra Oheya, „Dialog” nr 6/1959.
• Indyk, „Dialog” nr 10/1960.
• Na pełnym morzu, „Dialog” nr 2/1961.
• Karol, „Dialog” nr 3/1961.
• Strip-tease, „Dialog” nr 6/1961.
• Kynolog w rozterce, „Dialog” nr 11/1962.
• Zabawa, „Dialog” nr 10/1962.
• Czarowna noc, „Dialog” nr 2/1963.
• Jeleń – powst. ok. 1963, premiera 1966.
• Racket Baby – powst. ok. 1963.
• Śmierć porucznika, „Dialog” nr 5/1963.
• Dom na granicy– powst. ok. 1964, „Dialog” nr 5/1967.
• Tango, „Dialog” nr 11/1964; Noir sur Blanc, 2010.
• Krawiec – powst. 1966, „Dialog” nr 11/1977.
• Pies – powst. 1966.
• Poczwórka, „Dialog” nr 1/1967.
• Testarium, „Dialog” nr 11/1967.
• Woda (słuchowisko), „Dialog” nr 6/1967.
• Drugie danie, „Dialog” nr 5/1968.
• Szczęśliwe wydarzenie – powst. ok. 1968, „Kultura” nr 5/1971.
• Vatzlav – powst. ok. 1970, Paryż, Instytut Literacki 1982.
• Rzeźnia, „Dialog” nr 9/1973.
• Emigranci, „Dialog” nr 8/1974; Noir sur Blanc, 2003.
• Garbus, „Dialog” nr 9/1975.
• Lis filozof, „Dialog” nr 3/1977.
• Polowanie na lisa, „Dialog” nr 5/1977.
• Serenada, „Dialog” nr 2/1977.
• Lis aspirant, „Dialog” nr 7/1978.
• Pieszo, „Dialog” nr 5/1980.
• Ambasador, Paryż, Instytut Literacki 1982.
• Alfa, Paryż, Instytut Literacki 1984.
• Letni dzień – powst. 1984.
• Kontrakt, „Dialog” nr 1/1986.
• Portret, „Dialog” nr 9/1987.
• Wdowy – powst. ok. 1992.
• Miłość na Krymie, „Dialog” nr 12/1993; Noir sur Blanc, 2000.
• Wielebni. Piękny widok, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000.
• Wybór dramatów, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000.
• Sztuki odnalezione. Małe i mniejsze, Warszawa: Noir sur Blanc, 2010.

Zbiory opowiadań satyrycznych:

• Opowiadania z Trzmielowej Góry, Warszawa: Czytelnik 1953.
• Półpancerze praktyczne, Kraków: WL, 1953.
• Słoń, Kraków: WL, 1957; Noir sur Blanc, 2010.
• Wesele w Atomicach, Kraków: WL, 1959.
• Deszcz, Kraków: WL, 1962.
• Dwa listy i inne opowiadania, Paryż: Instytut Literacki, 1970.
• Opowiadania, Kraków: WL, 1981.
• Donosy, Londyn: Puls 1983.
• Opowiadania. Dzieła zebrane, t.I-III, Warszawa: Noir sur Blanc, 1999.
• Krótkie, ale całe historie. Opowiadania wybrane, Warszawa: Noir sur Blanc, 2011.

Powieści satyryczne:

• Maleńkie lato, Kraków: WL, 1956; Noir sur Blanc, 2001.
• Ucieczka na południe, Warszawa: Iskry, 1961; Noir sur Blanc, 2002.

Zbiory felietonów:

• Małe listy, Kraków: WL, 1981.
• Dziennik powrotu, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000.
• Małe listy, Warszawa: Noir sur Blanc, 2000.

Scenariusze filmowe:

• Wyspa róż, „Dialog” nr 5/1975.
• Amor, „Dialog” nr 3/1978.
• Powrót, „Dialog” nr 9/1994.

Korespondencja:

• Sławomir Mrożek, Jan Błoński. Listy 1963-1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004.
• Sławomir Mrożek, Wojciech Skalmowski. Listy 1970-2003. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
• Sławomir Mrożek, Adam Tarn. Listy. 1963-1975, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
• Sławomir Mrożek, Erwin Axer. Listy 1965-1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
• Sławomir Mrożek, Stanisław Lem. Listy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.

