Literatura

© Instytut Książki

Ryszard Krynicki

ur. w 1943 r. w Sankt Valentin (Dolna Austria), poeta, tłumacz, wydawca, jeden z najważniejszych twórców współczesnej polskiej poezji.

We wczesnych latach 70. pracował w redakcji dwutygodnika „Student”, pisma wokół którego w dużej mierze formowała się generacja Nowej Fali. W roku 1975 został sygnatariuszem „Memoriału 59”, protestującego przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji PRL, w wyniku czego w latach 1976-80 objęty był oficjalnym zakazem druku. Członek opozycji, związany z działalnością podziemną. W 1976 roku otrzymał Nagrodę Fundacji im. Kościelskich. W 1988 założył Wydawnictwo a5, publikujące przede wszystkim współczesną polską poezję, w tym także Wisławy Szymborskiej. Autor przekładów z języka niemieckiego - m.in. Brechta, Gotfrieda Benna, Paula Celana, Reinera Kunze. Większość życia spędził w Poznaniu, obecnie mieszka w Krakowie. Poeta zaliczany do tzw. Pokolenia 68 (bądź Nowej Fali), czyli twórców debiutujących w drugiej połowie lat 60., dla których pokoleniowym przeżyciem stały się polityczne wydarzenia Marca '68 oraz Grudnia '70. Debiutował wierszami posługującymi się obfitością środków, piętrzącymi obrazy. Ukazywały one świat wrogi, postrzegany jako zagrożenie, rzeczywistość koszmaru, chaosu, pustki, nicości. Życie bohatera wierszy naznaczone było niewiedzą, poczuciem „wrzucenia” w niezrozumiałą rzeczywistość, spazmatycznymi ucieczkami. Tę opresywną wizję można było interpretować zarówno w kategoriach politycznych, jak i etycznych czy metafizycznych. Ważnym elementem poezji Krynickiego było wtedy jej skoncentrowanie na języku, obserwacja fałszerstw, jakich w jego obrębie dokonuje totalitarna ideologia. Celem - wyzwolenie się z zakłamanej nowomowy. Z czasem twórczość autora Organizmu zbiorowego zaczęła ulegać spektakularnym przemianom. Miejsce gęstych, barokowych poematów zajęły ascetyczne, kilkuwierszowe formy. Miejsce ucieczek - jak odczytuje to jeden z krytyków – zajęło uporczywe dążenie do celu, duchowe pielgrzymowanie. Poetycka działalność Krynickiego rozwijała się zgodnie z imperatywem wewnętrznego doskonalenia się, oczyszczenia z kłamstwa świata, niepodlegania – różnie rozumianej – nicości. Miniaturowe wiersze miały stać się nie tyle może zaskakującym czytelnika dziełem sztuki, co wehikułem, przestrzenią kontemplacji, współodczuwania ze światem. Jedną z charakterystycznych cech stało się zresztą dopełnianie przez artystę wcześniejszych wersji utworów, przedrukowywanie ich w kolejnych, nieraz bardzo licznych, wersjach, za czym kryje się założenie, iż wiersz nigdy nie jest czymś domkniętym, pozostawionym samemu sobie, ale raczej głosem ciągle podejmowanym na nowo, ewoluującym, etapem drogi do największej zrozumiałości, prostoty. Naczelnym gestem stało się wyciszenie, Norwidowskie przemilczenie.

