Literatura

fot. Wojciech Wilczyk

Natasza Goerke

ur. w 1962 w Poznaniu, prozaiczka i poetka. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu i orientalistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W połowie lat 80. wyemigrowała do Niemiec, gdzie nadal zgłębiała języki tybetańskie i religie Wschodu. Nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” (2003). Mieszka w Hamburgu.

Do opisu twórczości Goerke stosuje się często określenia „groteska” i „surrealizm”, oba skądinąd słusznie, jakkolwiek przede wszystkim jest to proza filozoficzna, zakorzeniona w tradycji oświeceniowej powiastki, przebieranej w nowoczesny kostium. Utwory tej pisarki – zazwyczaj zwięzłe i bardzo esencjonalne – przedstawiają rzeczywistość sztuczną, skarykaturowaną, która wskutek swoich takich czy innych nadmiarów i usterek nie jest w stanie funkcjonować jak należy, „psuje się” – uniemożliwiając zarówno egzystencję (traktowanych z mieszaniną sarkazmu i zatroskania) bohaterów, jak i dalszy rozwój samej akcji. W ten sposób kryzys powieści zyskuje swoje uzasadnienie metafizyczne. Skądinąd – wskutek stopniowego nasycania filozofią buddyjską – świat Goerke powoli nabiera koherencji, czego rezultatem jest minipowieść 47 na odlew, najszerzej zakrojony jej utwór. Autorka nie pozbywa się tu zresztą ostrego i pełnego dezaprobaty spojrzenia na cywilizację europejską – bohaterem jest człowiek, któremu stawia się pomnik za to, że nic w życiu nie osiągnął i niczym się nie zasłużył (tylko takie pomniki są bowiem w stanie przetrwać w dzisiejszym, pełnym sprzeczności świecie). Proza ta pisana jest językiem kolokwialnym (za którego pomocą wypowiadane są niezauważenie istotne prawdy), doprowadza do absurdu powszechnie przyjęte mniemania, a „mity” (jak choćby nimb spowijający czołową polską alpinistkę Wandę Rutkiewicz) sprowadza na ziemię. Operuje wyrafinowanym poczuciem humoru, nierzadko też stylizacją i parodią (np. cytaty z Miłosza i Blake’a doskonale funkcjonujące jako przykłady grafomańskiej twórczości czcicieli halucynogennego buraka). Swoim często baśniowym charakterem zbliża się do krótkich próz Roberta Walsera.

BIBLIOGRAFIA

  • Fractale. Sklepy prześcieradłowe, Poznań: Obserwator, 1994.
  • Księga pasztetów, Poznań: Obserwator, 1997.
  • Pożegnania plazmy, Gładyszów: Czarne, 1999.
  • 47 na odlew, Warszawa: Prószyński, 2002.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • w antologii: The eagle and the crow: modern Polish short stories, London New York: Serpent's Tail, 1996.
  • Farewells to Plasma [opowiadania wybrane], tłum. W. Martin, Prague-New York: Twisted Spoon Press, 2000.
  • w antologii: Essays, lyrics, poetry and verse: from A generation defining itself, tłum. W. Martin, Izabela Rzychoń, Zofia Koźniewska. Cary: MW Enterprises, 2004.
  • w antologii: The third shore: women's from East Central Europe, tłum. Agata Schwartz, Luise Von Flotow, Evanston: Northwestern University Press, 2006.

chorwacki:

  • Nemiri Törlessove štícenice [Niepokoje wychowanki Torlessa], tłum. Krystyna Pieniążek-Markovíc, La Mala Hora, Knjiga Pašteta [Księga pasztetów], Dreveni konj za ljuljanje [Koń na biegunach], tłum. Ivana Vidovíc Bolt w: Orkestru iza leđa: antologija poljske kratke priče, Zagreb: Naklada MD, 2001.
  • Oproštaji plazme [opowiadania wybrane], tłum. Iza Kavedžija, Zagreb: Pop and Pop, 2004.

estoński:

  • Seal [Tam], tłum. Hendrik Lindepuu, Halliste: Hendrik Lindepuu Kirjastus, 2018.

niemiecki:

  • w antologii: Am Rande des Himmels. Junge Autoren aus Deutschland und Polen = Na skraju nieba. Młodzi autorzy z Niemiec i Polski, Mainz: Dreieck 1995.
  • w antologii: Grenzen überschreiten: Polens junge Generation erzählt, München: Boer, 1996.
  • w antologii: Zwischen den Linien: eine polnische Anthologie, Hannover: Postskriptum, 1996.
  • Der Tugendspiegel des Buches Genesis, tłum. Ursula Kiermeier w antologii: Ich trage das Land: das Frauen-Buch Ränder, Klagenfurt: Wieser, 1996.
  • Sibirische Palme. Erzählungen [opowiadania wybrane], tłum. tłum. Henryk Bereska, Hamburg: Rospo, 1997.
  • w antologii: Napisane w Niemczech - antologia = Geschriben in Deutschland. Anthologie, Jestetten / Köln: b1 Verlag / Ignis e.V., 2000.
  • w antologii: Landschaften und Luftinseln: polnische Erzählungen der Gegenwart, München: dtv, 2000.
  • Abschied vom Plasma [opowiadania wybrane], tłum. Hans-Peter Hoelscher-Obermaier, Hamburg: Rospo Verlag, 2000.
  • Rasante Erstarrung [opowiadania wybrane], tłum. Marlis Lami, Innsbruck: Skarabaeus, 2003.
  • w antologii: Polnische Literatur und deutsch-polnische Literaturbeziehungen, Berlin: Cornelsen, 2003.
  • w antologii: Sarmatische Landschaften: Nachrichten aus Litauen, Belarus, der Ukraine, Polen und Deutschland, Frankfurt am Main: S. Fischer, 2005.

rosyjski:

  • w antologii: ...o lûbvi. 10 romantičeskih istorij, Belgorod; Har'kov 2012.

serbski:

  • Sve paštete sveta [Księga pasztetów], tłum. Mila Gavrilović, Beograd: Plato, 2002.

słowacki:

  • Povedz mi čo si myslíš o Indii a ja ti poviem kto si [opowiadania wybrane], tłum. Karol Chmel, Bratislava: Drewo a Srd, 2002.

szwedzki:

  • Sinnets rötter [Korzenie zmysłu] w: Polen berättar: Navelsträngen i jorden, Stockholm: Bokförlaget Tranan, 2005.

turecki:

  • Inceleme [Przenikanie], tłum. Sabire Arik w: Kehribar ülkesinden yeni öyküler. Çağdaş Polonya edebiyatı antolojisi, red. N. Yüce, İstanbul: Kalem Kulture Association Publications, 2014.

ukraiński:

  • Futbol ì pol's'ke pitannâ [Piłka nożna a sprawa polska], tłum. Dzwinka Matijasz w: Total'nij futbol, Kiïv: Granì-T, 2012.
Wróć