Inne:

• Przez okulary (1960-1964), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2002.
• Życie i inne okoliczności. Varia 1, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2003.
• Listy 1963-1996, Kraków: WL, 2004.
• Jak zostałem filmowcem. Varia 2, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2004.
• Epoka „Szpilek”. 1974–1982 (Rysunki zebrane, tom VI), Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2005.
• Jak zostałem recenzentem. Varia 3, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2005.
• Baltazar - Autobiografia, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2006.
• Uwagi osobiste, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2007.
• Tango z samym sobą. Utwory dobrane, Warszawa: Noir Sur Blanc, 2009.
• Dziennik tom 1 (1962-1969), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
• Dziennik tom 2 (1970-1979), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2012.
• Dziennik tom 3 (1980-1989), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013.

TŁUMACZENIA

angielski:

• Tango. New York: Grove Press, 1968.
• The ugrupu bird [Wesele w Atomicach], London: Macdonald & Co., 1968.
• Striptease, Repeat performance, and The prophets. New York: Grove Press, 1972.
• Vatzlav. London: Cape, 1972.
• The elephant [Słoń]. Westport: Greenwood Press, 1972.

białoruski:

• Dom na miaży. Wybranyja twory, tłum. L. Barszczeuski, W. Rakicki, M. Szoda, Minsk–Wroclaw, 2008.

bułgarski:

• Tango i drugi piesi [wybór tekstów], tłum. Čavdar Čendov, Michail Marinov, Božko Božkov, Sofia: Narodna Kultura, 1990
• Dupka v mosta [Dziura w moście], tłum. Sylwia Borisowa, Sofia: Trud, 1998

estoński:

• Suvepäev ja teisi näidendeid, tłum. Hendrik Lindepuu, Laiuse: H. Lindepuu, 2003

fiński:

• Tango [Tango], Helsingin kaupunginteatteri (Teatr Miejski w Helsinkach), 2000.

francuski:

