Literatura

Ryszard Ćwirlej

(ur. 1964) autor powieści kryminalnych, dziennikarz telewizyjny i radiowy. Mieszka w Poznaniu.

Książką Upiory spacerują nad Wartą (2007) Ćwirlej otworzył cykl powieści kryminalnych, których bohaterami są milicjanci z Komendy Wojewódzkiej w Poznaniu. Ich akcja rozgrywa się w latach 80. XX wieku, głównie w Poznaniu, ale nie tylko, bohaterowie prowadzą śledztwa także w innych miastach i miejscowościach, na przykład w Grodzisku Wielkopolskim (Śmiertelnie poważna sprawa), Jarocinie (Mocne uderzenie) czy Pile (Błyskawiczna wypłata). Do roku 2015 ukazało się sześć książek w serii. Cykl powstaje dalej. W kolejnych częściach serii autor nie posługuje się zasadą linearnego rozwoju historii bohaterów.

Ćwirlej jest twórcą podgatunku kryminalnego określanego mianem „powieści neomilicyjnej”, w którym podejmuje ironiczną, intertekstualną grę ze schematami tzw. powieści milicyjnej. W powieściach autora Trzynastego dnia tygodnia równie istotny jak kryminalne intrygi, precyzyjne i przykuwające uwagę czytelnika, jest kreślony w nich obraz schyłkowego PRL-u. Ćwirlej wykoncypował świetny sposób na ukazywanie tych czasów w prozie. W literaturze polskiej lata 80. ubiegłego wieku zazwyczaj przedstawiano albo w konwencji nostalgicznej, albo – by tak rzec – kombatanckiej. Autora Mocnego uderzenia zdają się jednak nie interesować ani opowieści inicjacyjne, ani politycznie zorientowane narracje przypominające o wydarzeniach historycznych. Chce pisać i pisze przede wszystkim o życiu codziennym schyłkowego PRL-u, mentalności żyjących wtedy ludzi, dlatego między innymi w kolejnych książkach przybliża różne wycinki ówczesnej rzeczywistości (np. w Błyskawicznej wypłacie jest to światek cinkciarzy, czyli ludzi nielegalnie handlujących obcą walutą).

W kryminałach Ćwirleja pojawia się bohater zbiorowy – grupa poznańskich milicjantów. Marcinkowski jest spośród kolegów najinteligentniejszy, ma największą wiedzę i zmysł analityczny. Sympatyczny rudzielec Brodziak to typ miejskiego zawadiaki, który równie dobrze jak w organach ścigania mógł skończyć w poznańskim półświatku. Olkiewicz zaś jest niezbyt lotnym alkoholikiem, który ma jednak niezwykły dar zjednywania sobie ludzi i dopasowywania się do pełnych absurdów realiów PRL-u, co sprawia, że – czasami przez przypadek – staje się niezwykle skutecznym jednoosobowym komando milicyjnym. Stopniowo, począwszy od powieści Śmiertelnie poważna sprawa, to właśnie Olkiewicz staje się kluczowym bohaterem serii. Warto jednak zwrócić uwagę, że Ćwirlej z niezwykłą starannością i pomysłowością kreśli także portrety bohaterów drugiego i trzeciego planu. W kryminałach tego pisarza pełno jest, pojawiających się w pojedynczych wątkach czy nawet scenach, postaci, które zapadają w pamięć, rozmaitych kelnerów, zwykłych robotników, emerytów, „staczek” kolejkowych, bab „poduszkowych”, które z okien obserwują, co dzieje się na osiedlu, drobnych menelików i przestępców. Mało który z rodzimych pisarzy kryminalnych z równą starannością podchodzi do konstruowania takich drobnych epizodów.

Ćwirlej posługuje się wyrazistym, łatwo rozpoznawalnym stylem, w którym udanie łączy elementy nowomowy i gwary poznańskiej, doprawiając je sporą dawką humoru i ironii.

BIBLIOGRAFIA

  • Upiory spacerują nad Wartą, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2007.
  • Trzynasty dzień tygodnia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2007.
  • Ręczna robota, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010.
  • Mocne uderzenie, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2011.
  • Śmiertelnie poważna sprawa, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013.
  • Błyskawiczna wypłata, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014.
  • Jedyne wyjście, Wydawnictwo Filia, Poznań 2015.
  • Tam ci będzie lepiej, Wydawnictwo Czwarta Strona, Poznań 2015.
  • Śliski interes, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2016.
  • Tylko umarli wiedzą, Wydawnictwo Czwarta Strona, Poznań 2017.
Wróć