BIBLIOGRAFIA

  • Pęd pogoni, pęd ucieczki, Warszawa, Poznań: ZSP, 1968.
  • Akt urodzenia, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1969.
  • Drugi projekt organizmu zbiorowego, „Nowy Wyraz”, 1973 nr 9.
  • Organizm zbiorowy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975.
  • Nasze życie rośnie. Wiersze, Paryż: Instytut Literacki, Paryż, 1978.
  • Niewiele więcej. Wiersze z notatnika 78-79, Kraków: Krakowska Oficyna Studentów, 1981.
  • Jeżeli w jakimś kraju, b.m.w, 1982.
  • Ocalenie z nicości, Kraków: Świt, 1983.
  • Niepodlegli nicości (wybrane i poprawione wiersze i przekłady), Warszawa: NOWA, 1988.
  • Magnetyczny punkt. Wybrane wiersze i przekłady, Warszawa: Wydawnictwo CiS, 1996.
  • Kamień, szron, Kraków: Wydawnictwo a5, 2005.
  • Wiersze wybrane, Kraków: Wydawnictwo a5, 2009.
  • Przekreślony początek, Wrocław: Biuro Literackie, 2013.
  • Haiku. Haiku mistrzów, Kraków: Wydawnictwo a5, 2014.
  • Pęd pogoni, pęd ucieczki, Stronie Śląskie: Biuro Literackie, 2016.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • Citizen R. K. does not live: poems of Ryszard Krynicki, red. Stanisław Barańczak, Robert A. Davies, John M. Gogol, Forest Grove, Oregon: Mr. Cogito Press, 1985.
  • Magnetic point: selected poems 1969-2014, tłum. Clare Cavanagh, New York: A New Directions Books, 2017.
  • Our life grows, tłum. Alissa Valles, New York: New York Review Books, 2017.

białoruski:

  • Dakranicca, tłum. Andrzej Chadanowicz, Mińsk: Afarmliennie, 2013.

bułgarski:

  • Magnetična točka, tłum. Wera Dejanova, Sofia: Stigmati, 1997.
  • Kam''k, skrež: izbrani stihove, tłum. Wera Dejanova, Sofia: Stigmati, 2011.

czeski:

  • Kamień, szron = Kámen, jinovatka, tłum. Václav Burian, Olomouc: Burian a Tichák, 2006.
  • Magnetický bod, tłum. Lenka Daňhelová, Ostrava: Protimluv, 2010.

hebrajski:

  • Neqẇdah magneṭiyt: mibḥar šiyriym 1969-2005, tłum. David Weinfeld, Ra'ananah: Even Hoshen, 2011.

hindi:

  • Reta ke eka kaṇa meṃ, tłum. Aśoka Vājapeyī; Renata Czekalska, Nayī Dillī: Vāṇī Prakāśana, 2017.

hiszpański:

  • w antologii: 101 (6 poetas polacos contemporáneos), tłum. Mauricio Barrientos, Maciej Ziętara, Santiago de Chile: RiL editores, 2008.

niemiecki:

  • Um niemanden zu verletzen. Gedichte aus Notizbüchern, tłum. Karl Dedecius, Neu: Isenburg: Edition Tiessen, 1991.
  • Wunde der Wahrheit. Gedichte, tłum. Karl Dedecius, Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1991.
  • Stein aus der Neuen Welt, tłum. Esther Kinsky, Hamburg: Rospo, 2000.
  • Sehen wir uns noch?: Gedichte, tłum. Karl Dedecius, Esther Kinsky, Renate Schmidgall, München: Carl Hanser Verlag, 2017.

rumuński:

  • Poeme alese : antologie : (1969-2009), tłum. Constantin Geambaşu, Timişoara: Excelsior Art, 2014.
  • Creşte viaţa noastră: antologie de versuri: (1969-2009), tłum. Constantin Geambaşu, Bucureşti: Editura Universităţii din Bucureşti, 2019.

serbski:

  • Magnetna tacka, tłum. Biserka Rajčić, Beograd: Treći Trg, 2018.

słowacki:

  • Magnetický bod, Karol Chmel. Bratysława: Drewo a Srd, 2002.

szwedzki:

  • Planeten fantasmagorii, tłum. Joanna Helander, Bo Persson, Göran Tunström, Bottna; Hamburgsund: Café Existens, 1994.

włoski:

  • Il punto magnetico, tłum. Francesca Fornari, Udine: Forum, 2011.
  • Abitiamo attraverso la pelle, tłum. Francesca Fornari, Novara: Interlinea, 2012.
Wróć