• L'Eléphant: nouvelles [Słoń], tłum. Anna Posner, Paris: Albin Michel 1964; tłum. André Kozimor, Paris: Albin Michel 1992           
• Les porte-plume: nouvelles [Wesele w Atomicach], tłum. Anna Posner, Paris: Albin Michel 1965; tłum. Grażyna Erhard, Paris: Albin Michel 1994         
• Théâtre 1: Tango, En pleine mer, Bertrand, Strip-tease [Na pełnym morzu, Karol, Strip-tease], Paris: Albin Michel 1966           
• Le Pic du bossu Garbus, tłum. Gabriel Meterik, Paris: Albin Michel 1968, 1979        
• Théâtre 2: Second service, Testarium, la Maison Frontière , tłum. Thérèse Dzieduszycka, Paris: Albin Michel 1968, 2000           
• Second service [Drugie danie], tłum. Thérèse Dzieduszycka, Paris: Théâtre Populaire 1970
• Une souris dans l'armoire et autres récits [Dwa listy i inne opowiadania], tłum. Therese Douchy, Paris: Albin Michel 1970, 2000
• Les Emigrés [Emigranci], tłum. Gabriel Meterik, Paris: Albin Michel 1975      
• Fête; Le Martyre de Piotr Ohey [Zabawa, Męczeństwo Piorta Ohey’a], tłum. Zofia Bobowicz, Troyes: Librairie Bleue 1984           
• Le Contrat [Kontrakt], tłum. Katarzyna Skansberg, L'Age d'Homme, Mobile 1988, 1990     
• Tango, tłum. Georges Lisowski, Claude Roy, Paris: Albin Michel 1966, 1989
• L'Arbre, Nouvelles 1, Œuvres complètes, tłum. André Kozimor, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1990, 1991; livre de poche, 1996
• L'Arbre, tłum. André Kozimor, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1996, 2004
• Le couturier [Krawiec], tłum. Alain Van Crugten, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 2000
• La Vie est difficile, tłum. André Kozimor, Paris: Albin Michel 1991
• Théâtre 1, Œuvres complètes II [Le Martyre de Piotr Ohey, La Fête, Un heureux événement,La Chasse au renard,La Sérénade , Le Renard philosophe, Le Renard aspirant, Le Contrat, Le Portrait - Męczeństwo Piotra Ohey’a; Zabawa; Szczęśliwe wydarzenie, Polowanie na lisa, Serenada, Lis filozof, Lis aspirant, Kontrakt, Portret], tłum. Zofia Bobowicz, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1992
• Théâtre 2, Œuvres complètes III [La Police, Nuit de rêve, Vatzlav, L'Abattoir, A pied, Alpha - Policja, Czarowna noc, Vatzlav, Rzeźnia, Pieszo, Alfa], tłum. Therese Douchy, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1993
• Dessins humoristiques et satiriques 1, Œuvres complètes IV [La Pologne en images, Vu par Sławomir Mrożek, Dessins - Polska w obrazach], tłum. André et Zofia Kozimor, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1993; Zurych: Diogenes 1993   
• L'Amour en Crimée [Miłość na Krymie], Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1994
• Nouvelles 2, Œuvres complètes V [Dénonciations, La Vie est difficile, La Valise - Donosy, Trudne życie, Walizka], tłum. André Kozimor, Jean-Yves Erhel, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1994
• Théâtre 3, Œuvres complètes VI [En plein mer, Bertrand, Striptease, Testarium, Second service, Les Emigrés, Le Pic du Bossu, Jour d'été - Na pełnym morzu, Karol, Stri-tease, Testarium, Drugie danie, Emigranci, Garbus, Letni dzień], tłum. Thérèse Douchy, Gabriel Meretik, Jean Yves Erhel, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1996
• Nouvelles et scénarios Nouvelles radiophoniques, L'Eau, L'Ile aux roses, Cupidon, Le Retour. Œuvres complètes VII [Podwieczorek przy mikrofonie, Woda, Wyspa róż, Amor, Powrót], tłum. Thérèse Douchy, Grażyna Erhard, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc, 1997
• Théâtre 4 [Les veuves, L'Amour en Crimée, Les Révérends, Œuvres complètes VIII (Wdowy, Miłość na Krymie, Wielebni], tłum. André Kozimor, Piotr Kaminski,  Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1999
• Romans 1/Œuvres complètes, IX [L'été est court, Toujours vers le sud - Maleńkie lato, Ucieczka na południe], tłum. Robert Bourgeois, Véronique Patte, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 1999
• Nouvelles 3 /Œuvres complètes, X [L'éléphant, les porte-plume, Une souris dans l’armoire - Słoń, Wesele w Atomicach, Dwa listy i inne opowiadania], tłum. André Kozimor, Grazyna Erhard, Thérèse Douchy, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 2001
• Dessins [Rysunki], Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 2003
• Œuvres diverses 1 /Œuvres complètes XI [Journal d’un retour au pays, Brèves épîtres - Dziennik powrotu, Małe listy], tłum. Robert Bourgois, Laurence Dyèvre, Montricher (Suisse): Editions Noir sur Blanc 2003          
• Le petit Mrożek illustré, tłum. Grażyna Erhard, Jean-Yves Erhel, André Kozimor, Noir Sur Blanc 2005
• Balthazar [Baltazar], tłum. Maryla Laurent, Noir Sur Blanc 2007

galicyjski:

• O prezo da fama [Opowiadania], tłum. Paula Cancelas, Cangas de Morrazo: Rinoceronte Editora S.L., 2011.

hiszpański:

• El pequeno verano [Maleńskie lato], tłum. Joanna Albin, Barcelona: Acantilado, 2004
• La mosca, tłum. Joanna Albin, Barcelona: Acantilado, 2005
• Los Emigrados [Emigranci], tłum. David Psalmon, Edyta Rzewuska, México: Ediciones TeatroSinParedes, 2009
• El elefante [Słoń], tłum. J. Sławomirsky, A. Rubio, Barcelona: Acantilado, 2010
• Baltasar [Baltazar], tłum. Anna Rubio,Jerzy Sławomirski, Barcelona: Acantilado, 2014.

kataloński:

• Joc d'atzar, tłum. Bożena Zaboklicka, Barcelona: Cuadernes Crema, 2001

niemiecki:

