Literatura

fot. Justyna Cieślikowska

Marzena Broda

(ur. 1966) poetka, prozaiczka, autorka sztuk teatralnych i scenariuszy filmowych, współzałożycielka Teatru Skaza.

Debiut Brody, wydany w roku 1990 tom Światło przestrzeni, uznany został za jedną z ciekawszych książek poetyckich, które pojawiły się po przełomie roku 1989. Przez kilka lat pisarka mieszkała poza granicami kraju, w Stanach Zjednoczonych i Niemczech, co znalazło odbicie w kolejnych jej tekstach, na przykład w powieściach Nie dotykać Normana Hammera i Luka czy dramacie Skaza, których akcja rozgrywa się w scenerii amerykańskiej. Początkowo Broda skupiała się na twórczości poetyckiej, tworząc subtelną lirykę kobiecą. Stanisław Balbus pisał o wierszach autorki Światła przestrzeni: „Precyzja, ład, oszczędność, a przy tym bujność i rozmach wyobraźni, ostrość plastycznego widzenia rzeczy i zjawisk łączy się tu z umiejętnością wydobywania ich znaczeń uniwersalnych, wprowadzania ich w metafizyczne perspektywy, gdzie każda rzecz, każde istnienie dane w jednorazowym błysku zmysłowej epifanii jest równocześnie mieszkańcem kosmosu”. Później postawiła na tworzenie prozy i dramatów. Brodę interesują bohaterowie naznaczeni skazą, dotkliwą innością, zmagający się z samymi sobą i światem, którego nie chcą albo nie mogą zaakceptować. Najczęściej ich problemy mają źródło w traumatycznych przeżyciach z przeszłości: tytułowy bohater powieści Nie dotykać Normana Hammera był molestowany przez adopcyjnego ojca, ofiarami przemocy i seksualnego wykorzystywania było rodzeństwo ze Skazy, co koniec końców pchnęło ich do kazirodczego związku. Broda poddaje psychikę bohaterów bolesnej wiwisekcji, obnażając wszelkie traumy i lęki, opisując bezradność i zagubienie. W książkach autorki mniejszą rolę odgrywa fabuła, najczęściej fragmentaryczna, szczątkowa, a często, jak w przypadku Luki rozpięta pomiędzy twardą rzeczywistością a przywidzeniem, zmyśleniem – najważniejsze jest przedstawianie duchowych pejzaży, notowanie wszelkich drgnień emocji, czemu służy specyficzny styl pisarki pełen symboli i delikatnego poetyzowania.

BIBLIOGRAFIA

  • Światło przestrzeni (tom wierszy), Oficyna Literacka, Kraków 1990.
  • Cudzoziemszczyzna (tom wierszy), a5, Poznań 1995.
  • Nie dotykać Normana Hammera (powieść), Muza S.A., Warszawa 2004.
  • Luka (powieść), REBIS, Poznań 2005.
  • Prawo brzoskwinki do gromu (tom wierszy), Instytut Mikołowski, Mikołów 2008.
  • Zwykłe rzeczy (tom wierszy), Nisza, Warszawa, 2013.

TŁUMACZENIA

angielski:

  • w antologii: Ambers aglow: an anthology of Polish women's poetry (1981-1995), tłum. Regina Grol, Austin, TX: Host Publications, 1996.
  • w antologii: Young poets of a new Poland / K. Lars [et al.]. London: Forest Books: UNESCO, 1993.
  • w antologii: Scattering the dark: an anthology of Polish women poets, ed. Karen Kovacik, Buffalo, NY: White Pine Press, 2015.

francuski:

  • w antologii: Poésie (wybór Karl Dedecius), Paris: Les Éditions Noir sur Blanc, 2000.

hiszpański:

  • w antologii: Poesía a contragolpe. Antología de poesía polaca contemporánea (autores nacidos entre 1960 y 1980), tłum. A. Murcia, G. Beltrán, X. Farré, Zaragoza: Universidad de Zaragoza, 2012.

niemiecki:

  • Nach den Gewittern (red. Klaus-Dieter Sommer), Göttingen : Steidl, 1995.
  • Poesie, tłum. Karl Dedecius, Zürich: Ammann, 1996.
  • Das Unsichtbare lieben, wybór i posł. Dorota Danielewicz-Kerski, Köln: K. Gutke, 1998.

rumuński:

  • w antologii: Lirica feminină poloneza, tłum. Nicolae Mareș, Bucureşti: ePublishers; Stany Zjednoczone: CreateSpace, 2016.

szwedzki:

  • w: 17 Polska Poeter (red. Irena Grönberg), Stockholm: FIB:s Lyrikklubb, 2003.

włoski:

  • Inattese vertigini, tłum. Alessandro Amenta, Lorenzo Costantino, Udine: Forum, 2010.
Wróć