• Der Elefant [Słoń]. Berlin: Henssel, 1960.
• Hochzeit in Atomweiler [Wesele w Atomicach]. Berlin: Henssel, 1961.
• Stücke. Berlin: Henssel, 1963.
• Auf Hoher See. Der Hirsch. Berlin: Henssel, 1963.
• Striptease. München: Kaiser, 1963.
• Stücke II. Berlin: Henssel, 1965.
• Der Truthahn [Indyk]. Berlin: Henssel, 1968.
• Stücke III. Berlin: Henssel, 1970.
• Watzlaff. Ein Spiel in 77 Szenen (Vatzlav). Berlin: Henssel, 1970.
• Was uns trägt. Berlin: Henssel, 1970.
• Emigranten [Emigranci]. Berlin: Henssel, 1975.
• Stücke. Berlin Volk und Welt, 1977.
• Gesammelte Werke. Bd. 1: Tango und andere Stücke. München/Zürich: Piper, 1981.
• Gesammelte Werke. Bd. 2: Die Giraffe und andere Erzählungen. München/Zürich: Piper, 1981.
• Gesammelte Werke. Bd. 3: Amor und andere Stücke. München/Zürich: Piper, 1981.
• Gesammelte Werke. Bd. 4: Der Dicke, der lachte, und andere Erzählungen. München/Zürich: Piper, 1981.
• Das Leben ist schwer [Trudne życie]. München: dtv, 1985.
• Zabawa. Satire in lustloser Zeit. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1992.
• Die Giraffe und andere Erzählungen. Erzählungen 1953-1959. Zürich: Diogenes 1992.
• Tango und andere Stücke. Stücke 1962-1965. Zürich: Diogenes 1993.
• Die Geheimnisse des Jenseits und andere Geschichten. Kurze Erzählungen 1986-1990. Zürich: Diogenes 1993.
• Der Botschafter und andere Stücke. Stücke 1981-1992. Zürich: Diogenes 1993.
• Watzlaff und andere Stücke. Stücke 1968-1970. Zürich: Diogenes 1994.
• Liebe auf der Krim. Eine tragische Komödie in drei Akten. Zürich: Diogenes 1994.
• Der Perverse und andere Geschichten. Kurze Erzählungen 1991–1995. Zürich: Diogenes 1995.
• Emigranten und andere Stücke. Stücke 1971–1975. Zürich: Diogenes 1997.
• Amor und andere Stücke. Stücke 1976–1980. Zürich: Diogenes 1998.
• Mein unbekannter Freund und andere Geschichten. Kurze Erzählungen 1981–1985. Zürich: Diogenes 1999.
• Der Doppelgänger und andere Geschichten. Erzählungen 1960–1970. Zürich: Diogenes 2000.
• Lolo und andere Geschichten. Erzählungen 1971–1980. Zürich: Diogenes 2000.

norweski:

• Livet for nybegynnere, tłum. Anne Walseng, Oslo: Bazar, 2007

rosyjski:

• Dnevnik vozvraŝeniâ, Rasskazy [Dziennik powrotu; Opowiadanie], tłum. L. Buhova, Moskwa: MIK, 2004
• Baltazar, tłum. Klimowski W., Moskwa: NLO, 2008

rumuński:

• Opere alese II teatru 1 / Opere alese III teatru 2, tłum. Stan Velea, Bukareszt: Curtea Veche, 2005
• Povestiri 1990-1993 [Opowiadania 1990-1993], tłum. Cornelia Fiscutean, Radosława Janowska-Lascar, Bukareszt: Polirom, 2001

słowacki:

• Baltazar [Baltazar], tłum. Marianna Petrincova, Bratysława: Slovart, 2008
• Opica a generál [Utwory zebrane, opowiadania i donosy], tłum. Jozef Marušiak, Bratislava: Marenčin PT, 2009

ukraiński:

• Emigranti, Piszki, Portret [Emigranci, Pieszo, Portret], tłum. Olena Katajewa, Siergij Borszcziewskij, Lwów: Wydawnictwo Anetty Antonienko, 2016

węgierski:

• Leckék a legújabb kori történelemből [Pogadanki z najnowszej historii], Pesti Szalon, Budapest 1992
• Ketchup [Keczup], Pesti Szalon, Budapest 1995
• Baltazár [Baltazar], tłum. Zsuzsa Mihályi, Budapeszt: Európa, 2007

włoski:

• Moniza Clavier, tłum. Pietro Marchesani, Milano: Libri Scheiwiller 1993
• I reverendi [Wielebni], tłum. Pietro Marchesani, Genova: Il Melangolo 2001